Pilsaþytur: afmælisblað Kvennalistans - 19.06.1993, Side 18

Ar fjölskyldunnar 1994-
því í landi þar sem fólkinu líður vel eru ekki framdir glæpiru
(H.K.L. íslandsklukkan)
18
Þcgar nýtt blómaskeið kvennahreyfingarinnar
hófst á Vesturlöndum um 1970 beindu konur
m.a. sjónum að fjölskyldunni og heimilinu.
Það var spurt spurninga um ábyrgð, verka-
skiptingu og hlutverk í síbreytilegu samfélagi
þar sem hinir fullorðnu af báðum kynjum
höfðu vinnu utan heimilis. Það var líka spurt
grundvallarspurninga
samfélagið hafi svarað gagnrýni og
upplausn með því að treysta undir-
stöðurnar og búa betur að fjölskyld-
unni. öðru nær ef litið er á okkar
litla land.
Þær litlu rannsóknir sem við
eigum á íslenskum fjölskyldum,
umræðunni. Snýst vandi fjöl-
skyldna bara um ytri aðbúnað?
Hvað um inntakið? Hangir
þetta tvennt ekki saman?
um fjölskylduna sem eina af meginstoðum
karlveldisins og sú skoðun sett fram að fjöl-
skyldan væri kúgunartæki sem héldi konum á
sínum bás og viðhéldi settum reglum. Aðrar
konur sögðu að þrátt fýrir allt væri fjölskyldan
eini griðastaðurinn sem eftir væri í þjóðfélag-
inu. Tilraunir voru gerðar með ný sambúðar-
form, hjónaskilnuðum stórfjölgaði, gamalt bar-
áttumál frá 19. öldinni um frelsi í ástum var í
hávegum haft og fjöldi kvenna ákvað að fara
sínar eigin Ieiðir í einkalífinu. Kröfur voru
gerðar til karla um ábyrgð á eigin afkvæmum
og þátttöku í heimilisstörfum með misjöfnum
árangri.
Mörg teikn á lofti
Mikið vatn er runnið til sjávar frá dögum upp-
reisna, blóma og ástar. Konur hafa fetað ýmsar
brautir í frelsisátt en fjölskyldan virðist standa
keikari en nokkru sinni fyrr sem sambúðar-
form, með nokkuð breytta verkaskiptingu og
endurnýjun þeirra sem mynda hana hverju
sinni. Þar með er ekki sagt að fjölskyldunni
vegni betur en fyrir svo sem 25 árum eða að
skýrslur um stöðu barna og unglinga, vaxandi
atvinnuleysi og félagslegir erfiðleikar sem því
fylgja, upplýsingar um ofbeldi og sifjaspell, allt
bendir þetta til að alltof víða sé pottur brotinn.
Hagsmunum fjölskyldna er iðulega fórnað á
altari yfirvinnu og Iífsgæðakapphlaups eða
þrældóms og vanmáttar af ýmsu tagi.
Þá tíðkast ekki á landi hér að spyrja hvaða
áhrif stjórnvaldsaðgerðir hafi á líf og kjör fjöl-
skyldnanna. Það eru mörg teikn á lofti sem
sýna okkur að við þurfum að taka okkur tak og
breyta hugsunarhætti foreldra og stjórnvalda ef
við ætlum að axla sameiginlega ábyrgð á velferð
þeirra einstaklinga sem hér búa. Það mun
verða okkur öllum dýrkeypt síðar meir ef við
gerum það ekki.
Það er hins vegar athyglisvert að kvenna-
hreyfingin, sem árum saman hefur lagt fram
tillögur um bætta stöðu fjölskyldunnar, sér-
staklega þá þætti sem snúa að konum og börn-
um, hefur nú um árabil lítið rætt um grund-
völlinn sjálfan. Aldagömul hugmyndafræði,
hefðirnar, sjálfsímynd karla og kvenna, andleg
líðan, valdakerfi, frelsi og sjálfstæði einstakling-
anna, ekki stst það efnahagslega, hafa vikið úr
Ar jjökkyldunnar
Árið 1994 verður helgað mál-
efnum fjölskyldunnar um
heim allan að frumkvæði
Sameinuðu þjóðanna. Hér á
landi hefur nefnd verið að
störfum sem hyggst beita sér fyrir fræðslu og
umræðu af ýmsu tagi. Meiningin er að setja á
laggirnar fjölskylduþjónustu ríkisins og vænt-
anlega munu eiga sér stað rannsóknir á íslensk-
um fjölskyldum. Allt er þetta gott og blessað
og ekki seinna vænna að snúa vörn í sókn, því
staðreyndin er sú að atvinnu- og launaþróun,
stjórnvaldsaðgerðir af ýmsu tagi og nú síðast
stjórnarstefnan hafa jafnt og þétt saumað að
fjölskyldunum í landinu.
Svörin skipta sköpum
Framlög ríkisins til félags- og fjölskyldumála
eru mun lægri hér á landi en á hinum Norður-
löndunum og fara minnkandi. I þeim niður-
skurði hafa heilbrigðis- og skólakerfið orðið
hart úti, kennsla í grunnskólum hefur minnk-
að, sérkennsla skorin niður, innheimta skóla-
gjalda og ýmiss konar þjónustugjalda er hafin
og erfiðlega hefur gengið að fá peninga til ým-
iss konar varnaraðgerða. Hægt og bt'tandi er
verið að færa ábyrgðina á aðstoð og vellíðan
einstaklinganna frá samfélaginu yfir á herðar
fjölskyldunnar (Ies: kvenna). Alit er þetta
spurning um forgangsröð, pólitískar áherslur
og hugmyndafræði, sem því miður beinast
mjög gegn konum nú um stundir jafnt hér á
íslandi sem á meginlandi Evrópu.
Það er því ástæða til að hvetja alla, og þó
konur sérstaldega, til að nota ár fjölskyldunnar
vel þannig að sjónir beinist að
því hvert
stefnir. Þrátt
fyrir allt er
fjölskyldan í
öllum sínum
fjölbreydleika
enn griðastað-
ur fyrir flesta
þótt ýmislegt
óæskilegt gerist
þar innan veggja
sem ráða þarf bót
á. Við eigum að
nota tækifærið til
að spyrja erfiðra
spurninga og krefj-
ast svara. - Hvers
konar fyrirbæri er ,Jún
íslenska fjölskylda“?
Hvernig líta íslend-
ingar á börn og
hvernig búum við að þeim í raun? Hvers vegna
líður svona mörgum þeirra illa? Hvað um
gamla fólkið? Hvernig skilgreinum við hlut-
verk fjölskyldunnar? Af hverju sitja svona
margar konur uppi með ábyrgðina af velferð
jafnt ungra sem aldinna? Af hverju allt þetta
ofbeldi? Hvernig fjölskyldulífi viljum við lifa
og hvernig bætum við stöðuna? Hver á stuðn-
ingur ríkisvaldsins við fjölskylduna að vera og
hvernig, o.s.frv. Spurningarnar eru óteljandi en
svörin, aðgerðir og stefnubreyting, sem við
verðum að knýja fram, kunna að skipta
sköpum fyrir konur nútíðar og framtíðar.
Kristín Ástgeirsdóttir,
þingkona Kvennalistans