Dagblaðið Vísir - DV - 13.03.2015, Blaðsíða 50

Helgarblað 13.–16. mars 201550 Menning
verða veitt þriðjudaginn 24. mars klukkan 17.00 í Iðnó. 45 verkefni, hópar og einstaklingar eru tilnefndir
til verðlaunanna í níu flokkum; kvikmyndum, leiklist, dansi, tónlist, myndlist, arkitektúr, hönnun, bók-
menntum og fræðum. Auk þess afhendir forseti Íslands heiðursverðlaun og lesendaverðlaun dv.is verða veitt. Hér birtist síðari hluti tilnefning-
anna, en fyrri hlutinn var kunngerður í vikublaði DV. Í dag, föstudaginn 13. mars, hefst netkosning á dv.is en þar gefst lesendum tækifæri til að
velja þá tilnefningu sem þeim líst best á og mun sú sem hlýtur flest atkvæði í netkosningunni hreppa lesendaverðlaun dv.is.
Tilnefningar til Menningarverðlauna DV 2014
síðari hluti
Dómnefnd: Maríanna Clara Lúthersdóttir (formaður),
Halla Þórlaug Óskarsdóttir, Þorgeir Tryggvason.
Fræði
Dómnefnd: Árni Matthíasson
(formaður), Hildigunnur Þráinsdóttir,
Guðný Hallgrímsdóttir.
Bókmenntir
Lóabora-
toríum
Eftir Lóu Hlín
Hjálmtýsdóttur
Eins og svo margar
verulega góðar myndir
segja teikningar Lóu Hlínar
Hjálmtýsdóttur stóra sögu.
Í einu vetfangi, einni setn-
ingu, einni mynd nær hún að fanga
tíðaranda, samfélag og manneskjur
– breyskar og grátbroslegar í öllu sínu
veldi. Lóaboratoríum hreinsar hismið
frá kjarnanum og afhjúpar okkur
öll – hún er dásamlega fyndin og
óþægilega sönn en merkilega laus við
mannfyrirlitningu.
Kata
Eftir Steinar Braga
Frásagnarháttur Steinars Braga og ferðalög
hans um landamæri raunsæis og fantasíu
hefur verið í mótun í síðustu skáldsögum
hans. Í Kötu nýtist þessi aðferð frábærlega
til þess að varpa ljósi á alvarlegt samfélags-
mein og – ekki síður – sálarástand þeirra
sem þurfa að búa við það. Hér skorar Steinar
Bragi íslenskt réttarkerfi og samfélag á
hólm, hann dregur upp grimmdarlega
mynd af kynbundnu ofbeldi gegn konum og
máttvana dómstólum sem bregðast í sífellu
fórnarlömbunum og aðstandendum þeirra.
Sveitin í sálinni
Eggert Þór Bernharðsson
Eggert Þór Bernharðsson var brautryðjandi í miðlun sagn-
fræði til almennings og Sveitin í sálinni er fyrirtaks dæmi
um það. Í bókinni dregur hann upp stórskemmtilega og
fræðandi mynd af íbúum hinnar ört stækkandi Reykjavík-
ur á árunum 1930 til 1970 en þá fluttu þúsundir Íslendinga
á mölina án þess þó að segja skilið við sveitina; íbúar
borgarinnar héldu dýr, heyjuðu og ræktuðu kartöflur, kál
og aðrar matjurtir. Fallegur og skemmtilegur texti Eggerts segir þó aðeins hálfa
söguna, því bókina prýðir mikill fjöldi mynda sem í sjálfu sér er fjársjóður öllum sem vilja
kynnast sögu Reykjavíkur. Verkið er efnismikið, vandað og unnið af miklu innsæi.
Ofbeldi á
heimili – Með
augum barna
Ritstjóri Guðrún Kristinsdóttir
Í þessari vönduðu bók leiða saman
hesta sína nokkrar fræðikonur undir
ritstjórn Guðrúnar Kristinsdóttur.
Ofbeldi á heimili byggir á merkilegri
og einstakri rannsókn höfunda á
heimilisofbeldi, en í henni segja
börn frá eigin reynslu af ofbeldi og
viðhorfi sínu til þess eins og undir-
titill bókarinnar vísar til. Rannsóknin
sjálf er afar vönduð og vel unnin og
birtist hér almenningi í aðgengileg-
um texta og framsetningu. Lesendur
fá innsýn í nöturlegt líf fjölda barna
og ungmenna á Íslandi og bókin mun án efa
gagnast öllum sem sinna börnum. Ofbeldi
á heimili er mikilvæg bók sem varðar alla í
samfélaginu.
Orð að sönnu
Jón G. Friðjónsson
Í þessu stærsta safni málshátta sem
gefið hefur verið út á íslenska tungu
fylgir Jón G. Friðjóns-
son eftir þrekvirki sínu
Mergur málsins. Í Orð
að sönnu er að finna
hálft þrettánda þús-
und málshátta með
ítarlegum skýringum
þar sem m.a. er getið
um elstu dæmi og
prentaðar heimildir.
Höfundur hefur safn-
að og skráð málshætti
síðastliðin 40 ár og nú
fá lesendur að njóta
afrakstursins. Verkið er mikið að vöxt-
um og afar vandað, í senn fræðilegt
og alþýðlegt rit sem allir ættu að geta
haft af bæði gagn og gaman.
Enginn dans við Ufsaklett
Eftir Elísabetu Kristínu Jökulsdóttur
Elísabet Kristín Jökulsdóttir hefur einstaka rödd í íslenskum bókmenntum. Í Enginn
dans við Ufsaklett hljómar rödd hennar óvægin, heiðarleg, fyndin og sorgleg í senn.
Í ljóðabók sem lýsir ofbeldissambandi tekst henni að koma flóknum tilfinningum,
örvæntingu og gleði í áhrifamikið og sterkt form.
Englaryk
Eftir Guðrúnu Evu Mínervudóttur
Í látlausri en sterkri frásögn dregur
Guðrún Eva Mínervudóttir upp mynd af
unglingsstúlku á tímamótum. Sem fyrr
er manneskjan og samband hennar við
aðrar manneskjur í forgrunni höfundar
og í Englaryki sýnir hún á nærfærinn og
sannfærandi hátt áhrif stúlkunnar á
fjölskyldu sína, vini og loks bæjarfélagið
allt. Guðrúnu lætur sérlega vel að láta
ólíkar raddir hljóma og hefur einstakt
lag á að skrifa samtöl sem tekst hið
vandmeðfarna; að vera full af skáldlegri
list en þó algjörlega trúverðug.
Stundarfró
Eftir Orra Harðarson
Stundarfró er lipur og
lífleg frumraun, þar sem
Orri Harðarson bregður upp
tíðarandalýsingu frá níunda
áratug síðustu aldar. Hér
nýtur sín vel bráðskemmti-
legur stíll og vald hans yfir
tungumálinu. Hann leikur sér
með klisjurnar og sýn hans á
drykkfellda snillinginn nær
átakanlegum hæðum og
lægðum – er í senn kunnugleg
og fersk.
Reykjavík sem ekki varð
Anna Dröfn Ágústsdóttir og Guðni Valberg
Í þessu fallega verki rekja höfundar merkilega sögu margra af þekktustu byggingum
Reykjavíkur. Þeir beita þeirri nýstárlegu aðferð að segja frá mótun höfuðborgarinnar með
því að beina kastljósinu fyrst og fremst að því sem ekki varð, enda eru í bókinni teikningar
af stórhýsum sem aldrei risu og þrívíddarmyndir af opinberum byggingum á stöðum sem
þeim var upphaflega ætlaður þó að þær hafi endað annars staðar. Líkja má aðferðinni við
svokallaða „hvað ef?“ sagnfræði en þá veltir fræðimaðurinn fyrir sér þróun mála ef hlutirnir
hefðu æxlast á annan veg. Um leið og Anna Dröfn og Guðni
varpa þannig nýju ljósi á mörg helstu kennileiti borgarinnar
segja þau áhugaverða samfélagssögu í aðgengilegri og
bráðskemmtilegri bók.Lífríki Íslands
Snorri Baldursson
Í bókinni Lífríki Íslands segir Snorri Baldurs-
son frá vistkerfi lands og sjávar af mikilli
þekkingu, rekur myndunarsögu landsins
og hvernig það hefur mótast í aldanna rás
og hvaða afleiðingar sú mótun hefur haft
á framvindu lífríkisins. Umhverfisvernd er
höfundi ofarlega í huga og hann dregur upp
dökka mynd af því hvernig manneskjan
leikur lífríkið og hvetur til náttúruverndar.
Bókina prýða myndir, kort og töflur sem
gera verkið afar yfirgripsmikið og Snorri
hrífur lesandann með sér með einkar læsi-
legum texta í þessum glæsilega og fallega
prentgrip.