Morgunblaðið - 31.08.2016, Page 12

12 MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 31. ÁGÚST 2016
Eltak sérhæfir sig í sölu
og þjónustu á vogum
Þ
að er hægt að dást að
þeirri þróun sem orðið
hefur hjá 3X Technology.
Á aðeins 22 árum hefur
þetta ísfirska fyrirtæki
stækkað og dafnað og eru starfs-
menn í dag um 54 talsins. Er 3X
líklega eitt af stærstu hátæknifyr-
irtækjum landsins utan Reykjavík-
ur en Albert
Högnason segir
reksturinn hvíla
á sterkri iðn-
aðarhefð á svæð-
inu.
„Hér höfðu
t.d. PÓLS-vogir
og -tæki verið
framleidd frá
1978 og þar á
undan á Ísafirði
var skipasmíði
og vélsmíði stunduð í stórum stíl,“
segir Albert en hann er þróun-
arstjóri 3X Technology.
Að vera með rekstur af þessu
tagi í 2.600 manna sveitarfélagi
hefur sína kosti og galla. Nefnir
Albert sem dæmi að starfsmanna-
velta sé ekki mikið vandamál.
„Fyrstu tíu árin vissum við varla
hvað starfsmannavelta þýddi.
Þetta leyfði okkur að hafa betra
skipulag á rekstrinum, sérstaklega
á þeim tímum þegar þenslan var
hvað mest og fyrirtæki í Reykja-
vík gátu ekki endilega verið viss um að fólk myndi örugglega mæta
til vinnu á mánudegi eða ráða sig
annars staðar.“
Tækifæri fyrir unga fólkið
Eftir því sem 3X Technology hef-
ur vaxið fiskur um hrygg hefur
orðið vandasamara að fylla nýjar
stöður og þarf að laða að hæfi-
leikafólk að sunnan með tilheyr-
andi flutningum. „Á móti kemur
að starfsemi af þessum toga skap-
ar líka tækifæri fyrir unga fólkið á
staðnum sem fer suður til að
mennta sig en getur núna fundið
starf við sitt hæfi á heimaslóð.“
Vörulína 3X er í dag orðin mjög
breið og getur spannað allt fisk-
vinnsluferlið hvort heldur í landi
eða á sjó. „Við byrjuðum á að þróa
kerfi fyrir rækjuvinnslu en höfum
í seinni tíð lagt áherslu á skipa-
kerfi og lausnir fyrir laxinn líka,“
segir Albert en meðal nýlegra
verkefna var að smíða tæki fyrir
skip HB Granda og landvinnslu-
kerfi fyrir laxeldi í Færeyjum þar
sem sjálfvirknin er tekin enn
lengra en áður hefur þekkst.
Hugvitsamleg ofurkæling
Ein áhugaverðasta nýjungin er of-
urkælingartækni sem hefur þau
áhrif að hægja á dauðastirnun
fisksins svo að geymsluþolið eykst
og eins að auðveldara verður að
vinna hráefnið. Tæknin byggir á
að láta fiskinn ferðast á svoköll-
uðum „sniglum“ í tönkum sem
fylltir eru af köldu vatni.
„Það var þekkt úr rannsóknum
að ofurkældur fiskur er betra hrá-
efni, en ekki hafði tekist fyrr en
nú að finna leið til að iðnvæða
þess háttar kælingu á aflanum,“
segir Albert en tæknin byggir á
svipuðum lögmálum og notuð eru
við þíðingu á fiski. „Í mörg ár höf-
um við smíðað vélar sem notaðar
eru til að þíða frosinn fisk en þar
þarf að hafa mjög góða stjórn á
hitastigi enda lítill vandi að eyði-
leggja hráefnið með of miklum
hita. Í kælingunni erum við í raun
að snúa ferlinu við, með ísköldu
vatni í stað heits.“
Tækið sem um ræðir er um 13
metrar að lengd og skiptist í þrjú
hólf. Er fiskurinn blóðgaður og fer
í fyrsta hólfið þar sem hann er lát-
inn blæða í miklum sjóskiptum.
Síðan tekur við næsta hólf þar
sem byrjað er að kæla fiskinn með
saltblönduðu vatni sem kælt hefur
verið niður í -1°C. „Eftir 20 mín-
útur færist fiskurinn yfir í næsta
hólf og kólnar þar á 30-40 mín-
útum niður að frostmarki.
Fluttur án íss
Einn stór kostur við þessa aðferð
er að búið er að setja mikla kæli-
orku í sjálft flakið og þarf því ekki
að pakka ís með fiskinum. „Það
fer enginn ís í karið og hægt að
flytja afurðina í pakkningum án
þess að þurfa að blanda ís eða
frystum gelmottum með. Fyrir
flutninga með flugi er þetta sér-
staklega mikilvægt enda ís þar um
20% af heildarþyngd hverrar send-
ingar.“
Helsti vandinn er sá að helst
þarf að merkja fiskinn með sér-
stökum hætti. „Kaupendur eru
nefnilega svo vanir því að álíta
sem svo að fiskur hljóti að vera
orðinn ónýtur ef enginn ís er sjá-
anlegur. Í raun erum við að um-
bylta 100 ára gömlum vinnubrögð-
um og þurfum að vinna töluverða
vinnu markaðsmegin til að auka
trú kaupenda. Það gæti hjálpað að
auðkenna þennan fisk t.d. með því
að setja hann í bláa kassa frekar
en hvíta,“ segir Albert og undir-
strikar að um sé að ræða vöru í
hæsta gæðaflokki. „Gæðin eru allt
önnur og fiskurinn þolir vinnslu og
alla meðferð mun betur.“
Sjálfvirkni eina svarið
Í færeysku laxavinnslunni sem
minnst var á hér að framan taka
tæki frá 3X við eftir að vélar frá
Marel hafa flokkað fiskinn. „Okkar
tæki raða fiskinum sjálfvirkt í kör,
flytja körin til og frá færibandinu
og á milli húsa, stafla þeim sjálf-
virkt upp og hreinsa. Manns-
höndin þarf hvergi að koma ná-
lægt ferlinu,“ segir Albert.
Vinnslumagnið er orðið svo mik-
ið að verður að nota sjálfvirkar
vélar eins og 3X hefur þróað ef öll
tæki eiga að virka á hámarks-
afköstum. „Það þarf að skipta um
hvert kar á 40 sekúndna fresti og í
karinu eru 300 kíló af laxi. Það
myndi hreinlega ekki ganga að
ætla að gera það sama með fólki
og lyftaraökumaðurinn þyrfti helst
að koma úr Formúlu 1.“
ai@mbl.is
„Erum að umbylta 100
ára gömlum vinnubrögðum“
Nýtt tæki frá 3X
Technology ofurkælir
fiskinn. Mikil kæliorka
fer í flakið svo ekki þarf
að pakka ís með sem
síðan dregur úr flutn-
ingskostnaði. Hráefnið
verður betra á margan
hátt en kaupendur eru
óvanir að fá íslausan
fisk í hendurnar
Morgunblaðið/Helgi Bjarnason
Fjölbreytni Myndin sýnir karaþvottakerfi 3X. Ofurkælingakerfið gæti haft mikil áhrif í sjávarútvegi og meðal annars sparað töluverðan kostnað í flutningum með flugi.
Albert
Högnason
Skaginn á Akranesi er móðurfélag
3X Technology og saman vinna fyr-
irtækin að nýrri Vision-myndavéla-
tækni sem bæði stærðar- og tegund-
argreinir aflann. „Myndavélin
sjóngreinir tegundina og um leið er
hver fiskur þrívíddarmældur svo við
vitum hvort að hann er lítill, stór eða
meðalstór,“ segir Albert.
Gögnin nýtast bæði við að flokka
aflann sjálfvirkt um borð, en koma
líka í góðar þarfir við skipulagningu
á vinnslu og sölu í landi. „Útgerðin
veit nákvæmlega hvers konar afli er
að koma í land.“
Það sem meira er, að myndavéla-
tæknin skapar mjög spennandi
möguleika í hvers kyns rannsóknum
á fiskistofnunum umhverfis landið.
Var fyrirtækið nýlega að fá styrk til
að vinna verkefni í samvinnu við Haf-
rannsóknastofnun. „Með tækninni
verður til mikið magn gagna sem
nýtast til að mæla og greina fisk-
stofnana og gæti nýst við stjórnun á
fiskveiðum heilu þjóðanna.“
Prófa notkunarmöguleika
myndavélatækni með Hafró