Fréttablaðið - 03.11.2016, Side 28

Fyrir nýliðnar kosningar settu flestir flokkar fram stefnu um öflugt atvinnulíf, þótt tals-
verður munur væri á því hvernig
hún var útfærð. Það er að sjálfsögðu
talsverður áherzlumunur á milli
flokkanna um það hvernig þeir vilja
nálgast það verkefni eins og önnur.
Hins vegar eru ýmis mál sem
skipta atvinnulífið miklu og auð-
velt ætti að vera að ná pólitískri
samstöðu um, nánast sama hvaða
flokkar mynda ríkisstjórn. Það
þarf bara að muna eftir þeim og
halda þeim til haga nú þegar stefna
næstu fjögurra ára verður lögð upp í
stjórnarmyndunarviðræðum.
Stjórn Félags atvinnurekenda
hefur því sett á blað tíu atriði, sem
myndu bæta hag fyrirtækjanna í
landinu, ekki sízt þeirra minni og
meðalstóru, sem oft eru í erfiðri
samkeppnisstöðu gagnvart stærri
aðilum.
l Aðhald og ábyrgð í ríkisfjármál-
um til að styðja við peningamála-
stefnu Seðlabankans. Stöðugleiki,
þar sem verðbólgumarkmið nást
og vextir halda áfram að lækka,
er stærsta hagsmunamál fyrir-
tækjanna.
l Átak verði gert í því að einfalda
regluverk atvinnulífsins og hrinda
í framkvæmd áformum um að til-
kynningaskylda fyrirtækja komi
í stað flókinna og dýrra leyfis-
veitinga. Sett verði regla um að
við innleiðingu Evrópureglna
í íslenska löggjöf verði engum
íþyngjandi reglum fyrir atvinnu-
lífið bætt við nema með sérstök-
um rökstuðningi.
l Búvörusamningar verði endur-
skoðaðir í breiðri sátt bænda,
neytenda og atvinnulífs. Stuðn-
ingskerfi landbúnaðarins verði
breytt og tollar lækkaðir í sam-
ræmi við tillögur Samráðsvett-
vangs um aukna hagsæld.
l Leitað verði leiða til að tryggja
aðgengi fiskvinnslu án kvóta
eða eigin útgerðar að hráefni til
vinnslu. Stefna ætti að afnámi
tvöfaldrar verðmyndunar í sjávar-
útvegi, meðal annars með því að
lögfesta milliverðlagningarreglur
um innri viðskipti lóðrétt sam-
þættra útgerðar- og vinnslufyrir-
tækja.
l Haldið verði áfram að lækka
tryggingagjald fyrirtækja í áföng-
um.
l Eftirlitsgjöld sem ríkið leggur á
fyrirtæki verði tekin til heildar-
endurskoðunar. Gjaldtakan af
hverju fyrirtæki fyrir sig endur-
spegli raunkostnað við eftirlitið
sem að því beinist.
l Gert verði átak í því að ríkisstofn-
anir fari að lögum um opinber
innkaup og bjóði út kaup á vörum
og þjónustu.
l Stjórnvöld fari að tilmælum Sam-
keppniseftirlitsins um að afnema
samkeppnishömlur, til dæmis í
landbúnaði, sjávarútvegi og milli-
landaflugi. Samkeppniseftirlitið
verði eflt. Tekið verði upp sam-
keppnismat að tillögu OECD.
l Hömlur verði settar á samkeppni
ríkisfyrirtækja á borð við Isavia og
Íslandspóst við einkarekin fyrir-
tæki.
l Átak verði gert í gerð fríverslunar-
samninga við önnur ríki, ýmist
tvíhliða eða á vettvangi EFTA.
Öll þessi mál ættu heima í stjórnar-
sáttmála nýrrar ríkisstjórnar. For-
maður FA hefur sent öllum flokkun-
um á þingi bréf til að vekja athygli
á þeim. Í mörg þeirra var almennt
vel tekið á opnum fundum FA með
frambjóðendum fyrir kosningarnar.
Allar þessar tillögur stuðla að því
að efla verðmætasköpun atvinnu-
lífsins, sem stendur undir kostnaði
ríkisins við löggæzlu, menntakerfi
og heilbrigðisþjónustu, svo dæmi
séu tekin. Kröfurnar um aukin
útgjöld á þeim sviðum eru háværar,
en stjórnmálamennirnir mega
ekki gleyma hvaðan peningarnir
til góðra verka koma. Hagsmunum
fyrirtækjanna þarf að halda til haga
þegar flokkarnir ná saman um sam-
starfsgrundvöll.
Tíu mál sem ættu
heima í stjórnarsáttmála
Ólafur
Stephensen
framkvæmda-
stjóri Félags
atvinnurekenda
Kröfurnar um aukin útgjöld
á þeim sviðum eru háværar,
en stjórnmálamennirnir
mega ekki gleyma hvaðan
peningarnir til góðra verka
koma.
Skaðsemi þalata hefur verið þekkt um áratugaskeið. Þó svo að við horfum kannski
fyrst og fremst á notkun þalata í
einstaka hlutum þá er ekki gerð
krafa um innihaldslýsingu eða
hættumerkingar á þeim. Með því
að nota ekki merkingar þá er neyt-
andanum ekki gefið raunverulegt
val um hvort hann vilji taka áhætt-
una á því að nota vöruna eða ekki.
Samkvæmt lögum getur neyt-
andi kallað eftir upplýsingum og
hefur seljandinn 45 daga frest til
þess að gefa þær upp. Eina leiðin
til að hafa eftirlit með þessu er
að efnagreina vöruna til að sann-
reyna hvort hún innihaldi þalöt.
Slíkar greiningar eru mjög kostn-
aðarsamar, því hefur ekki verið
ráðist í þær hér á landi. Þetta tel
ég vera mjög alvarlegt, sér í lagi
vegna þess að hlutur netversl-
unar á markaðinum fer vaxandi,
þ.e. verslun við lönd þar sem talið
er að notkun sé meiri á kemískum
efnum og ódýrari í stað þeirra
sem búið er að prófa enda er
kostnaðurinn vegna náttúrulegu
og vottuðu efnanna svo mikill við
það eftirlit sem þarf. Umhverfis-
stofnun fylgist með tilkynningum
um ólöglegar vörur á evrópskum
markaði og niðurstöðum og
markaðskönnunum í nágranna-
löndum okkar. Þrátt fyrir það er
ekki endilega staðfest að þær komi
frá nákvæmlega sömu aðilum og
verið er að versla við í gegnum
netverslun.
Því miður er löggjöf á þessu
sviði meira sniðin að hagsmunum
framleiðenda, miklu meira en
hagsmunum almennings og neyt-
enda. Myndi það teljast æskilegt
að Umhverfisstofnun tæki það að
sér öðru hverju að láta efnagreina
vörur til að ganga úr skugga um að
þær uppfylltu kröfur sem til þeirra
eru gerðar. Ég tel að við séum svo-
lítið að kasta þeim möguleika á
glæ með því að ákveða að þetta sé
allt of kostnaðarsamt. Við höfum
ekki einu sinni athugað hvort
hægt væri að gera einhverjar stikk-
prufur.
Skaðsemi ákveðinna þalata er
þekkt, þau geta t.d. haft áhrif á
frjósemi manna. Þá eru fóstur og
nýfædd börn viðkvæmust fyrir
þessum efnum, þau hafa fundist
í naghringjum, snuðum, pelum,
brjóstapumpum og fleiru sem
notað er í kringum börn og við
umönnun ungbarna. Ég tel því að
þetta sé ekki málefni til þess að
gera lítið úr eða reyna að gantast
með. Þessi efni eru þrávirk og safn-
ast upp í líkama okkar.
Hver er áhættan?
Varðandi 45 daga frest fram-
leiðandans til að svara því hvort
varan geti verið skaðleg þá er í
rauninni óboðlegt að neytandinn
þurfi annaðhvort að ákveða að
kaupa vöruna og bíða þá í von og
óvon um að heyra hvort hún geti
valdið honum einhverjum skaða,
eða að sleppa því að kaupa vöruna
og reyna að leita eitthvert annað
eða fara í flóknara ferli. Við erum
í rauninni að ýta þessu á undan
okkur, rannsóknarvinnan fer ekki
fram fyrr en eftir á og bara ef ein-
hver sækist eftir því. Í dag á eftir
að rannsaka þúsundir efna. Sjálfri
finnst mér góð regla að ef ég þekki
ekki tvö eða fleiri innihaldsefni í
matvælum sem ég hugsa mér að
kaupa, þá sleppi ég því að kaupa
þau. Hvað með öll þessi skaðlegu
efni sem er að finna t.d. í plastílát-
um sem við geymum matvæli í?
Eigum við ekki rétt á að fá að vita
hvað er að finna í þeim? Það er
ákveðin hætta sem fólki stafar af
þessum efnum í neysluvörunni og
meira að segja neysluvörum sem
við nýtum á hverjum einasta degi.
Það eru nokkrir greinanlegir
sjúkdómar sem hægt hefur verið
að tengja við þalöt, krabbamein,
ofnæmi og ófrjósemi svo dæmi séu
tekin. En hvað með alla þá sjúk-
dóma og einkenni sem við tengj-
um efnin ekki við eða finnast ekki
við einfaldar rannsóknir? Veldur
þessi sparnaður þá kannski því
að einhverjir einstaklingar í sam-
félaginu lifa mögulega við skert
lífsgæði vegna óafvitandi nálægð-
ar við þessi efni eða neyslu á þeim?
Sá kostnaður kemur þá bara í
bakið á ríkinu síðar meir. Við
ættum frekar að leggjast í rann-
sóknir, fyrirbyggjandi aðgerðir.
Aðrar Norðurlandaþjóðir hafa
staðið sig vel í þessum málum,
þar gerir fólk sér fyllilega grein
fyrir þeim áhrifum sem þessi efni
geta haft og tengja þau því ekki
aðeins við umhverfismál heldur
einnig velferðarmál. Við skulum
ekki vera eina Norðurlandaþjóðin
sem gerir lítið úr skaðsemi þessara
efna.
Rannsóknir fyrir raunverulegt val
Hvað með öll þessi skaðlegu
efni sem er að finna t.d. í
plastílátum sem við geymum
matvæli í? Eigum við ekki
rétt á að fá að vita hvað er að
finna í þeim? Það er ákveðin
hætta sem fólki stafar af
þessum efnum í neyslu-
vörunni og meira að segja
neysluvörum sem við nýtum
á hverjum einasta degi.
Jóhanna María
Sigmundsdóttir
þingmaður Fram-
sóknarflokksins
Vitundarvakning hefur átt sér stað í samfélaginu varðandi þau áhrif sem nútímalifn-
aðarhættir hafa á umhverfið og mörg
góð skref hafa verið stigin í rétta átt
til að takmarka þau. Öll viljum við að
sjálfsögðu ná settum markmiðum en
við Íslendingar eigum það þó til að
vera stórtæk í orðum en fylgja þeim
takmarkað eftir með verkum. Oft
getur nefnilega verið erfitt að líta
í eigin barm og sjá hverju þarf að
breyta, auðveldara að fela sig bak
við gnægð af endurnýjanlegri orku
og halda því fram að þar með sé
takmarkinu náð. Það er þó ljóst að
vistspor hins almenna Íslendings er
með þeim stærri í heiminum og því
töluvert sem má bæta.
Ábyrgð verkfræðinnar
Verkfræðin hefur í gegnum tíðina
skapað mikið af þeim þægindum
sem við vildum ekki vera án í dag.
Hún hefur á sama hátt valdið mörg-
um af okkar stærstu umhverfis-
vandamálum s.s. mengun lofts og
lagar og ágangi á náttúruauðlindir.
Lögð hefur verið áhersla á tækni-
legar úrlausnir en hugsað minna út
í möguleg áhrif þeirra á umhverfi
okkar til framtíðar. Í dag er það
orðið nokkuð ljóst að til þess að
hægt sé að tryggja velferð til fram-
tíðar þurfum við að þróast innan
þolmarka náttúrunnar. Þó svo að
áskorunin sé þverfagleg þá mun
verkfræðin eiga stóran þátt í þess-
ari þróun.
Vitundarvakning um ábyrgð
verkfræðinga er víða komin lengra
á veg en hérlendis. Víða erlendis er
boðið upp á námsgráður sem byggja
á sjálfbærri þróun og margar verk-
fræðideildir hafa innleitt áfanga
byggða á þeirri hugmyndafræði
inn í sitt grunnnám. Fjöldi verk-
fræðistofa hefur áttað sig á auknum
kröfum um góða frammistöðu í
umhverfismálum og ráðnir hafa
verið sérstakir ráðgjafar á sviði sjálf-
bærrar þróunar. Hérlendis er þó enn
töluvert í land þar sem skilningur á
hugtakinu og viljinn til breytinga er
ekki almennur.
Stefnum á að gera betur
Það er ekkert því til fyrirstöðu að
við Íslendingar stöndum jafnfætis
nágrönnum okkar, eða framar,
þegar kemur að umhverfismálum
og uppbyggingu sem byggist á sjálf-
bærni. Til þess að úr því verði þurfa
þó verkfræðingar að aðlaga sig því
að sjálfbær þróun sé höfð að leiðar-
ljósi við tæknilegar úrlausnir. Stór
þáttur í að ná fram breytingum
er hugarfarsbreyting, bæði verk-
fræðinga og annarra, að hugsað
sé út fyrir rammann í hverju verk-
efni og litið á heildarmyndina. Slík
hugarfarsbreyting krefst þjálfunar
og þverfaglegrar samvinnu en ekki
síst vitundarvakningar. Verkfræðin
mun gegna mikilvægu hlutverki í
að skapa framtíð sem gerir okkur
kleift að lifa við þau þægindi sem
við lifum við í dag án þess að hafa
neikvæð áhrif á umhverfið.
Árangur krefst samvinnu
Vitundarvakning um mikilvægi
sjálfbærrar þróunar hefur átt sér
stað í samfélaginu og margt gott
verið gert en með nokkrum skrefum
til viðbótar er mögulegt að ná enn
meiri árangri. Jafnvel þótt hægt
væri að skrifa langan lista um þær
breytingar sem þurfa að eiga sér
stað innan verkfræðinnar er ljóst
að verkfræðingar munu ekki takast
einir á við þetta verkefni. Til þess
að árangur náist þarf að vera til
staðar skýr stefnumótun á þessu
sviði og eftirfylgni frá stjórnvöldum
ásamt samstarfi við atvinnulífið
og framkvæmdaaðila. Framfarir
í umhverfismálum eru nefnilega
samstarfsverkefni og sjálfbær þróun
er ferðalag en ekki endastöð. Við
þurfum stöðugt að bæta okkur og
gera betur, takmarka neikvæð áhrif
og stefna að því að verk okkar skili
ábata fyrir umhverfi og samfélag en
valdi ekki skaða.
Sjálfbær
þróun – hvert er
ferðalaginu heitið?
Sandra Rán
Ásgrímsdóttir
verkfræðingur
3 . n ó v e m b e r 2 0 1 6 F I m m T U D A G U r26 s k o ð U n ∙ F r É T T A b L A ð I ð
0
3
-1
1
-2
0
1
6

0
4
:5
8
F
B
0
7
2
s
_
P
0
4
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
4
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
2
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
2
9
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
B
2
B
-E
0
7
0
1
B
2
B
-D
F
3
4
1
B
2
B
-D
D
F
8
1
B
2
B
-D
C
B
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
1
B

F
B
0
7
2
s
_
2
_
1
1
_
2
0
1
6
C
M
Y
K