Skólavarðan - 01.04.2003, Blaðsíða 18

að hjálpa og styðja barnið svo að það geti
tekið þátt í leiknum á sínum forsendum.
Uppeldis- og kennslufræðileg
íhlutun
Í þriðja erindi sínu fjallaði Ulf um upp-
eldis- og kennslufræðilega íhlutun í leik og
leikaðstæðum.
Þegar fyrirstöður fatlaðra hafa verið skil-
greindar er fyrsta skrefið að finna heppi-
lega íhlutun sem styrkir samstöðu hópsins
þrátt fyrir að sumir séu fatlaðir en aðrir
ekki. Hinn fullorðni getur ekki fyrirskipað
börnunum að koma fram hvert við
annað eins og jafningjar, þannig
væri jafningjamenningunni ógnað
og börnin myndu bregðast við á
annan hátt en ætlast væri til af
þeim. Inngrip fullorðinna verða að
hafa í heiðri gildi og venjur og
reynslu jafningjahópa um leið og
hagsmunum hinna fötluðu er hald-
ið við.
Hugmynd Ulfs er því að best sé
fyrir hinn fullorðna að fylgjast með
því sem er að gerast í leiknum frá
hliðarlínunni til að geta styrkt leik-
inn með því að veita barninu upp-
lýsingar og hjálpa því þannig að
komast inn í leikinn á sínum for-
sendum. Hann segir að best sé að
kennarinn sé hvorki handritshöf-
undur, leikstjóri né leikari heldur
sögumaður sem metur verkið á
þann hátt að allir leikendur fái að
láta ljós sitt skína. Þannig er nær-
vera kennarans eins og lampi sem
lýsir og allir laðast að.
Í stýrandi íhlutun gerist það að
kennarinn kemur með uppástungu
um leikþema og hefur þannig áhrif
á handritið, hvað á að nota og
hverjir eru leikendur, hann stýrir
leik barnanna og hlutast til um
ágreiningsmál þeirra.
Ef um styðjandi leikíhlutun er að ræða
þá upplýsir kennarinn hvað er að gerast í
leikherberginu og leikhandritinu. Hann
kemur með tillögur að leikpersónum og
leiktáknum til að barnið geti komist inn í
leikinn. Sömuleiðis dregur hann saman
hvað er að gerast og hvað sagt er, en hann
kemur ekki með uppskrift af því hvað á að
gera til að vera hluti af leikdramanu. Ulf
gaf dæmi um hvernig hægt er að komast
inn í leik án þess að hafa áhrif á leikhand-
ritið.
Niðurstaða Ulfs er því að viðhorf kenn-
ara þarf að vera fjarrænt en athugult. Þegar
kennari lætur mikið á sjálfum sér bera með
því að vilja breyta leikþemanu og skipta sér
af og taka völdin, kemur það niður á börn-
unum og hópvirkni þeirra, sem leiðir til
þess að fatlaða barnið nær ekki raunveru-
legri athygli í hópnum og snýr leik sínum
meira að hinum fullorðna en börnunum
sem það vill leika við. Hann bað því við-
stadda um að hafa eftirfarandi í huga þegar
þeir væru að veita leikíhlutun. „Gleymið
að Anna er fötluð. En gleymið samt ekki
að Anna er fötluð.“ Þetta mætti skiljast á
þann hátt að kennarinn verður alltaf að
vera minnugur þess að fötluð börn eru
fyrst og fremst börn með langanir, vilja og
þarfir eins og önnur börn en þurfa sökum
fötlunar sinnar stuðning til þess að vera
virkir þátttakendur í leik barna út frá sínum
forsendum.
Leikþátttaka fatlaðra barna
Auk Ulfs flutti Hrönn Pálmadóttir lektor
við KHÍ erindi þar sem hún fjallaði um leik
og þátttöku fatlaðra barna í leikskólastarfi á
Íslandi. Að auki fjallaði hún um opinbera
stefnu í rekstri leikskóla og áherslur stjórn-
valda á innra starf hans. Hún gerði m.a.
grein fyrir íslenskum rannsóknum sem
gerðar hafa verið á leik barna í leikskólum
og þátttöku starfsfólks í leik barna. Þar
kom m.a. í ljós að starfsfólk leikskóla tekur
lítinn þátt í leik barnanna. Þegar samskipti
barna í leik og hópastarfi voru athuguð
kom einnig í ljós að börn sem eiga í sam-
skiptaerfiðleikum fá litla aðstoð starfsfólks
við að þróa samskipti við önnur börn gegn-
um leik. Jafnframt kom fram þegar þátttaka
fatlaðra barna í leik og starfi leikskóla var
skoðuð að starfsfólk hefur óljósar hug-
myndir um hlutverk sérkennslu. Þetta er
athyglisvert, sérstaklega í ljósi þess að fötl-
uð börn þurfa fleiri tækifæri til að leika sér
en ófötluð börn.
Mjög fróðlegt var að hlýða á erindi nám-
stefnunnar. Í þeim var lögð rík áhersla á að
leikskólakennarar hefðu áhrif á þátttöku
fatlaðra barna í leik með öðrum börnum.
Bent var á að fullorðnir hefðu oft tilhneig-
ingu til að ofvernda börnin og þess vegna
fengju þau ekki nægileg tækifæri til að
reyna sig og leysa sjálf þau vandamál sem
upp kæmu og upplifðu því vonleysi og
uppgjöf. Fatlaða barnið verður því viðtak-
andi en ekki frumkvöðull sem orsakar að
það fær minni reynslu af félagslegum sam-
skiptum en ófötluð börn. Undirstrikað var
mikilvægi þess að hinn fullorðni bæri fulla
virðingu fyrir leikþemanu sem í gangi er í
barnahópnum. Sú íhlutun fullorðinna sem
þarf að eiga sér stað í leiknum á ekki að
hafa áhrif á þemað eða breyta handritinu
heldur stuðla að því að gera fötluðum
börnum kleift að vera virkir þátttakendur á
sínum forsendum.
Óhætt er að segja að koma Ulfs hafi ver-
ið mikill fengur fyrir leikskólafagfólk hér á
landi. Auk þess að taka þátt í námstefnunni
gaf hann sér tíma til að halda erindi á val-
námskeiði um leikinn í Kennaraháskóla Ís-
lands og heimsótti Sjónstöð Ísland þar sem
hann fjallaði um íhlutun í leik blindra og
sjáandi barna. Einnig gaf hann sér tíma til
að ferðast um landið og fór meðal annars
til Vestmannaeyja í fylgd Rannveigar
Traustadóttur, en hún bar einmitt hitann
og þungann af velheppnaðri heimsókn
þeirra hjóna hingað til lands.
Samantekt:
Konný Rannveig Hjaltadóttir
leikskólasérkennari
Leikskólabörn með fat lan ir
21
Barnahópurinn er að leika með dúkku
sem er veik. Kennarinn og Lárus sem
er hreyfihamlaður sitja og horfa á.
A: Lísu blæðir.
Kennarinn: Æ, hefur hún meitt sig?
A: Já, við getum lagt hana hér.
B: Hér er plástur.
Kennarinn (hvíslar að Lárusi): Hefur
þú séð, hefur þú séð að Lísa sefur?
(Lárus tekur eftir og fer til barnanna).
A: Þú verður að vera hljóður (býður
Lárusi að vera með). Komdu!
B: Það má ekki taka hana.
Lárus: Látum hana liggja.
Ulf í Vestmannaeyjum með Sigmundi
fararstjóra.