Pilsaþytur: afmælisblað Kvennalistans - 19.06.1993, Page 12

Vœnkast hagnr með
hagyexti?
í efnahags- og atvinnumálum þjóðarinn-
ar hefur ríkt stöðnun um langt árabil.
Hagspekingar segja hana hafa staðið í |
u.þ.b. fimm ár og til marks um það nefna ;;
þeir lítinn hagvöxt og aukið atvinnuleysi |
á þessum tíma. En hagvöxtur og hagvöxt- |
ur er sitt hvað og stöðnunin á sér mun Jf
lengri sögu en hagvöxturinn mælir.
Hagvöxtur mælir aukningu í lands- 1
framleiðslu frá einu ári til annars og til ‘
landsframleiðslu telst öll vinna sem laun 9
eru greidd fyrir. Þannig gæti mikil vinna :S
í tengslum við alvarlegt mengunarslys ;
mælst sem aukinn hagvöxtur. Atvinnu- 1
skapandi, umhverfisvænn iðnaður mælist
líka sem hagvöxtur. Ólaunað vinnufram- 1
lag kvenna á heimilum mælist ekki í j
neinum hagtölum en þegar konur vinna
sömu störf á vinnumarkaði mælist hag-
í
vöxtur.
Sá mikli hagvöxtur, sem mældist á ís- ;
landi á 8. og 9. áratugnum, er aðallega af
tvennum toga. f fyrsta lagi jókst atvinnu- 1
þátttaka giftra kvenna úr tæpum 60% í ;
rúm 80%. í öðru lagi færðu íslendingar S
fiskveiðilandhelgina út í 200 mílur og
tóku til við að ofveiða þorsk sem Bretar
og Þjóðverjar höfðu séð um áður. Afli
jókst talsvert á tímabili meðan við tókum
fyrirfram út af sameiginlegri innistæðu
þjóðarinnar - auðlindum hafsins.
12
Ofveiði ogjjárfesting
Afraksturinn af ofveiðinni var ekki nema
að litlu leyti notaður til að búa 1 haginn
fyrir framtíðina og leggja drög að nýjum
atvinnugreinum fyrir landsmenn. Hann
fór að stærstum hluta í aukna neyslu og
yVtvinnuhættlr og samfélagsmynd eftirstríðsáranna eru óðfluga
að breytast en við höfum enn ekki áttað okkur á því hvernig við
getum aðlagast breytingunum án þess að fórna of miklu af því
sem okkur er annt um. Við óttumst að barninu verði hent út
með baðvatninu.
offjárfestingu í steinsteypu og sjávar-
útvegi. Þannig þrefaldaðist auður í veið-
um og vinnslu á 9. áratugnum meðan út-
flutningsverðmæti sjávarfangs tvöfaldað-
ist. Þjóðin safnaði skuldum erlendis jafnt
og þétt en þær fimmfölduðust á 8. og 9.
áratugnum og er þá miðað við fast verð-
lag.
En veislunni miklu er nú lokið og
komið að skuldadögunum. Við eigum
ekki annarra kosta völ en að takmarka
verulega aðganginn að fiskveiðiauðlind-
inni og vinda ofan af þeirri neysluþörf
sem skapast hefur. Við verðum að hætta
að hugsa í magni og snúa okkur að gæð-
unum.
Starfsmenntun
Hvarvetna í hinum vestræna heimi veðja
menn nú öðru fremur á tvo hesta í kapp-
hlaupinu um ný störf. Annars vegar á
haldgóða verk- og starfsmenntun og hins
vegar á lítil og meðalstór fyrirtæki sem
eru sveigjanleg og geta aðlagað sig sí-
breytilegum þörfum markaðarins á
skömmum tíma.
I starfsmenntunarmálum eigum við
góðan grunn til að byggja á en megum
engan tíma missa. Hér á landi fara 10-
15% af hverjum árgangi í gegnum starfs-
menntun á framhaldsskólastigi en í ná-
grannalöndunum er þetta hlutfall um
30%. Þá höfum við öðru fremur miðað
hana við hefðbundnar iðngreinar karla,
s.s. trésmíðar og málmiðnaðargreinar,
sem margar hverjar eiga undir högg að
sækja.
Við þurfum að leggja rækt við nýjar
greinar og mikilvægt er að gefa ungum
konum kost á fjölbreytilegri starfsmennt-
un til að draga úr kynskiptingu á vinnu-
markaði. Verði það ekki gert er hætta á
að þær dragist aftur úr og verði annars
flokks vinnuafl.
stór-MINNI-LÍTIL
Nýleg úttekt, gerð innan OECD-land-
anna, sýnir að meðalfjöldi starfsmanna á
fyrirtæki fer lækkandi í öllum iðnríkjum
heims. Gróskan hefur verið í litlum og
meðalstórum fyrirtækjum. Á 9. áratugn-
um í Bandaríkjunum urðu til fjórum
sinnum fleiri ný atvinnutækifæri hjá fyr-
irtækjum með færri en 100 starfsmenn
en hjá 500 stærstu fyrirtækjunum. Þá
hafa kannanir leitt í ljós — og það er
mikilvægt fyrir okkur íslendinga — að
85% þessara starfa urðu til hjá fyrirtækj-
um með færri en 20 starfsmenn.
Skýringin á gróskunni felst þó ekki
bara í stærðinni. Sameiginlegt einkenni
þeirra smáfyrirtækja sem best hafa staðist
harðnandi samkeppni er að þau hafa náið
og lifandi samstarf við önnur smáfyrir-
tæki, hvert fyrirtæki nýtur sinnar sér-
stöðu og sérhæfir sig á sínu kjörsviði.
Andi frumkvöðlanna
Það er nokkuð ljóst að hvorki hefð-
bundnar veiðar og vinnsla né landbúnað-
ur geta skapað þau störf sem þörf er fyrir
á næstu árum. Þvert á móti — líklegra er
að störfum í þessum greinum fækki í
kjölfar nauðsynlegrar hagræðingar og
nýrrar tækni. Af dýrkeyptri reynslu ætt-
um við líka að vita að bjargræðið felst
ekki í einni allsherjarlausn í stóriðjustíl -
hvort sem hún heitir fiskeldi, loðdýrar-
ækt, álverksmiðja, útflutningur á raforku
um sæstreng eða eitthvað annað.
Það sem nú þarf er fjölbreytt nýsköp-
un sem byggir á öflugum rannsóknum og
þróunarstarfi, góðri starfsmenntun, sjálfs-
trausti og frumkvöðulsanda. Við verðum
að leita fanga sem víðast, vera fundvís á
styrk okkar og sérstöðu og nýta hana ís-
lensku samfélagi til framdráttar. Okkur
eru ýmsar leiðir færar — þrátt fyrir bar-
lóminn í ráðamönnum þjóðarinnar — og
á það er m.a. bent í þeim greinum sem
hér fara á eftir.
Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir
þingkona Kvenna-
listans