Skólavarðan - 01.04.2003, Síða 15

inu skápur. Segðu mér hljóðin í orðinu
hús. b) Hljóðgreining sem byggist á því að
þekkja fyrsta og síðasta hljóð í orðum.
Dæmi: Á hvaða hljóði byrjar orðið súpa,
hvað er síðasta hljóðið í orðinu gras? c)
Hljóðtenging er að læra að hlusta á einstök
hljóð og tengja þau saman í orð. Dæmi:
Segðu mér hvaða orð þetta er /f-a-t/. d)
Hljóðflokkun er hæfileikinn til að geta
flokkað saman orð með sama upphafs-
hljóði. Dæmi: Nefndu orð sem byrja á /s/.
e) Orðhlutaeyðing er hæfileikinn til að geta
endurtekið einstaka orðhluta af samsettum
orðum. Dæmi: Segðu „skólataska“ án þess
að segja ,,skóla“. f) Rím, hæfileikinn til að
geta rímað byggist á því að þekkja úr orð
sem ekki ríma og að geta búið til rím.
Dæmi: Hvaða orð passar ekki, hús - höll -
lús? Hvaða orð rímar við orðið bíll?
Við völdum einnig að hafa með í bókinni
kynningu á bókstöfunum og hvernig
þeir eru myndaðir til þess að hjálpa barn-
inu enn frekar að skilja tengsl bókstafanna
við hljóðin og búa það betur undir að læra
að lesa.
Málhömlun og vandamál tengd hljóð-
kerfisvitund endurspeglast oft í lestrarörð-
ugleikum. Því er mikilvægt að til séu að-
gengileg verkefni til þess að þjálfa hljóð-
kerfisvitund og stuðla þannig að aukinni
lestrarfærni hjá þessum börnum. Það hefur
einnig sýnt sig að öll börn hafa gaman af að
leika sér með málið með því að fást við
skemmtileg verkefni.
Bókin nýtist best ef byrjað er á að greina
vanda barnsins. Vandamálið þarf að vera
skilgreint og verkefnin notuð á markvissan
hátt til þess að þjálfa börnin þar sem þau
eru veik fyrir í lestrarferlinu. Mikilvægt er
að málörvun sé skilgreind út frá þörfum
barnsins til þess að ná árangri.
Allt málkerfið er virkt þegar börn fást við
prentletur. Rannsóknir hafa sýnt að hljóð-
kerfisvitund er tengd úrvinnslu á prentletri.
Góð lestrargeta byggist meðal annars á
umskráningu á hljóðum í tákn, málskiln-
ingi og hljóðkerfisvitund. Börn þurfa að
geta skipt frá málskilningi yfir í umskrán-
ingu á hjóðum í tákn. Þetta þýðir til dæmis
að skilja að sólin er ekki bara gul heldur er
hægt að skrifa orðið s-ó-l. Allir þessir þætt-
ir eru mikilvægir fyrir góða lestrargetu.
Samband lestrar og máls er augljóst og
mikilvægt að talmeinafræðingar noti sér-
fræðiþekkingu sína til þess að taka þátt í
teymisvinnu kennara og annarra sérfræð-
inga sem hjálpa börnum með lestrarörðug-
leika. Þetta er mikilvægt vegna skýrra
tengsla máls og lestrar.
Bókin Ljáðu mér eyra, undirbúningur fyrir
lestur er fyrir börn sem eru að byrja að
undirbúa sig fyrir lestrarnámið. Hún er til-
valin fyrir skólahópa í leikskólanum og sem
undirbúningur fyrir lestrarnám í fyrstu
bekkjum grunnskólans. Hún hentar mjög
vel fyrir börn sem ekki hafa náð tökum á
lestrarferlinu og þurfa frekari æfingu í
hljóðkerfisvitund. Bókin er þannig gerð að
leiðbeiningar eru auðskiljanlegar og ættu
kennarar og aðrir uppalendur að geta unn-
ið markvisst með undirstöðuþætti fyrir
lestur og þannig auðveldað barninu að ná
tökum á listinni að læra að lesa.
Ásthildur Bj. Snorradóttir
talmeinafræðingur
Valdís B. Guðjónsdóttir
talmeinafræðingur
Sleppum ekki af
þeim hendinni
- fyrr en þau uppfylla þær námskröfur
sem með þarf til að útskrifast
Rósa Maggý Grétarsdóttir hefur
kennt íslensku í Menntaskólanum
við Hamrahlíð frá árinu 1991 og
jafnframt borið hitann og þung-
ann af því starfi sem þar hefur ver-
ið mótað til að þjónusta nemend-
ur með dyslexíu.
Rósa Maggý er í fæðingarorlofi um þess-
ar mundir en Skólavarðan fékk hana til að
segja frá þessu starfi og mótun þess.
„Þegar ég byrjaði var ekkert farið að tala
um dyslexíu í framhaldsskólum,“ segir
Rósa Maggý, „og ég hafði einungis heyrt
lítillega minnst á hana í námi mínu í upp-
eldis- og kennslufræði. Þjónusta við nem-
endur sem áttu við þennan vanda að stríða
hófst í MH árið 1993 og þá í því formi að
ég bauð nemendum upp á einstaklingssér-
kennslu eftir skólatíma. Nokkru síðar hóf
Anna Sigurðardóttir námsráðgjafi störf við
skólann og tók þá að sér alla umsýslu og
skipulagningu með þessu og í janúar árið
1996 hófum við Halldóra Sigurðardóttir
samkennari minn að prufukeyra námsefni
sem Baldur Sigurðsson hafði hannað um
orðhlutaleið í stafsetningu. Þannig var að
Lestrarmiðstöð hafði fengið Baldur til að
halda námskeið fyrir framhaldsskólanem-
endur og upp úr því þróaði hann þetta
námsefni, sem er mjög gott og það besta
sem við Halldóra höfum prófað enn þann
dag í dag. Við fengum svo styrk til að þróa
þetta áfram og sömdum viðbótarnámsefni í
samráði við Baldur og settum upp sérstak-
an áfanga fyrir fyrsta árs nemendur á vor-
önn, eftir að hafa fundið þá sem við töldum
vera í áhættuhópi á haustönn.
Hvernig farið þið að því að finna þessa
nemendur?
„Við leitum markvisst að þeim á tvo
vegu. Annars vegar bjóðum við nýnemum
að tiltaka að þau hafi dyslexíugreiningu á
innritunarplagginu þegar þau hefja nám við
Dyslex ía
17
Samband lestrar og máls er
augljóst og mikilvægt að tal-
meinafræðingar noti sérfræði-
þekkingu sína til þess að taka
þátt í teymisvinnu kennara og
annarra sérfræðinga sem
hjálpa börnum með lestrar-
örðugleika.
„Mikilvægt er að málörvun sé skilgreind út frá þörfum barnsins til þess að ná
árangri,“ segja þær Ásthildur og Valdís meðal annars í grein sinni.