Morgunblaðið - 30.11.2015, Blaðsíða 26

VIÐTAL
Vilhjálmur A. Kjartansson
vilhjalmur@mbl.is
„Það er ánægjulegt ef teikningar
manns blása fólki í brjóst meiri já-
kvæðni, ekki veitir af,“ segir lista-
maðurinn og Kópavogsbúinn Karl
Jóhann Jónsson, en hann er að gefa
út sína fyrstu barnabók sem hann
bæði skrifar og myndskreytir en
það fyrsta sem lesendur reka augun
í eru skemmtilega líf-
legar og litríkar mynd-
ir Karls í bókinni.
„Sagan heitir Smá-
kon og fjallar um búálf,
öllu heldur eldhúsálf
sem er þokkalega ham-
ingjusamur í sinni
hversdagslegur rútínu
en heimurinn flækist
þegar mús gerir innrás
í heiminn hans en hann
þarf þá að glíma við
þann kvíða sem við öll
glímum við þegar hlut-
ir breytast í kringum okkur.“
Karl segist ekki vita hvort hafi
komið á undan teikningarnar eða
textinn. Myndlistarmaðurinn hugsi
oft söguna í myndum og þá birtist
textinn með.
„Ég hef skrifað aðra barnabók
sem ég reyndi í mörg ár að gefa út
en illa gekk þar til ég sýndi Náms-
gagnastofnun hana. Okkur kom
saman um að stytta textann og að-
laga hana lestrarbókarformi og bók-
in heitir Sófus og svínið og fjallar
um samskipti svíns og listmálara og
er með tilvísunum í listasöguna. Það
ánægjulega var að ég hlaut svo
Dimmalimm verðlaunin það árið
fyrir myndskreytingarnar. En í báð-
um þessum bókum byrjaði sagan
með teikningum sem spunnu síðan
utan um sig söguna eftir því sem
lengra gekk.“
Álfarnir í lífi Karls
Hugmyndin af sögunni um Smá-
kon segir Karl að rekja megi til
símakrots en eins og mörg okkar á
hann það til að krota eitthvað niður
á blað þegar hann er í símanum.
„Margir eru með sitt persónulega
símakrot, svona dútl sem þeir pára,
hjá mér eru það álfar. Ég hef ekki
hugmynd um af hverju, ég hef ekki
séð slíkt fyrirbæri, og læt ekki uppi
hvort ég trúi á slíkt. Þetta er líklega
meira að þeir gefa tilefni til
skemmtilegrar karaktersköpunar.“
Hann viðurkennir einnig að
kveikjan að sögunni komi til af
gleymsku.
„Ég er alltaf að týna einhverjum
hlutum en hver hefur svo sem ekki
velt því fyrir sér hvað hafi orðið um
annan sokkinn eða aðra hluti sem
við erum svo gjörn á að gleyma hvar
við lögðum frá okkur? Konan mín og
ég höfum stundum gantast með þá
hugmynd að búálfarnir hljóti að
vera í einhvers konar pokahoppi
með sokkana okkar, sem ég gerði
svo nokkrar myndir við.“
Spurður um það hvort teikningar
hans og sögur séu ætlaðar sér-
stökum aldurshóp segir hann bros-
andi að svo sé ekki. Sögurnar og
sérstaklega myndirnar séu fyrir fólk
á öllum aldri. Hver getur ekki haft
gaman af fallegum myndum og
skemmtilegri sögu?
Tómahljóð myndlistarinnar
Fyrir um það bil tíu árum var
komið tómahljóð í myndlistina hjá
Karli og segist hann hafa verið far-
inn að tapa málaragleð-
inni. Teikningarnar hafi
þá komið honum til
bjargar.
„Þetta var eins og að
fara aftur í einhvern
kjarna. Það rifjaðist
upp hvað það var gam-
an að teikna án þess að
þurfa að hugleiða eitt-
hvert djúpt konsept,“
segir Karl en kynni
hans af Haraldi S.
Magnússyni komu hon-
um aftur á sporið.
„Haraldur hafði skrifað bækur sem
kallast Ragga-bækurnar og vantaði
teiknara. Ég hef síðan verið á einn
eða annan hátt að myndskreyta. Nú
síðustu ár í aðra bókaröð um dreng-
inn Gumma eftir Dagbjörtu Ás-
geirsdóttur og nokkuð teiknað fyrir
Námsgagnastofnun og aðra aðila.“
Karl segist einnig bera ábyrgð á
nokkrum skopmyndum en fyrst og
fremst starfi hann sem kennari í
dag en hann lauk kennsluréttindum
frá LHÍ árið 2006 og hefur frá þeim
tíma kennt ásamt því að stunda list
sína og önnur störf. Spurður um það
hvort hann hafi tíma í sólahringnum
fyrir eitthvað annað en vinnu hlær
hann og segist ekki vinna mjög
hratt og gefi ekki út teikningar fyrir
margar bækur á ári.
„Ég vinn fulla vinnu með listinni
og ég get sagt þér að ég vinn ekki
mjög hratt. Það helgast helst af því
að ég er lengi að verða ánægður
með það sem ég geri og næ kannski
tveimur bókum á ári meðfram öðr-
um verkefnum og vinnu.“
Ferlið er tímafrekt en nákvæmt
en Karl vinnur myndskreytingar
sínar í samstarfi við höfund verks og
lestur textans.
„Ég held að ég vinni þetta mjög
hefðbundið. Ég byrja á því að lesa
textann og ræði svo við höfundinn
um það hvernig hann sér hlutina
myndrænt fyrir sér. Oftast punkta
ég niður hugmyndir við lesturinn,
geri litlar, ljótar skissur, bara
spýtukalla í byrjun. Ég held að
flestir sem sæju skissurnar mínar
teldu að ég gæti ekki teiknað Óla
prik skammlaust. En ég hef verið
gríðarlega heppinn með þá sem ég
hef unnið með og fyrir og alltaf náð
góðri lendingu með teikningar mín-
ar.“
Tölvan og pensillinn
Karl er einn þeirra sem notar enn
pensilinn en viðurkennir að tölvan
sé þó aldrei langt undan.
„Ég nota tölvur reyndar mikið,
vinn í photoshop en ég vatnslita
mikið líka, gríp í þetta jöfnum hönd-
um eftir því hvað hentar verkefninu.
Sum þeirra eru þess eðlis að það að
lita þau í tölvu er betra, ég þarf
kannski að vera sveigjanlegur með
liti og púsla saman hlutum. Þá geri
ég oftast línuteikningar með bleki
og pennaoddi sem ég skanna svo inn
og lita í tölvunni.“
Karl segist hafa unnið nokkuð af
stafrænum myndum í barnabækur
en það sé einhver tilfinning eða ein-
lægni sem hann leitast eftir sjálfur
er honum gengur betur að ná með
vatnslitum.
„Það skrýtna er að ég er ekki
fljótari að lita í tölvunni því ég þarf
að glíma svo lengi við að gera mynd-
ina þannig lifandi að ég sé sáttur við
hana en vatnsliturinn er svo lifandi
og skemmtilegur í sjálfu sér að
þrátt fyrir allskonar klaufaskap sem
erfitt er að breyta er ég oftar
ánægður með niðurstöðuna. Tölvur
eða málning, skiptir ekki máli, þetta
er bara sitt hvor miðillinn líkt og
olía eða akríl, bara spurning hvernig
lagi hver nær á honum.“
Myndin segir hluta sögunnar
Í hefðbundna myndabók þar sem
hver opna er texti og mynd segir
Karl myndskreytingar skipta
gríðarlegu máli.
Með
pensilinn
á lofti
 Karl Jóhann Jónsson myndlistar-
maður skrifar og myndskreytir
eigin bækur  Leitaði í teikningar
og myndskreytingar þegar tóma-
hljóð var komið í myndlistina
Listamaður Karl
Jóhann Jónsson.
26 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 30. NÓVEMBER 2015