Tímarit Hjúkrunarfélags Íslands - 01.10.1972, Qupperneq 13

UM BLOÐFLOKKA OG
BLÓÐGJAFLR
Valtýr Bjarnason.
Þetta er seinni hluti greinar
Valtýs Bjarnasonar svæfinga-
læknis við Landspítalann, en
upphaf greinarinnar birtist
i 2. tbl. þessa árgangs.
;*l*»iversal tlonor".
••l'niversnl recipient".
Sagt er, að blóð manns í 0-
flokki megi gefa öllum öðrum
flokkum, að því tilskildu, að
það sé Rh-neikvætt (universal
donor). Þetta skyldu menn ekki
taka of alvarlega, því að það er
alls ekki hættulaust að gefa
O-blóð. Ástæðulaust er að gefa
Rh-jákvæðum sjúklingi Rh-
neikvætt blóð, ef báðir flokkar
oru við höndina, heldur ber að
láta Rh-flokkana ráða.
Hins vegar liggur aðalhættan
í því, að anti-A og anti-B í 0-
flokknum séu óvenjusterk: hafi
háa þynningartölu (titer). Get-
ur þá verið varasamt að gefa
sjúklingi í A-, B- eða AB-flokki
slíkt blóð vegna möguleika á
kekkjamyndun og blóðtalnaleys-
lr>gu (á blóðkornum sjúklings-
ins sjálfs).
Einnig er það viðtekin skoðun,
að gefa megi manni í AB-flokki
blóð af hinum flokkunum öllum
(universal recipient). Þetta
skyldi þó ekki stundað, en ef
ekki er AB-blóð til, má helzt
gefa A-blóð, þar sem anti-A er
°ftast sterkara mótefni en
anti-B. Sízt ætti að gefa O-flokk.
Fljólasla aAlcróiii
til að lagfæra mikið blóð-
leysi, í hverri mynd sem er,
er blóðgjöf (transfusio sangu-
inis).
Tilgnngur blóAjijafa er
eltirfarandi:
1. að auka blóðmagn sjúk-
lings, t. d. við örar og miklar
blæðingar, svo sem: þegar slys
ber að höndum, erfiðar fæðing-
ar og skurðaðgerðir, þegar
skyndilegt eða ört blóðtap ógn-
ar lífi sjúklings. Einnig við
langvarandi bióðleysi o. s. frv.;
2. að auka tölu rauðu blóð-
kornanna og þar með auka
hæfni blóðsins til að flytja hin-
um efnum í blóðinu, sem eru
efni;
3. að bæta upp skort á ýms-
um efnum í blóðinu, sem eru
nauðsynleg fyrir storknun blóðs-
ins, þar sem miklar blæðingar
geta verið lífshættulegar, t. d. í
hæmophilia,
afibriongenæmia,
thrompocytopenic purpura,
icterus,
hypoplastic anæmia;
4. að gera læknum kleift að
ráðast í sérstakar skurðaðgerð-
ir, þar sem búast má við miklu
blóðtapi eða ef notuð er hjarta-
lungnavél við hjartaaðgerðir.
Eins og vikið var lauslega að
í byrjun, hefur uppgötvun blóð-
flokkanna og þar með möguleika
á blóðgjöfum, sem ekki eru svo
mjög hættulegar fyrir sjúkling-
ana, stuðlað mjög að hinum stór-
stígu framförum á sviði skurð-
lækninga á síðari árum.
Blóðtap við aðgerðir er mjög
mismunandi. Fer það bæði eftir
því, hver aðgerðin er, og enn-
fremur, hvernig ástand sjúk-
lingsins er fyrir aðgerðina. Það
er því ekki einungis um það að
ræða að koma sjúklingi lifandi
yfir erfiða aðgerð með því að
gefa honum blóð, heldur getur
þurft að undirbúa hann undir
aðgerðina, koma blóði hans í
eðlilegt horf, með blóðgjöf, ef
þörf er á. Með því er ekki ein-
ungis verið að búa hann undir
aðgerðina sjálfa, heldur einnig
að stuðla að því, að sjúklingur
nái fyrr kröftum, grói betur og
fái meiri mótstöðu eftir aðgerð-
ina.
Mollison heldur því fram, að
ekki eigi að leggja þann sjúkling
undir hnífinn, sem hafi undir
10 gm% hæmoglobin, oft sé um
aðgerðir að ræða, sem ekki eru
aðkallandi. Beri þá annaðhvort
að fresta aðgerð og koma blóð-
inu upp með lyfjum eða gefa
blóð og flýta þannig fyrir, að
hægt sé að gera aðgerðina.
Ekki eru allir á sama máli um
þetta, og vilja sumir einnig
fara eftir tegund aðgerðar og
með því megi komast hjá óþarfa
blóðgjöfum. Viss hætta sé alltaf
af blóðgjöfum og það sé engin
afsökun til fyrir því að gefa
þeim blóð, sem auðveldlega megi
koma upp í blóði með lyfjum og
mataræði, ef aðgerð er ekkert
sérlega aðkallandi.
TÍMARIT HJÚKRUNARFÉLAGS ÍSLANDS 87