Fréttablaðið - 02.08.2016, Page 18

Mannkynssagan geymir margar sögur af því hvernig þjóðir hafa sóað
auðlindum sínum með óábyrgum
og ósjálfbærum hætti. Það er
nefnilega ekki sjálfgefið að þjóðum
lánist að nýta auðlindir sínar með
þeim hætti að þjóðin njóti afrakst-
ursins. Okkur Íslendingum hefur
hlotnast að byggja upp fiskveiði-
stjórnunarkerfi þar sem helst í
hendur sjálfbær og ábyrg nýting
auðlindarinnar sem um leið skilar
íslensku þjóðinni miklum tekjum
en til dæmis um það hefur greinin
borgað um 100 milljarða í opinber
gjöld á tímabilinu 2009-2014. Þar
með er greinin einn af máttar-
stólpum velferðarsamfélagsins á
Íslandi.
Íslendingum hefur tekist að skapa
umhverfi þar sem byggst hafa upp
öflug fyrirtæki um land allt sem eru
burðarásar sinna byggða og tryggja
starfsfólki sínu til sjós og lands
öruggt og gott vinnuumhverfi allt
árið – í stað þeirrar óvissu og ver-
tíðarbundnu starfa sem áður ein-
kenndu starfsumhverfi sjómanna
og landverkafólks.
Í fréttum undanfarna daga hefur
verið þó nokkuð fjallað um tilraunir
með uppboð á aflaheimildum í Fær-
eyjum. Þeim sjónarmiðum hefur
verið haldið á loft að þessa aðferð
eigi Íslendingar að taka upp þar sem
þjóðin muni hagnast mun meira
með þeim hætti. Íslensk útgerðar-
félög borga í dag veiðigjald fyrir
aðgang að auðlindinni. Uppboð er
einungis önnur útfærsla á að rukka
fyrir aðgengi. Hins vegar er inn-
byggður í uppboðsleiðina stór galli
sem felur í sér að sjávarútvegsfyrir-
tækin geta ekki skipulagt rekstur
sinn nema eitt ár fram í tímann
sökum óvissu við uppboð. Upp-
boðsleiðin vinnur gegn langtíma-
hugsun, dregur úr nýfjárfestingu,
setur viðskiptasambönd við erlenda
kaupendur sjávarafurða í uppnám
og óvissa skapast fyrir sjómenn,
landverkafólk og annað starfsfólk
sem hefur beina og óbeina afkomu
af rekstri viðkomandi fyrirtækja.
Er t.d. hægt að halda því fram með
sannfærandi hætti að eigendur Bláa
lónsins hefðu fjárfest eins og raun
ber vitni ef þeir þyrftu að bjóða í
aðgang að lóninu á hverju ári? Þá
yrði það líklega vannýtt auðlind
eins og dæmin sanna í þeim til-
vikum þar sem deilur og ósætti við
auðlindastjórnun hafa einkennt
rekstur og umhverfi og tækifærum
til verðmætasköpunar hefur verið
sóað. Mun innleiðing skammtíma-
hugsunar tryggja að við skilum
auðlindinni af okkur í betra horfi
til komandi kynslóða? Mín skoðun
er sú að langtímahugsun og ábyrg
auðlindastjórnun sé nauðsynlegur
grundvöllur til að tryggja íslensku
þjóðinni áframhaldandi verðmæta-
sköpun til framtíðar.
Ísbirna álpast út á ísjaka og berst á haf út. Þegar ísjakinn svo bráðnar undan Birnu, þá syndir hún
dauðasund og finnur loks land á
Íslandi. Þreytt, lúin, svöng og veðruð
skríður hún á land … til þess eins að
mæta þar ríkisráðinni skyttu sem
skýtur hana í hjartastað. Þetta er í
fimmta sinn á síðustu árum.
Þetta fallegasta dýr norðurhjarans
er nálægt útrýmingarhættu, aðeins
rúmlega 20 þúsund dýr eru eftir í
heiminum. En það er ekki nóg fyrir
Íslendingana. Þeir tala um umhverfið
og kenna öðrum þjóðum um mengun
og spillingu náttúrunnar. En hvar
eru svo gjörðirnar? Umhverfisráð-
herra fyrri stjórnar setti reglur um að
ísbirnirr skyldu felldir ef þeir gengju
á land, af því það væri of kostnaðar-
samt að bjarga þeim.
Þú hrokafulla þjóð sem gerir út á
náttúruna, notar svo kalt fjárhags-
mat, sem telur að það sé of dýrt að
bjarga dýri í útrýmingarhættu. Hvað
varð um mannúð, umhverfisverndar-
sjónarmið, virðingu fyrir náttúrunni?
Vonandi vaknar okkar þjóð og
finnur lausn til að bjarga næsta ísbirni
og þeim sem eiga eftir að koma.
Skamm,
Ísland!
Við Íslendingar flokkum okkur jafnan með öðrum vestrænum þjóðum þar sem lífsgæði telj-
ast hvað mest. Við gerum ríkar kröfur
til samhjálpar og lítum því á gæði
heilbrigðis- og velferðarþjónustu
sem eina af megingrunnstoðum vel-
ferðarsamfélagsins. Um það vitnar
m.a. fjölmennasta undirskriftasöfnun
Íslandssögunnar, þar sem samfélags-
verkefni Kára Stefánssonar safnaði
yfir 85 þúsund undirskriftum þar sem
krafist er að Alþingi tryggi að árlega sé
varið 11% af vergri landsframleiðslu
til heilbrigðiskerfisins.
Þegar mikilvæg mál brenna á
landsmönnum, ekki síst velferðar-
mál, hættir stjórnmálamönnum til
að gefa yfirlýsingar um mjög háleit
markmið og skapa væntingar sem
þeir sem til þekkja vita að oft á tíðum
er ómögulegt að standa við. Sem
dæmi má nefna mikla áherslu á að
aldraðir búi heima á eigin vegum
eins lengi og mögulegt er. Sjónar-
miðin að baki „búsetu á eigin heimili
eins lengi og kostur er“ eru háleit og
sú hugmyndafræði sem þar liggur að
baki er góð. Hins vegar er veruleikinn
sá að ef þeirri stefnu yrði framfylgt í
mun ríkari mæli en nú myndi heildar-
kostnaður samfélagsins af rekstri vel-
ferðarþjónustunnar hækka verulega.
Undanfarið hefur ríkisvaldið í
auknum mæli sett fram svokallaðar
kröfulýsingar um þjónustuflokka í
heilbrigðis- og velferðarþjónustu.
Kröfulýsingarnar eru skjöl þar sem
taldar eru upp ýmsar lágmarkskröfur
sem hið opinbera vill gera til þeirrar
þjónustu sem veita skal öldruðum og
þeirra aðila sem taka að sér að veita
þjónustuna. Þessum auknu kröfum
ber að fagna enda er mjög mikil-
vægt að þjónustan sé vel skilgreind
til að allir hagsmuna aðilar átti sig á
til hvers sé ætlast. Það er í þágu hags-
muna þeirra sem njóta þjónustunnar
og aðstandenda þeirra en ekki síður
þeirra sem veita þjónustuna. Með
auknum kröfulýsingum fæst aukið
gegnsæi og betri sýn á það hvaða
þjónustu á nákvæmlega að veita og
ekki síður hvaða þjónustu ekki ber að
veita innan þess skilgreinda ramma
sem ríkisvaldið setur.
Að því sögðu verður að gera þá
kröfu til yfirvalda að skilja betur á
milli draumsýna og raunhæfra vænt-
inga. Það er ekki hægt að uppfylla
draumsýnir í velferðarmálum frekar
en öðrum opinberum málaflokkum
sem kostaðir eru af almannafé nema
fyrir liggi kostnaðargreining á þeirri
þjónustu sem veita á. Hvað velferðar-
þjónustuna varðar er nauðsynlegt að
setja raunhæf markmið sem byggjast
á kostnaðargreiningu á einstökum
þjónustuþáttum þannig að yfirvöld
á hverjum tíma séu meðvituð um þær
fjárhæðir sem nauðsynlegar eru til
málaflokksins svo uppfylla megi þær
væntingar og kröfur sem yfirvöld vilja
gera.
Snýst um lífsgæði fólks
Því má aldrei gleyma að velferðar-
þjónustan snýst um lífsgæði fólks, en
ekki línulegar myndir í Excel skjali.
Engu að síður er kostnaðargreining
lykilhugtak í nútíma heilbrigðis- og
velferðarþjónustu. Eftir að íslenska
efnahagskerfið fór að ná sér á strik
aftur eftir hrun hafa hjólin sannarlega
farið að snúast í rétta átt í efnahags-
lífinu. Enn er þó mikið verk óunnið
á mörgum sviðum vilji Íslendingar
standa á ný jafnfætis þeim þjóðum
sem landsmenn vilja helst bera sig
saman við. Það á ekki síst við um
velferðarþjónustuna og sjaldan hafa
verið betri tækifæri til þess en nú.
Rekstraraðilar heilbrigðisþjónustu
þurfa oftar en ekki að sitja undir
ámæli á opinberum vettvangi, eink-
um samfélagsmiðlum, þar sem þeim
er legið á hálsi fyrir að vera lítt hæfir
í störfum sínum þegar þeir eru sam-
viskusamlega að uppfylla lög, reglu-
gerðir og kjarasamninga og geta af
þeim sökum ekki staðist ætlaðar fjár-
heimildir. Auðvitað á að gera sömu
kröfur til rekstraraðila í heilbrigðis-
og velferðarþjónustu um hagkvæmni,
áætlunargerð og eftirfylgni eins og til
annarra. Það verður bara að liggja
fyrir að fjárhæðir dugi sannarlega
fyrir þeirri þjónustu sem veita á með
þeim réttindum og skyldum sem
henni kunna að fylgja.
Sem ábyrgir þjóðfélagsþegnar
hljótum við að gera þá kröfu að farið
sé með sameiginlega sjóði okkar með
ábyrgum hætti en að sama skapi sé
ekki verið að búa til væntingar um
þjónustu fyrir aldraða og sjúka sem
aldrei verður hægt að uppfylla með
þeim fjárhæðum sem eru til skipt-
anna. Það er mikilvægt að þeir sem
höndla með almannafé viti hvað
hlutirnir kosta. Það er líka mikilvægt
að yfirvöld geri sér grein fyrir því um
hvað þau biðja þegar samið er um
heilbrigðis- og velferðarþjónustu
og ekki síður hvernig fjármagna eigi
þjónustuna. Aðeins þannig getum
við hlúð betur að heilbrigðis- og vel-
ferðarþjónustunni, þessari grunnstoð
samfélags okkar sem landsmenn hafa
gefið skýrt merki um.
Kostnaðargreining velferðarþjónustu er
forgangsverkefni og lykilhugtak
Ég hef í nokkrum greinum hér í Fréttablaðinu vakið athygli á uppbyggingu og framþróun á
sviði tónlistarmenntunar á Íslandi
með áherslu á það starf sem á sér
stað innan Listaháskóla Íslands á
þeim sviðum þar sem ég hef kynnst
starfinu af eigin raun.
Innan tónlistardeildar LHÍ fer einn-
ig fram mikið starf sem ég hef ekki
komið inn á í skrifum mínum og
vert væri að fjalla um. Það er mikil-
vægt fyrir tónlistarlífið í landinu að
vel sé búið að háskólamenntun á
sviði tónlistar. Ennfremur er nauð-
synlegt að tónlistarskólar sem sinna
menntun á framhaldsstigi fái greitt úr
þeim málum er snúa að fjármögnun
námsins svo að tryggja megi fjölbreytt
námsframboð og jafnrétti til náms.
LHÍ er ekki hafinn yfir gagnrýni,
langt í frá. Skólinn er ungur og námið
í stöðugri þróun. Á þeim skamma
tíma sem skólinn hefur starfað hefur
hann orðið einn helsti styrkleiki tón-
listarlífsins á Íslandi. Fjölmargir nem-
endur skólans hafa fundið sér farveg á
sviði tónlistar og þroskast og dafnað
sem sjálfstæðir listamenn.
Þrátt fyrir aðstöðuleysi og fjárskort
hef ég orðið vör við mikinn metnað
stjórnenda um að námið þar sé fram-
sækið og kröftugt, miði að þörfum
nemenda og standist alþjóðlegar
kröfur um gæði náms.
Listaháskólinn sinnir kerfisbundnu
eftirliti með gæðum kennslu og rann-
sókna á grundvelli innra mats og eftir
forskrift gæðaráðs háskólanna. Óháð
úttekt var gerð á tónlistardeild LHÍ
árið 2012 á vegum AEC (evrópskra
samtaka tónlistarháskóla).
Undraverður árangur
Í niðurstöðum úttektarinnar
kemur fram að nefndin telur að
tónlistardeild LHÍ hafi náð undra-
verðum árangri á skömmum tíma,
gæði kennslunnar séu mikil og
námið framsækið. Námið miði að
þörfum nemenda og sýni sú stað-
reynd hversu stór prósenta þeirra
fá atvinnu að námi loknu, að námið
búi nemendur vel undir atvinnu-
mennsku í tónlist. Í skýrslunni er
vitaskuld komið inn á aðstöðuleysi
og fjárskort en Tónlistardeild LHÍ
er jafnframt hrósað fyrir útsjónar-
semi og þegar kemur að nýtingu á
rými og fjármunum. Þar koma einn-
ig fram ábendingar um það hvernig
þróa megi starf tónlistardeildar LHÍ.
Síðan skýrslan kom út hefur verið
unnið markvisst í að fylgja þeim
ábendingum eftir.
Sem dæmi um uppbyggingu náms
innan LHÍ hef ég í greinarskrifum
undanfarið fjallað um: námsþróun
innan LHÍ í alþjóðlegri samvinnu,
framsækið nám í söng og menntun
tónlistarkennara.
Fjölbreytt uppbygging á sér stað
innan tónlistardeildar, og margt sem
ég hef ekki komið inn á í skrifum
mínum s.s. öflugt nám í tónsmíðum
og eflingu rannsókna.
Nauðsynlegt er að bæta aðstöðu
LHÍ svo áfram verði hægt að hlúa
að þeim vaxandi fjölda nemenda
sem þangað sækir, sinna rann-
sóknum og þróa framsækið og
kröftugt nám.
Um háskólamenntun í tónlist – gæði
náms, uppbygging og framþróun
Það er mikil-
vægt að þeir
sem höndla
með almannafé viti hvað
hlutirnir kosta. Það er líka
mikilvægt að yfirvöld geri sér
grein fyrir því um hvað þau
biðja þegar samið er um
heilbrigðis- og velferðarþjón-
ustu og ekki síður hvernig
fjármagna eigi þjónustuna.
Uppboðsleiðin
vinnur gegn
langtíma-
hugsun, dregur úr nýfjár-
festingu, setur viðskiptasam-
bönd við erlenda kaupendur
sjávarafurða í uppnám og
óvissa skapast fyrir sjómenn,
landverkafólk og annað
starfsfólk Uppboðsleiðin
vinnur gegn langtímahugs-
un, dregur úr nýfjárfestingu,
setur viðskiptasambönd við
erlenda kaupendur sjávar-
afurða í uppnám og óvissa
skapast fyrir sjómenn,
landverkafólk og annað
starfsfólk.
Hvað varð um
mannúð,
umhverfis-
verndarsjónarmið, virðingu
fyrir náttúrunni?
Pétur
Magnússon
forstjóri Hrafn-
istuheimilanna
og formaður
Samtaka fyrir-
tækja í velferðar-
þjónustu
Jonas Tryggvason
Natalía Tryggvason
Þóra Einarsdóttir
söngkona og
aðjúnkt við
Tónlistardeild LHÍ
Nauðsynlegt er
að bæta að-
stöðu LHÍ svo
áfram verði hægt að hlúa að
þeim vaxandi fjölda nem-
enda sem þangað sækir,
sinna rannsóknum og þróa
framsækið og kröftugt nám.
Verðmæti úr auðlind
Jens Garðar
Helgason
formaður
Samtaka
fyrirtækja
í sjávarútvegi
2 . á g ú s t 2 0 1 6 Þ R I Ð J U D A g U R18 s k o Ð U n ∙ F R É t t A B L A Ð I Ð
0
2
-0
8
-2
0
1
6

0
4
:4
9
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
0
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
9
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
A
2
0
-4
E
8
0
1
A
2
0
-4
D
4
4
1
A
2
0
-4
C
0
8
1
A
2
0
-4
A
C
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
6
B

F
B
0
4
8
s
_
1
_
8
_
2
0
1
6
C
M
Y
K