Dagblaðið Vísir - DV - 13.03.2015, Page 29

Umræða 29Helgarblað 13.–16. mars 2015
Stay put Saklaus maður
var ákærður
Ég vil gleymast
Adolf Ingi Erlingsson varar erlenda ferðamenn við veðrinu. – DV Garðar Ólafsson verjandi Gunnars Scheving sem ákærður var í LÖKE-málinu. – DV Ung kona vill rétta af stafrænt mannorð sitt. – DV
Myndin Afmælismót Friðriks Ólafssonar Skákmenn etja kappi í Hörpu þessa dagana, en þar er haldið þrítugasta Reykjavíkurskákmótið. Mótið er tileinkað Friðriki
Ólafssyni, fyrsta stórmeistara Íslendinga, en hann varð áttræður á árinu. mynd SIGtryGGur ArI
N
ýútkomin skýrsla
Samkeppniseftirlitsins
(SER) sem ber heitið „Leið-
beining um samkeppni á
dagvörumarkaði – Staða
samkeppninnar“ er þungur dómur
yfir versluninni í landinu og hlýtur
að vera stjórnvöldum og neytend-
um mikið áhyggjuefni.
Í skýrslunni er dregin upp mynd
af þeirri fákeppni sem ríkir á dag-
vörumarkaði á Íslandi. Fram kemur
að fjórar verslanakeðjur ráða 90%
markaðarins. Þar af ræður stærsta
keðjan, Hagar, um 50% markaðar-
ins eftir að hafa selt 10-11 verslana-
keðjuna frá sér en áður réðu Hagar
55% markaðarins. Hlutdeild Haga
er reyndar meiri nú á höfuðborgar-
svæðinu eða sem nemur um 54%.
Í skýrslunni kemur fram sú skoðun
að „Ekki séu komnar fram vís-
bendingar um að staða Haga sem
markaðsráðandi aðila á mark-
aðnum hafi breyst.“ (bls.24) Tvær
stærstu verslanakeðjurnar sem
hafa 70% hlutdeild til samans lúta
sama eignarhaldi þar sem hópur
lífeyrissjóða á ráðandi hlut í báð-
um keðjum. Ein meginniðurstaða
skýrslunnar staðfestir það sem sá
sem hér ritar og fleiri hafa haldið
fram að verslunin hefur ekki skilað
styrkingu krónunnar sem nam um
u.þ.b. 5% á árunum 2011–2014 auk
þess sem verð á dagvörum í heild
hefur hækkað um 10%.
Einnig kemur fram í skýrsl-
unni að verslunin hefur ekki far-
ið að tilmælum SER um að gerð-
ir séu skriflegir samningar milli
birgja og verslana um innkaup.
Þar með festast í sessi þau mis-
munandi viðskiptakjör sem tíðkast
hafa og birtast í því að minni versl-
anir njóta umtalsvert verri við-
skiptakjara en stærstu keðjurnar og
skekkja samkeppnisstöðu umtals-
vert. Skýrslan staðfestir að álagning
vara sem keypt er af skyldum fyr-
irtækjum hefur hækkað merkjan-
lega. Allt það sem áður er talið þýð-
ir á mannamáli að neytendur eru
að greiða hærra verð fyrir vöruna
en efni standa til. Það eykur hins
vegar framlegð verslunarfyrirtækja
og í skýrslunni kemur fram að með-
alarðsemi eigin fjár dagvörusmá-
sala á Íslandi er rúmlega þreföld
miðað við sambærileg fyrirtæki í
Evrópu og BNA eða um 35–40%!
Það er ekki að furða að stóru versl-
anakeðjurnar græði á tá og fingri á
kostnað almennings.
Hvað er til ráða?
Í skýrslu SER kemur greinilega fram
sá vanmáttur sem stofnunin og
neytendur búa við til að hafa áhrif
á ástandið á matvörumarkaðnum.
SER getur einungis „lagt til“, „leið-
beint“ eða sent tilmæli. Ekki verð-
ur séð að stofnunin ráði yfir nein-
um afgerandi úrræðum sem hægt
er að grípa til ef tilmælum og leið-
beiningum er ekki fylgt. Erfitt er
fyrir neytendur að beita þrýstingi
þar sem þeir eru í raun neyddir til
að kaupa inn hjá einhverjum þeirra
markaðsráðandi aðila sem ákvarða
verð á markaði. Auk þess búum við
Íslendingar við veikburða og sauð-
meinlaus neytendasamtök sem
hafa t.d. ekki tekið til máls um um-
fjöllunarefni skýrslu SER undan-
farin misseri. Þannig hafa Neyt-
endasamtökin ekki lagt mat á það
hversu mikið tregða verslunarinnar
við að skila gengisstyrkingu krón-
unnar hefur kostað neytendur á
tímabilinu.
Það sem helst virðist koma til
greina fyrir neytendur til að knýja
verslunina til verðlækkunar er að
beina innkaupum tímabundið eða
til frambúðar til minni og „óháðra“
kaupmanna. Einnig hlýtur að koma
til skoðunar að íslensk alþýða geri
þá kröfu til lífeyrissjóðanna sem
hún er lögþvinguð til að greiða í að
þeir beiti eigendavaldi sínu til að
lækka vöruverð. Hægur vandi er
fyrir lífeyrissjóðina að vinda ofan
af ofurlaunum stjórnenda versl-
unarfyrirtækjanna og lækka með
því kostnað þeirra. Með því móti
og með öðrum almennum að-
haldsaðgerðum í rekstri fyrirtækj-
anna skapast skilyrði fyrir lægra
vöruverði. Mikilvægast er þó að
almenningur láti verslunarmenn
vita hug sinn með afgerandi hætti
og láti af því vita að áframhaldandi
okur verði ekki þolað. Safnast hefur
verið saman á Austurvelli af minna
tilefni. n
Verslunin fær falleinkunn
Þorsteinn Sæmundsson
þingmaður Framsóknarflokksins
Kjallari
„Hægur vandi
er fyrir lífeyris-
sjóðina að vinda ofan af
ofurlaunum stjórnenda
verslunarfyrirtækjanna.
1 Líkfundur við Sæbraut Lík af konu á sextugsaldri rak á
land við Sólfarið á Sæbraut á mánudag.
Mikill viðbúnaður lögreglu var við
Sólfarið í kjölfarið. Enn hefur ekki tekist
að bera kennsl á konuna. Það voru
ferðamenn sem fundu konuna.
Lesið: 36.523
2 Situr fastur í blindbyl á Reykjanesbraut: ALLT
STOPP
Athafnamaðurinn Jón Gunnar Geirdal
sat fastur á Reykjanesbraut líkt og
tugir annarra á þriðjudag þegar enn ein
lægðin gekk yfir landið. „Ég hef aldrei
séð verra veður. Ég er pikkfastur með
endalaust af bílum í röð,“ sagði Jón
Gunnar í samtali við dv.is.
Lesið: 22.643
3 Drengurinn með grímuna bræðir hjörtu heims-
byggðarinnar
Níu ára kínverskur drengur er svo illa
brunninn á andliti eftir slys sem hann
varð fyrir fimm ára gamall, að hann þarf
að ganga um með grímu.
Lesið: 19.949
4 „Ég vil gleymast“ Fólk á rétt á því að hverfa af
netinu samkvæmt niðurstöðu Evrópu-
dómstólsins og hafa 175 Íslendingar
beðið netrisann Google um að fjarlægja
573 hlekki úr niðurstöðum leitarvélar-
innar. Einn þeirra sem vill gleymast
ræddi við DV.
Lesið 18.522
5 Kári tapar enn og aftur dómsmáli vegna einbýl-
ishússins
Héraðsdómur Reykjavíkur hefur dæmt
Kára Stefánsson, forstjóra Íslenskrar
erfðagreiningar, til þess að greiða
fyrirtækinu Torfi túnþökuvinnslu ehf.
tæplega þrjár milljónir króna vegna
verks sem starfsmenn þess unnu við
heimili Kára árið 2012.
Lesið: 17.043
Mest lesið
á DV.is