Fréttatíminn - 29.10.2016, Qupperneq 32

32 | FRÉTTATÍMINN | Laugardagur 29. október 2016
Eitt eldfimasta myndlistar-
verk í sögu Norðmanna, var
sett upp í Frogner-garðin-
um í Osló fyrir tveimur
árum í tilefni af 200 ára af-
mæli norsku stjórnarskár-
innar. Verkið var endurgerð
á hinu svokallaða Kongó-
-þorpi sem reist var á sama
stað hundrað árum áður,
á 100 ára afmæli stjórnar-
skrárinnar.
Tromsö, Jens J. Hjort, skrifaði á
dögunum um þöggunina í norsku
samfélagi á meðhöndlun Norð-
manna á Sömum í aldanna rás. Á
myndinni sést fulltrúi norska ríkis-
ins taka höfuðmál af móðurömmu
Hjort, sem var Sami. Mælingin var
liður í að sanna þá kenningu að
Samar væru líkamlega afbrigðileg-
ir og vanþroskaðir. Í greininni sem
Hjort skrifar í Nordlys, segir hann
ljósmyndina hafi verið vendipunkt
í sinni bæjarstjóratíð. Hann hafi
byrjað embættistíð sína á að bregð-
ast Sömunum á svæðinu en eftir að
hann sá ljósmyndina varð honum
ljóst að hann yrði að beita áhrifum
sínum til að berjast fyrir verndun
menningar þeirra og tungumáls.
Hann segir tímabært að vinda ofan
af mismunun Samanna og veita
þeim þann sess í þjóðfélaginu sem
þeir eiga skilið, meðal annars með
því að tryggja að menningararfur
þeirra glatist ekki. Hann nefndi ný-
leg dæmi úr skólakerfinu í Tromsö
af mismunun Sama. Voru það nem-
endur bæði við háskólann í
Tromsö og barnaskóla í bænum
sem lýstu linnulausri stríðni sem
þeir urðu fyrir vegna þess eins að
þeir voru Samar. Nemendurnir
þorðu ekki lengur að koma í Sama-
-fötum í skólann, þeir urðu fyrir
ofbeldi og fengu að heyra niður-
lægjandi Sama-brandara á hverj-
um degi. Hjort lýsir mótlætinu
sem hann mætti meðal sinna eig-
in flokksmanna, eftir að hann fór
að beita sér fyrir málefnum Sama.
Hann lýsir rótgrónu viðhorfi sem
þurfi að vinda ofan af með því að
líta á Sama-kúltúrinn sem auðlind
en ekki byrði.
Furðuverur í dýragörðum
Lifandi norskir Samar voru fyrst
sýndir sem furðufyrirbæri af sýn-
ingarstjóranum William Bullock
í London árið 1822. Þá voru hjón-
in Jens og Karen Thomasen Holm
frá Röros til sýnis ásamt kornung-
um syni þeirra og tólf hreindýrum
í Natural History and Pantherion
– eða Egyptian Hall, sem Bullock
hafði opnað tíu árum áður. Sama-
sýningin vakti gríðarlega lukku
og laðaði að sér 58 þúsund gesti.
Markaði hún upphaf hundrað ára
tímabils þar sem Samar voru sýnd-
ir í dýragörðum og fjölleikahúsum.
Einnig voru þeir vinsæl sýningar-
fyrirbæri á svokölluðum heimssýn-
ingum sem ruddu sér til rúms um
1889, og haldnar voru af nýlendu-
herrum víða um heim. Þá voru
Samarnir hafðir í fullum skrúða
í litríkum þjóðbúningum sínum,
með hreindýrahjarðir sér við hlið.
Talið er að fleiri hundruð Samar
hafi verið sýndir sem furðuverur á
slíkum samkomum.
Eitt eldfimasta myndlistarverk
í sögu Norðmanna, var sett upp
í Frogner-garðinum í Osló fyrir
tveimur árum tilefni af
200 ára afmæli norsku
stjórnarskárinnar. Verkið
var endurgerð á hinu svo-
kallaða Kongó-þorpi sem
reist var á sama stað hund-
rað árum áður, á 100 ára
afmæli stjórnarskrárinnar.
Endurgerð Kongó-þorpsins
var verk listamannanna
Mohamed Ali Fadlabi og
Lars Cuzner
og varpaði ljósi
á óþægilegan
kaf la í sögu
Noregs sem
sjaldan er
rifjuð upp.
Kongó-þorp-
ið var hluti af
íburðamikilli
hátíðarsýningu um norskt samfé-
lag, sem átti að draga fram þróun-
ina sem átt hafði sér stað í landinu
frá bændasamfélagi til iðnvæð-
ingar. Einn vinsælasti hluti henn-
ar var „negrasýningin“ þar sem
Norðmenn gátu virt fyrir sér 80
börn og fullorðna frá Kongó. Fólk-
ið var látið klæðast hefðbundnum
fatnaði frá heimalandi sínu og búa
í stráhúsum í Frogner-garðinum í
fimm mánuði. Alls sóttu 1,4 millj-
ón manna sýninguna. Myndband
af Kongó-þorpinu má sjá á frétta-
timinn.is
Endurgerð Kongó-þorpsins var
aðeins sviðsmynd gamla þorpsins,
en upphaflega stóð til að ganga
lengra og sýna Afríkubúa með sam-
bærilegum hætti og hundrað árum
áður. Þó að mildari leiðin hafi verið
valin, velti verkið upp spurningum
um viðhorf Norðmanna til fram-
andi menningar.
„Allt verkið snýst um þjóðar-
ímynd, rétt eins og Kongó-þorp-
ið gerði fyrir 100 árum . Upplifun
Norðmanna af sjálfum sér í þessum
málum, er afar jákvæð. Mögulega
of jákvæð,“ sagði Fadlabi við norska
ríkissjónvarpið. „Spurningin sem
við vörpum fram, er hvort þjóðin
þurfi að gleyma atburðum og afmá
þá úr sögunni, til að geta byggt
sjálfsmynd þjóðar á góðmennsku,
eins og Norðmenn?
Verkið var svo umdeilt að það
setti norskt samfélag gjörsamlega
á hliðina og kveikti í umræðu um
birtingamyndir hversdagsrasisma
nútímans, í hverju hann fælist,
þrátt fyrir að Norðmenn hafi þær
hugmyndir um sjálfa sig að þeir
séu umburðalyndir og opnir. Fjöl-
margir innflytjendur stigu fram
og lýstu dæmum um mismunun í
daglegu lífi og gagnrýndu óverð-
skuldaða upplifun Norðmanna af
sjálfum sér.
Lifandi norskir Samar voru fyrst sýndir sem furðufyrirbæri af William Bullock
í London árið 1822. Þá var hjónunum Jens og Karen Thomasen Holm frá Röros
teflt fram ásamt kornungum syni þeirra og tólf hreindýrum í
Natural History and Pantherion
Samarnir búa
nyrst í Noregi
og stunda
meðal annars
hreindýrarækt
og fiskveiðar.
TCHAIKOVSKY
#islenskaoperan
MIÐASALA Á OPERA.IS & HARPA.IS
29. OKTÓBER · 6. NÓVEMBER · 12. NÓVEMBER
UPPSELT
TRYGGÐU ÞÉR MIÐA!
H
Ö
N
N
U
N
:
H
G
M
„MAGNAÐUR ÉVGENÍ ONEGIN SLÆR Í GEGN“
„ÉG MÆLI MEÐ ÞESSARI SNILLD“
JÓNAS SEN, FRÉTTABLAÐIÐ

„SIGUR FYRIR ÍSLENSKU ÓPERUNA“
SILJA AÐALSTEINSDÓTTIR, TMM
„SÝNING SEM ENGINN ÆTTI AÐ LÁTA
FRAMHJÁ SÉR FARA“
MARÍA KRISTJÁNSDÓTTIR, VÍÐSJÁ
AUKASÝNING
19. NÓVEMBER