Morgunblaðið - 31.08.2016, Qupperneq 48

48 MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 31. ÁGÚST 2016
Verslun Tunguhálsi 10 - Sími 415 4000 – www.kemi.is - kemi@kemi.is
INTERFLON
Matvælavottaðar efnavörur
Nýjar umbúðir, sömu gæða efnin
A
llt umhverfis landið er að
finna sjávarlífverur sem Ís-
lendingar fúlsa við en
þykja herramannsmatur í
öðrum löndum. Sumar tegundirnar
eru sama sem ekkert nýttar á með-
an aðrar hafa að-
eins verið veidd-
ar í skamman
tíma og kaupend-
urnir matgæð-
ingar í löndum
allt frá Frakk-
landi og Banda-
ríkjunum til
Kína.
Guðrún Þór-
arinsdóttir er
sérfræðingur í
botndýrum hjá Hafrannsóknastofn-
un og nefnir hún sæbjúgað sem
dæmi um tegund sem var ekkert
nýtt þar til nýlega. „Árið 2003 hóf-
ust tilraunaveiðar og jukust veið-
arnar smám saman þar til þær
náðu hámarki árið 2011 með rúm-
lega 2.600 tonna heildarafla. Veið-
arnar fara allar fram á þekktum,
afmörkuðum svæðum sem búið er
að rannsaka, og ákveða aflahámark
fyrir, en sæbjúgun finnast víða og
eflaust mætti nýta fleiri svæði eftir
kortlagningu og stofnstærðarmat,“
segir Guðrún en sæbjúgun eru seld
á Kínamarkað. „Þar hafa sæbjúgu
verið hluti af mataræðinu í margar
aldir og fór svo að Kínverjarnir of-
nýttu eigin stofna og þurrkuðu upp
mörg veiðisvæði. Í Kína er sæbjúga
heilsu- og lúxusfæði en er einnig
nýtt í lyf og snyrtivörur og þykir
jafnvel geta aukið kynorku karl-
manna.“
Guðrún hefur sjálf prufað að
elda sæbjúgu en í Kína er algengt
að nota þetta hráefni í súpugerð og
ýmsa rétti. „Aðeins skrápur sæ-
bjúgans er nýttur til matar en
hann samanstendur af bindivef og
fimm litlum vöðvum sem þykja
góður matur. Sú uppskrift sem ég
fann kvað á um að sjóða sæbjúgað
í fjóra tíma, enda ofboðslega seigt
dýr. Síðan steikti ég sæbjúgnabit-
ana í sesamolíu, bragðbætti með
ýmsu kryddi og bar fram með hrís-
grjónum og salati. Þeim sem
smökkuðu þótti rétturinn vel æt-
ur.“
Ígulker með sítrónu
Önnur tiltölulega nýleg útflutnings-
tegund er ígulkerið. „Veiðarnar hér
við land byrjuðu árið 1993 og var
þá mjög mikill áhugi fyrir því víða
um heim að selja ígulker inn á
Kínamarkað. „Sá markaður hrundi
á árunum 1994-95 en þá strax var
veiðimagnið hérlendis orðið gíf-
urlega mikið, og raunar svo mikið
að helsta veiðisvæðið í Breiðafirði
eyðilagðist. Við þetta lögðust ígul-
kerjaveiðarnar af en hófust aftur
árið 2006 og hafa síðan aukist
smám saman. Árið 2016 voru veidd
rúm 250 tonn og veiðarnar fóru all-
ar fram á afmörkuðu svæði í
Breiðafirði,“ segir Guðrún.
Aðalmarkaðurinn fyrir fersk ís-
lensk ígulker hefur verið í Frakk-
landi. Frakkanum þykir hrognin í
ígulkerinu hið mesta lostæti og get-
ur Guðrún tekið undir það. „Ígul-
kerin eru borin fram hrá og ísköld,
og hrognin borðuð beint upp úr
skelinni með gaffli. Þegar ég bauð
upp á þennan mat fannst heim-
ilisfólkinu hrognin ekki
lystug en mér fannst þau
mjög góð, sérstaklega
með ögn af sítrónusafa.
Hugsa ég að ígulker
gætu alveg átt heima á
matseðli íslenskra veit-
ingastaða.“
Krossfiskar og marglyttur
Hafró berast endrum og sinnum
fyrirspurnir um ýmsar tegundir
sjávarlífvera og hvort þær finnist í
nægilegu magni til að geta staðið
undir veiðum og útflutningi. Nefn-
ir Guðrún í þessu sambandi kross-
fiska og marglyttur. Guðrún játar
að vita ekki hvernig krossfiskur
eða marglyttur eru notuð í mat-
seld. „Mögulega er hráefnið þurrk-
að og marið í duft en kaupendurnir
væru helst í Suðaustur-Asíu,“ segir
hún og bætir við að stærð kross-
fiska- og marglyttustofnanna sé
ekki þekkt. „Nýtingarmöguleik-
arnir eru til staðar og safnast til
dæmis mikið af krossfiski undir
böndunum þar sem kræklingarækt
fer fram. Vandinn er sá að það er
dýrt að leita nýrra tegunda, gera
stofnstærðarmat og nauðsynlegar
rannsóknir til að vita hve mikið
væri óhætt að veiða.
Af þeim sjávarlífverum sem Guð-
rún telur skynsamlegast að sjó-
menn beini sjónum sínum að nefnir
hún fyrst kúfskelina, þar sem tölu-
verðar upplýsingar eru til um þá
tegund, bæði útbreiðslu, stofnstærð
og líffræði. Kúfskel var veidd hér
við land frá 1987 allt til 2008 þegar
veiðarnar hættu vegna markaðs-
aðstæðna. „Mest var veitt árið 2003
en þá var landað um 14.500 tonn-
um,“ segir Guðrún.
Kúfskelin verður mjög gömul og
elstu dýr hafa verið greind yfir 500
ára. Meðalaldur í afla við veiðar
með vatnsþrýstiplógi við Ísland var
Eru vannýttar
gullnámur í
sjónum?
Nokkrar tegundir krabba og skelfisks gætu hugs-
anlega orðið útflutningsvara. Hafa meira að segja
borist fyrirspurnir um hvert framboðið er á kross-
fiski og marglyttu sem mætti selja í Asíu
Guðrún
Þórarinsdóttir
Morgunblaðið/Golli
Stórundarlegt Það sem Íslendingum þykir ekki matur gæti verið eftirsótt í öðrum löndum. Börnin skoða furðuverur hafsins.
50-100 ár. Ef kúfskelin er ung má
borða hana hráa eða lítt eldaða en
eldri skeljarnar verður að sjóða og
eru þær t.d. mikið notaðar í súpur
og sósur. „Var kúfskelin aðallega
seld hökkuð og frosin til Bandaríkj-
anna og á mjög lágu verði,“ upp-
lýsir Guðrún.
Verðmætur gestur frá Kanada
Guðrún segir líka forvitnilegt að
skoða möguleikana á að nýta sand-
skel. „Sandskel er t.d. vinsæl fæða
beggja vegna Atlantshafsins en
stærsti markaðurinn er í Banda-
ríkjunum. Hins vegar er lítið um
rannsóknir á stofnstærð og út-
breiðslu sandskeljarinnar og á
þeim stöðum þar sem hún finnst
við Ísland virðist hún í litlu magni.
Er svipaða sögu að segja um
hjartaskel og báruskel sem þó væri
markaður fyrir í Evrópu.“
Einnig ætti að gefa nokkrum
krabbategundum gaum. Trjónu-
krabbinn og bogkrabbinn eru
ágætur matur en klærnar litlar og
virðast þessar tvær tegundir ekki
vel nýtanlegar að svo stöddu. „En