Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.04.2012, Qupperneq 15

Tímarit hjúkrunarfræðinga – 2. tbl. 88. árg. 2012 11
á mæði milli mismunandi sjúklingahópa,
en hann hefur verið töluvert notaður í
rannsóknum og þykir áreiðanlegur. Ég
tel að SOBQ-listinn gæti til dæmis verið
hentugt matstæki í heimahjúkrun eða
á heilsugæslu. Listinn er notaður sem
árangursmælitæki á Reykjalundi og talið
að breyting, sem nemur fimm stigum, hafi
klíníska þýðingu (Ries, 2005).
Rannsókn á mæði hjá sjúklingum í
endurhæfingu á Reykjalundi
Gerð hefur verið rannsókn á Reykjalundi
(Elfa Dröfn Ingólfsdóttir, 2010) á 140
sjúklingum með langvinna lungnateppu
þar sem SOBQ-listinn var notaður til að
skoða hvernig sjúklingar skynjuðu mæði
fyrir og eftir endurhæfingu og ári eftir lok
hennar. Niðurstöður sýndu að endurhæfing
á Reykjalundi dregur marktækt úr mæði
og sá árangur var enn til staðar einu ári
síðar. Einnig kom í ljós að þeir sem voru
með merki um andlega vanlíðan (kvíða eða
þunglyndi) fundu fyrir meiri mæði en þeir
sem ekki fundu fyrir þessum einkennum.
Sjúklingar, sem stunduðu líkamsrækt í eitt
ár eftir endurhæfinguna, uppskáru vel því
þeir fundu þá fyrir minni mæði en þeir sem
ekki stunduðu líkamsrækt.
Mæði er flókið mál en lausnin er
einföld
Reykingar eru helsta orsök langvinnrar
lungna teppu. Því þarf að leggja höfuð-
áherslu á að styðja sjúklinginn til að verða
reyk laus. Að ná því markmiði er í raun og
veru forsenda þess að draga úr mæði
og bæta lífsánægju. Ég ráðlegg öllum
sem sinna lungnasjúklingum að hvetja þá
til að ástunda reglubundna líkamsrækt.
Einnig að þeir leiti sér aðstoðar ef þeir
finna fyrir kvíða eða þunglyndi. Leiðbeina
þarf sjúklingunum um rétta notkun
innöndunarlyfja, m.a. að þeir noti þau
reglulega og beiti réttri innöndunartækni.
Einnig ætti sérhæfð og þverfagleg
lungnaendurhæfing að standa öllum til
boða sem komnir eru með langvinna
lungnateppu. Slík endurhæfing stendur
öllum Íslendingum til boða á Reykjalundi.
Búseta skiptir þar ekki máli. Læknir þarf
að senda inn beiðni sem hægt er að finna
á vef Reykjalundar, www.reykjalundur.
is. Þegar beiðni berst er fljótlega gerð
forskoðun svo hægt sé að forgangsraða
þeim sem sækja um endurhæfingu.
Hjúkrun lungnasjúklinga er mikilvægt
og krefjandi starf. Með það í huga hve
stórt hlutfall Íslendinga er með langvinna
lungnateppu tel ég líklegt að flestir
hjúkrunarfræðingar komi einhvern tíma
á starfsferli sínum að umönnun þeirra.
Við erum því öll í aðstöðu til að veita
viðeigandi meðferð við mæði. Það er
þýðingarmikið fyrir hinn veika og fjölskyldu
hans að við skilum þessari vinnu okkar
vel. Umönnun, sem byggist á gagnreyndri
þekkingu, er afar mikilvæg. Þessi þekking
eða umönnun þarf ekki endilega að vera
flókin eða tæknivædd heldur á hún að
byggjast á faglegum vinnubrögðum og
áhuga á að skila góðu dagsverki. Eins og
ég hef fjallað um hér á undan er mæði
helsta einkenni sjúklinga með langvinna
lungnateppu og hefur gríðarleg áhrif á
líðan þeirra og lífsánægju. Með því að
meðhöndla mæði á réttan hátt stuðlum
við að bættri líðan og ánægjulegra lífi
þeirra sem hafa sjúkdóminn.
Heimildir
American Thoracic Society [ATS] (1999). Dyspnea.
Mechanisms, assessment, and management:
A consensus statement. American Journal of
Respiratory and Critical Care Medicine, 159,
321-340.
Bestall, J.C., Paul, E.A., Garrod, R., Garnham,
R., Jones, P.W., og Wedzicha, J.A. (1999).
Usefulness of the medical research council
(MRC) dyspnoea scale as a measure of
disability in patient with chronic obstructive
pulmonary disease. Thorax, 54, 581-586.
Bryndís Benediktsdóttir, Gunnar Guðmundsson,
Kristín Bára Jörundsdóttir, William Vollmer
og Þórarinn Gíslason (2007). Hversu
algeng er langvinn lungnateppa? Íslensk
faraldsfræðirannsókn. Læknablaðið, 93, 471-477.
Calverley, P., og Georgopoulos, D. (2006). Chronic
obstructive pulmonary disease: Symptoms
and signs. Í N.M. Siafakas (ritstj.), European
respiratory monograph. Management of
chronic obstructive pulmonary disease
(38. útg.). Wakefield, Bretlandi: European
Respiratory Society Journals Ltd, 7-23.
Duiverman, M.L., Wempe, J.B., Bladder, G.,
Vonk, J.M., Zijlstra, J.G., Kerstjens, H.A.M., og
Wijkstra, P.J. (2011). Two-year home-based
nocturnal noninvasive ventilation added to
rehabilitation in chronic obstructive pulmonary
disease patients: A randomized controlled trial.
Respiratory Research, 12, 112. Sótt á http://
respiratory-research.com/content/12/1/112.
Eakin, E.G., Resnikoff, P.M., Prewitt, L.M., Ries,
A.L., og Kaplan, R.M. (1998). Validation of a
new dyspnea measure: The UCSD shortness
of breath questionnaire. Chest, 113, 619-624.
Elfa Dröfn Ingólfsdóttir (2010). Áhrif endurhæfingar
á mæði hjá sjúklingum með langvinna
lungnateppu. Læknadeild Háskóla Íslands,
óbirt meistararitgerð. Sótt á http://hdl.handle.
net/1946/4625.
Elfa Dröfn Ingólfsdóttir og Guðbjörg Pétursdóttir.
Þýðing og forprófun á mælitæki sem metur
andnauð (2001). Hjúkrunarfræðideild Háskóla
Íslands, óbirt BS-verkefni.
Global initiative for chronic obstructive lung
disease [GOLD] (2011). Global strategy for
diagnosis, management, and prevention of
COPD. Sótt á http://www.goldcopd.com/.
Kendrick, K.R., Baxi, S.C., og Smith, R.M. (2000).
Usefulness of the modified 0-10 Borg scale in
assessing the degree of dyspnea in patients
with COPD and asthma. Journal of Emergency
Nursing.
Landlæknisembættið (2007). Klínískar
leiðbeiningar; langvinn lungnateppa – saman-
tekt. Sótt á http://www.landlaeknir.is/
Pages/141.
Loftfélagið (2001). Handbók. Sótt á http://www.
gsk.is/loftfelagid/handbok.pdf.
Marciniuk, D.D., Brooks, D., Butcher S., Debigare,
R., Dechman, G., Ford, G., Pepin, V., Muthuri,
S.K.; The Canadian thoracic society COPD
committee expert working group (2010).
Optimizing pulmonary rehabilitation in chronic
obstructive pulmonary disease – practical
issues: A Canadian thoracic society clinical
practice guideline. Canadian Respiratory
Journal, 17 (4), 159-168.
National institute for health and clinical excellence
[NICE] guideline (2010). Clinical guideline
101 chronic obstructive pulmonary disease
(update). Chronic obstructive pulmonary
disease. Sótt á http://www.nice.org.uk/
guidance/CG101/NICEGuidance.
Pulmonary rehabilitation for chronic obstructive
pulmonary disease (COPD) (2011). Sótt á
http://www.uofmhealth.org/health-library/
hw257776.
Rabe, K.F., Hurd, S., Anzueto, A., Barnes,
P.J., Buiste, S.A., Calverley, P., Zielinski, J.
(2007). Global strategy for the diagnosis,
management, and prevention of chronic
obstructive pulmonary disease: GOLD
executive summary. American Journal of
Respiratory and Critical Care Medicine, 176,
532-555.
Ries, A.L. (2005). Minimally clinically important
difference for the UCSD Shortness Of Breath
Questionnaire, Borg Scale, and Visual Analog
Scale. COPD, 2, 105-110.
Ries, A.L., Make, B.J., Lee, S.M., Krasna, J.,
Bartels, M., Crouch, R., og Fishman, A.P.
(2005). The effects of pulmonary rehabilitation
in the national emphysema treatment trial.
Chest, 128, 3799-3809.
Troosters, T., Donner, C.F., Schols, A.M.W.J., og
Decramer, M. (2006). Rehabilitation in chronic
obstructive pulmonary disease. Í N.M. Siafakas
(ritstj.), European respiratory monograph.
Management of chronic obstructive pulmonary
disease (38. útg.),. Wakefield, Bretlandi:
European Respiratory Society Journals Ltd,
337-358.
Vermeeren, M.A., Creutzberg, E.C., Schols,
A.M., Postma, D.S., Pieters, W.R., Roldaan,
A.C., og Wouters, E.F.M. (2006). Prevalence
of nutritional depletion in a large out-patient
population of patients with COPD. Respiratory
Medicine, 100, 1349-1355.
Von Leupoldt, A., Hahn, E., Taube, K., Schubert-
Heukeshoven, S., Magnussen, H., og Dahme,
B. (2008). Effects of 3-week outpatient
pulmonary rehabilitation on exercise capacity,
dyspnea, and quality of life in COPD. Lung,
186, 387-391.