Morgunblaðið - Sunnudagur - 24.07.2016, Blaðsíða 34

LESBÓK Skautað verður yfir sögu óperuflutnings á Íslandi í þriðja sinn á þremurvikum á morgun, sunnudag, í Hörpu. Óperusöngvarinn Bjarni Thor
Kristinsson hefur veg og vanda af dagskránni sem hefst klukkan 16.
Óperu á Íslandi fagnað í Hörpu
34 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24.7. 2016
Bókin tekur til þess sem ég myndi telja tilumhverfismála sem eru mikið í deigl-unni hérna heima. Viðfangsefnin eru
ólík, allt frá loftlínum og jarðstrengjum til
ferðaþjónustu og sjávarnytja, en svo reyni ég
líka að fjalla jarðbundið um það sem mér
finnst vera aðalatriðið sem er núningurinn á
milli náttúrunytja og náttúruverndar. Við
komumst ekki hjá náttúrunytjum, enda lifum
við á náttúrunni, en við komumst heldur ekki
hjá því að reyna að gera það með sjálfbærum
hætti. Í fyrsta kafla bókarinnar má einmitt
finna siðfræðilegar vangaveltur um þetta,“
segir jarðfræðingurinn, fjölmiðlamaðurinn og
rithöfundurinn Ari
Trausti Guðmunds-
son en hann gaf ný-
verið út bókina Ver-
öld í vanda undir
hatti Hins íslenska
bókmenntafélags.
Ari Trausti hefur
lengi verið einn
helsti forkólfur um-
hverfisverndar á Ís-
landi og hefur hann
meðal annars gefið
út tugi bóka um
náttúruna, auk
skáldverka, og unn-
ið fjölda umhverfisþátta fyrir sjónvarp og út-
varp. Ásamt því að koma eigin þekkingu til
skila í fjórtán köflum nýjustu bókar sinnar, þá
fær Ari Trausti fjórtán sérfræðinga til þess að
ræða þar málin – allt frá prófessorum til al-
þingismanna.
Áhersla á sjálfbærar náttúrunytjar
„Það tók átta eða níu mánuði að vinna þetta
verk. Umhverfismál eru farin að smita inn í
flesta kima samfélagsins og hér á Íslandi erum
við ekkert kominn neitt sérlega langt í þeim
efnum, nema þá það sem snertir raforkufram-
leiðslu og húsahitun. Við þörfnumst mikillar
upplýstrar umræðu og hún fer ekki nægilega
skipulega fram hér á landi. Það er nauðsynlegt
að taka betur utan um þetta og finna lausnir á
því hvernig hægt sé að stunda náttúrunytjar á
sjálfbæran máta. Það þarf síðan að gera tvennt
meðfram því, annars vegar að minnka losun
kolefnisgasa hressilega og hins vegar að binda
kolefnisgös. Þetta eru auðvitað tvö ólík verk-
efni, að minnka losunina og binda kolefni með
allskonar uppgræðsluaðferðum, skógrækt,
endurheimt votlendis og fleira. Ef við náum að
gera þetta tvennt í einu þá náum við kannski
einhverjum markmiðum sem við höfum til
dæmis sett okkur með Parísarsamningunum,“
segir Ari Trausti. Hann kveðst jafnframt
benda á ýmsar lausnir í bók sinni en að hann sé
þó ekki að finna upp hjólið í þeim efnum.
„Það er nú þegar búið að benda á það hvern-
ig hægt er að minnka innflutning á kolefn-
isbrunaefnum og fara yfir í aðra orkugjafa
hvort sem það eru samgöngur, útgerð eða eitt-
hvað annað. Það er verið að vinna í þessu en
það vantar kraftinn og nákvæmari áætlanir
hjá ýmsum opinberum aðilum. Reykjavík-
urborg er búin að setja sér tiltölulega háleit
markmið og ríkisvaldið er búið að setja fram
óskalista. Það vantar hins vegar skýrari línur
um það hvernig þetta verður gert, hversu mik-
ið fjármagn þarf til þess og hvaðan það fjár-
magn kemur. Það eru komnar upp á yfirborðið
áhugaverðar nýjungar við losunina eins og að
binda kolefnisgös frá jarðhitaorkuverum í
berggrunninum. Stóra málið á Íslandi er þó
auðvitað að fara úr innfluttri dísilolíu og bens-
íni yfir í raforku, alkóhól, metan, bíódísil og
vetni. Það eru að minnsta kosti fimm orkugjaf-
ar sem við getum framleitt sjálf en til þess þarf
raforku og þá erum við komin að enn einu
deiluefni sem fjallað er um í bókinni – sem sagt
hvar og hvernig við fáum raforkuna,“ segir
hann.
Færir umræðuna inn í bókina
Ari Trausti segir bókina vissulega vera há-
pólitíska. Þá sé ekki um að ræða flokkspólitík
heldur heildræna sýn og lausnir og hvar fjár-
magn sé að finna.
„Það er svo margt að gerast í náttúrunni
sem veldur okkur áhyggjum og smám saman
vandræðum. Það er vissulega vaxandi um-
hverfisvitund hjá ungu fólki en á hinn bóginn
er stór hluti samfélagsins alltaf að fjarlægjast
náttúruna. Náttúrunytjarnar fá stundum á sig
neikvæðan stimpil hjá þeim hópi á meðan eins-
konar ofurást á náttúrunni eykst. Þetta gerir
það að verkum að talsmenn þessara fylkinga
talast ekki við í raunveruleikanum. Þeir grafa
sig niður í skotgrafir og eru fastir þar. Önnur
fylkingin telur nánast alltaf að náttúrunytj-
arnar hafi forgang og hin telur að nátt-
úruverndin hafi nánast alltaf forgang. Fylk-
ingarnar þyrftu að tala meira saman. Það er
alveg ljóst,“ segir hann en eins og áður segir
ljá fjórtán sérfræðingar, að Ara Trausta und-
anskildum, bókinni rödd sína.
„Ég fékk viðbrögð frá fjórtán öðrum rödd-
um, einni fyrir hvern kafla. Ég er með því að
reyna að færa umræðuna inn í bókina. Ég er til
dæmis ekki talsmaður olíuvinnslu við Jan Ma-
yen og ég fæ því Heiðar Guðjónsson, sem er
einn helsti talsmaður þess, til að vera mér
hundrað prósent ósammála. Hann hefur
ákveðin rök fyrir sínu máli, bæði fjárhagsleg
og jafnvel umhverfisleg, og færir þau fram af
festu og fimi. Þarna er líka Sigrún Helgadóttir
sem er ekki með öllu sátt við mína afstöðu til
virkjanamála og Karl Ingólfsson sem er ekki
alveg sammála því hvernig ég lít á loftlínur og
jarðstrengi svo fátt eitt sé nefnt,“ segir hann.
Vonar að bókin nýtist til kennslu
Ari Trausti kveður ástandið í heild á heimsvísu
vera miklu alvarlegra en margir geri sér grein
fyrir. Hann segir að ef við vinnum ekki hratt
og vel þá geti það vel verið að við verðum kom-
in í gríðarleg vandræði um miðja þessa öld,
hvort sem þau vandræði varða veðurlag, sjáv-
arborðshækkanir, vatnsskort eða eyðimerk-
urmyndun sem ekki sé hægt að rekja til neins
annars en þessarar ógurlega hröðu hlýnunar
sem sé gjörsamlega fordæmislaus í hundrað
þúsundir ára. Hann segir bókina þó aðallega
hugsaða fyrir íslenskan markað enda sé hún að
ákveðnu leyti svolítið dægurbundin. Þá kveðst
Ari Trausti vonast til þess að Veröld í vanda
geti nýst sem ítarefni í kennslu í skólum á borð
við Landbúnaðarháskólann, Háskóla Íslands
og Háskóla Reykjavíkur, enda sé þörfin mikil.
„Það er engu að síður mjög mikilvægt að
það komi út bók um íslensk umhverfismál og
að kynna hana fyrir erlendum þjóðum. Ég hef
mikil samskipti við útlendinga og ég finn að ís-
lensk umhverfismál eru mikið á reiki. Það er
miklu meiri geislabaugur yfir landinu hvað
umhverfismál snertir en raunveruleikinn gef-
ur tilefni til,“ segir Ari Trausti.
„Ég hef lagt mig mikið fram við að upplýsa
almenning um umhverfismál í gegnum tíðina
og ég hef alltaf rökstutt það með afskaplega
einfaldri formúlu. Því meira sem fólk veit um
umhverfismál og náttúruna, því meiri þrýst-
ingur verður til í samfélaginu á allar þessar
stofnanir, hvort sem þær heita Umhverf-
isstofnun eða Alþingi, um að taka afstöðu og
þoka málunum áfram. Að upplýsa fólk um
staðreyndir í þessum efnum er bara partur af
því að hafa virkt lýðræði,“ segir Ari Trausti að
lokum.
Veröld í vanda er hluti af umhverfisritröð
Hins íslenska bókmenntafélags en Trausti
Jónsson veðurfræðingur stýrir henni. Ari
Trausti segir ritröðina vera gott og merkilegt
innlegg í þessa upplýstu umræðu.
Morgunblaðið/Ófeigur
Núningur á milli nytja og verndar
Jarðfræðingurinn Ari Trausti Guðmundsson gaf nýverið út verkið Veröld í vanda í samstarfi við Hið íslenska
bókmenntafélag. Bókinni er ætlað að vera ákveðin umhverfisverndarhugvekja en þar má finna, til viðbótar
við orð Ara Trausta, greinar eftir fjórtán sérfræðinga og upplýst umræðan þannig flutt inn í bókina sjálfa.
Davíð Már Stefánsson davidmar@mbl.is
’„Því meira sem fólk veit umumhverfismál og náttúruna,því meiri þrýstingur verður til ísamfélaginu á allar þessar
stofnanir, hvort sem þær heita
Umhverfisstofnun eða Alþingi,
um að taka afstöðu og þoka
málunum áfram. Að upplýsa
fólk um staðreyndir í þessum
efnum er bara partur af því að
hafa virkt lýðræði.“
Bókin er fagurlega
skreytt ljósmyndum og
ljóðum eftir Ara Trausta.