Morgunblaðið - 08.12.2015, Blaðsíða 22

22 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 8. DESEMBER 2015
MÁ BJÓÐA ÞÉR
Í SJÓNMÆLINGU?
Með öllum gleraugum
fylgir annað par af glerjum
í sama styrk frítt með
Hamraborg 10, Kópavogi – Sími 554 3200
Opið virka daga 9.30-18, laugardaga 11–14
Umboðsaðili: Yd heildverslun, s. 587 9393, yd@yd.is, YdBolighus
Í október var hald-
in ráðstefna á vegum
Verkefnastjórn-
unarfélags Íslands
(VSF) undir yf-
irskriftinni „Verk-
efnastjórnun alls
staðar“ en þar voru
flutt erindi um
verkefnastjórnun úr
öllum geirum þjóð-
félagsins. Undanfarin
ár hefur orðið ánægjuleg þróun í
verkefnastjórnun á Íslandi en ekki
eru mörg ár síðan þessar ráð-
stefnur á vegum félagsins fjölluðu
nánast eingöngu um verklegar
framkvæmdir þar sem verkfræð-
ingar skiptust á reynslusögum. Nú
ber hins vegar mest á erindum um
allt annað en verklegar fram-
kvæmdir. Erindi fulltrúa úr
bankageiranum, heilbrigðiskerf-
inu, úr stjórnsýslunni, um hugbún-
aðarverkefni og úr íþróttahreyf-
ingunni fylla nú dagskrána. Þessi
stökkbreyting er afrakstur vakn-
ingar sem staðið hefur síðustu tvo
áratugi á vegum háskólanna og
ekki síst VSF og er mjög ánægju-
leg þróun fyrir þá sem áhuga hafa
á þessu fagi. Með þessari grein
viljum við vekja athygli á verk-
efnastjórnun sem stjórntæki á öll-
um sviðum þjóðfélagsins og beina
kastljósinu m.a. að pólitíkinni og
stjórnkerfinu þar sem tæki og tól
verkefnastjórnunar gætu komið að
góðum notum.
Við höfum gert verkefnastjórn-
un að ævistarfi okkar eftir lúkn-
ingu á framhaldsnámi í verkfræði
og nálgast fagið bæði sem fræði-
menn og fagmenn.
Í verkefnastjórnun er höfuð-
áhersla lögð á að standa rétt að
ákvörðunum, raða verkefnum eftir
mikilvægi, sem falla að stefnu og
margvíslegum hagsmunum þeirra
sem að þeim standa. Unnið er
samkvæmt verklagi þar sem miklu
skiptir að leita að samstöðu í hópi
hagsmunaaðila, vanda til ákvarð-
ana, rasa ekki um ráð fram og
tryggja að ákvarðanir byggist á
gefnum forsendum um tíma, eig-
inleika og kostnað. Verkefnin
keppa um takmörkuð aðföng og á
hverjum tíma þarf að velja þau
verkefni sem eru skynsamlegust
og skapa mest virði. Þegar
ákvörðun um verkefni liggur fyrir
þarf að fylgja henni eftir með
skýrri markmiðssetningu, gera ít-
arlegri áætlanir og vinna sam-
kvæmt henni uns niðurstaðan hef-
ur litið dagsins ljós og fyrir liggur
að hún uppfyllir sett markmið.
Þetta gildir um öll verkefni,
hvort sem þau snúast um þróun
vöru, húsbyggingu, skipulags-
breytingar eða innleiðingu upplýs-
ingakerfis, svo dæmi séu tekin.
Ástæðan fyrir mikilli útbreiðslu
verkefnastjórnunar er einmitt að
allir hagsmunaaðilar verkefnisins
geta fylgst með árangrinum til
enda og fyrirtæki sem tileinka sér
þessar aðferðir standa sig betur
en þau sem ekki gera það.
Fróðlegt er að bregða stækkun-
argleri verkefnastjórnunar á verk-
efni á borði opinberra aðila. Sú yf-
irsýn sem við höfum um þau er að
sönnu takmörkuð og byggist á
upplýsingum úr fjölmiðlum. Það
verður að segjast eins og er að á
vettvangi stjórnmálanna virðist
vera skortur á fagmennsku í því
hvernig rætt er um verkefni og
hvernig ákvarðanir um þau eru
teknar. Alltof áberandi er inni-
haldslítið karp um keisarans
skegg, persónulegur ágreiningur
og illdeilur, misskilningur og jafn-
vel fáfræði og fordómar. Er þá
ónefnd umræðan sem snýst um að
slá pólitískar keilur eða þar sem
lýðskrum er megininntakið.
Allt er þetta á kostnað efnis-
legrar umræðu og ákvarðana um
það sem máli skiptir; hvernig skuli
forgangsraða hinum takmörkuðu
aðföngum og taka ákvarðanir sem
eru landi og þjóð til heilla til
lengri og skemmri tíma. Rann-
sóknir við HR hafa sýnt að miklar
líkur eru á að opinber fjárfest-
ingaverkefni í innviðum fari langt
yfir kostnaðaráætlun. Ástæður
fyrir þessu eru ýmsar, en ekki síst
er bent á stjórnkerfið og pólitíkina
og skort á því að faglegum aðferð-
um sé beitt við að taka ákvarðanir
um verkefni og fylgja verkefnum
eftir.
Við höfum velt því fyrir okkur
hvort hér sé um að ræða kerf-
isvillu í stjórnkerfi okkar. Getur
hugsast að vandi okkar við að
komast að samkomulagi og taka
skynsamlegar ákvarðanir til lengri
tíma sé að hluta til vegna þess
hvernig stjórnkerfið er byggt upp
og stjórnmálamenn komast undan
því að svara til ábyrgðar gagnvart
öðrum en kjósendum sínum á fjög-
urra ára fresti?
Eða er ástæðan menningarleg;
að vaninn er að karpa endalaust
og persónugera ágreining okkar
og fjölmiðlar nærast á að draga
fram ósætti og sundrungu og
þannig festa umræðuna í vítahring
sem erfitt er að brjótast úr?
Við óskum þess að á komandi
tímum megum við sjá meiri fag-
mennsku á vettvangi stjórnmál-
anna, rétt eins og faglegri stjórn-
un hefur vaxið fiskur um hrygg og
verkefnastjórnun hefur náð mikilli
útbreiðslu. Það er sannarlega ljós
í myrkrinu að fregna nú að ný
umhverfislög hafi verið samþykkt
á Alþingi í mikilli sátt og sam-
stöðu allra stjórnmálaflokka. Í
anda faglegrar stjórnunar væri
rétt að hlutaðeigendur settust nið-
ur og veltu fyrir sér hver var lyk-
illinn að þessum árangri. Sama
verklag ætti að vera vísandi fyrir
nýja tíma í vinnulagi á hinu háa
Alþingi. Víst er að með bættu
verklagi og jákvæðari fréttum um
samskipti og samspil starfsmanna
mun Alþingi vaxa að virðingu og
verða áhugaverðari stofnun og eft-
irsóttari vinnustaður í hugum
landsmanna. Þekkingu, reynslu og
fagmennsku mun þá vaxa ásmegin
með tíð og tíma til heilla fyrir Ís-
land.
Verkefnastjórnun alls staðar – líka á Alþingi
Eftir Helga Þór
Ingason og Sigurð
Ragnarsson
» Í verkefnastjórnun
er höfuðáhersla lögð
á að standa rétt að
ákvörðunum
Helgi Þór
Ingason
Höfundar eru verkfræðingar og
áhugamenn um verkefnastjórnun.
Sigurður
Ragnarsson
Ég bý í Bandaríkj-
unum en er nú í
heimsókn á Íslandi. Í
heimsókn minni hef
ég orðið vör við um-
ræður um einkavæð-
ingu á hluta af því
heilbrigðiskerfi sem
er nú við lýði á Ís-
landi. Við í Bandaríkj-
unum erum í upphafi
þess ferlis að innleiða
lög sem mikið hefur
þurft að berjast fyrir. Þessi lög
munu tryggja heilbrigðisþjónustu
fyrir fleiri þegna en áður, en þó
ekki fyrir alla. Það verður ennþá
langt frá því að vera fyrir jafn-
marga og heilbrigð-
iskerfið hér á landi.
Heilbrigðiskerfið
okkar byggist á
einkafyrirtækjum
sem græða á því að
veita heilbrigðisþjón-
ustu. Læknar og aðr-
ar heilbrigðisstéttir,
sem og trygging-
arfélög, græða pen-
inga þegar við erum
veik. Kerfið okkar
hvetur lækna til þess
að panta próf fyrir
sjúklinga, til þess að leggja til
skurðaðgerðir vegna veikinda sem
væri hægt að lækna með vægari
og ódýrari hætti. Þó að trygging-
arfélög greiði stóran hluta af
kostnaði okkar, getur sá kostn-
aður sem við greiðum sjálf auð-
veldlega orðið tugir þúsunda doll-
ara, allt eftir því hver meðferðin
er. Land okkar hefur á að skipa
afar hæfileikaríkum læknum og er
búið mjög tæknilegum greining-
artækjum. Samt sem áður mælist
heilbrigði okkar lakara en í mörg-
um öðrum löndum sem eyða fjórð-
ungi af því sem við eyðum í heil-
brigðisþjónustu. Af hverju eyða
Bandaríkin mun meira í heilbrigð-
isþjónustu, þrátt fyrir að mælast
með lakara heilbrigði en önnur
lönd? Það eru margir þættir sem
hafa áhrif, en einn þáttur er skýr:
Kerfið okkar virkar ekki. Heil-
brigðisþjónusta sem byggist á því
að græða peninga er léleg.
Heilsufar er lakara þegar kerfið
græðir á þeim sem eru veikir og
heilsa ætti ekki að vera lúxus fyr-
ir þá ríku. Það er dýrara fyrir
þjóðfélagið í heild þegar ekki allir
hafa greiðan aðgang að heilbrigð-
isþjónustu. Bandaríkin eiga margt
ólært af Íslandi. Endilega lærið af
Bandaríkjunum!
Er gáfulegt að einkavæða
heilbrigðiskerfið?
Eftir dr. Nicole
Dubus
Dr. Nicole Dubus
»Ein af okkar grunn-
þörfum er þörfin
fyrir heilbrigðisþjón-
ustu. Mikilvægt er að sú
þjónusta sé góð og öll-
um aðgengileg. Stönd-
um vörð um hana!
Höfundur er lektor í félagsráðgjöf við
San Jose State University.
mbl.is
alltaf - allstaðar
Aukablað alla
þriðjudaga