Fréttablaðið - 10.04.2017, Qupperneq 14

14
' FRÉTTABLAÐIÐ
10. APRI'L 2017 MÁNUDAGUR
Meira en heimingi alirar físk-
ogsjávardýranevslu í heim-
inuni er inætt ineó fískeidi.
Fiskeldi í heiminum
er í sókn
HwrK.
formaður
Landssam-
bandsfiskeldis-
stöðva
ífsseig er hún sú flökkusaga,
en jafn kolröng, að fiskeldi sé
á undanhaldi í heiminum og
ekki síst í okkar heimshluta. Oft
hefur mátt lesa þetta hér í Frétta-
blaðinu og síðast nú alveg nýverið.
Þó er þessu alveg öfugt farið. Fiskeldi
er almennt að aukast í veröldinni. t
þeim löndum á okkar slóðum sem
geta stundað fískeldi hefúr það vaxið
og áform stjórnvaldanna standa til
þess auka það enn frekar.
Allt er það að vonum. Það er alveg
ljóst - og raunar óumdeilt - að vax-
andi fæðuþörf mannkyns verður
ekki mætt nema með auknu fiskeldi.
Bágt ástand margra villtra fiskistofna
gerir það að verkum að því fer fjarri
að fiskveiðar geti núna mætt vaxandi
fæðuþörf; og alls ekki í framtíðinni.
Jafnvel þó betur væri staðið að
málum við fiskveiðar í heiminum
hrykki það ekki til. Fiskeldi er því
svarið við þeirri staðreynd.
Fiskeldi er margbreytilegt. Skel-
og krabbadýr, fjölbreytileg flóra
fiskitegunda og áfrarn má telja. Mis-
munandi náttúrulegar aðstæður í
heiminum ráða því. Sumt fer fram
á landi en annað í sjó. Aðstæður í
hverjufandi oghverjum heimshluta
stýra þeirri þróun.
Þess vegna er fiskeldi í heiminum
í stöðugri sókn og stöðugum vexti.
Meira en helmingi allrar fisk- og
sjávardýraneyslu í heiminum er
mætt með fiskeldi. Eldisfiskur í
heiminum er framleiddur í meira
mæli en nautakjöt. Og ef laxeldi
er skoðað sérstaklega þá blasa við
athyglisverðar tölur. Laxeldi í heim-
inum nemur um 2,1 milljón tonna,
sem svarar til um 15 milljarða mál-
tíða á ári. Framleiðsluverðmætið
erum lOmilljarðar dollara, 1.1100
milljarðar íslenskra króna.
Það er því ekki að undra að stofn-
anir á borð við Sameinuðu þjóðirnar
hvetji til aukins fiskeldis og sama á
við um stjórnvöld um víða veröld,
svo sem eins og í löndunum í kring
um okkur. „Fiskeldi skiptir sköpum
til þess að mæta fæðuþörf heimsins
næstu 50 árin“, sagði til að mynda
Kofi Annan, fyrrverandi aðalritari
Sameinuðu þjóðanna. Það er ástæða
fyrir okkur íslendinga sem og aðra
að leggja við hlustir og svara þessu
ákalli.
MMMW9I8M8H
FRÁBÆR GRILL
ATILBOÐJ TIL
13.APRIL
barbccook
SPRING 300 3 ryðfríir
brennarar, samtals 11,4 kW/h.
Grillflötur er 3 x (21 x 43) cm.
Emileraðar grillgrindur tryggja
endingu. Rafstýrður uppkveikju-
rofi, svart eða kremað lok.
39.995
50686930-1
Almennt verð: 49.995 kr.
kr.
Q3200 2 ryðfríir brennarar,
samtals 6,35 kW/h. Grillflötur er
63 x 45 cm. Glerungshúðaðar
grillgrindur úr pottjárni. Hitamælir
í loki. Rafstýrður uppkveikjurofi,
Ijós i handfangi, grátt lok.
73.995
50650021
Almennt verð: 82.995 kr.
kr.
AUÐVELT AÐ VERSLA Á BYKO.IS
SENDUM ÚT UM ALLT LAND
BYKO
Aö byrja á öfugum enda
Rr^nA< Shj.
biörssdöttir
formaður
Landssamtak-
anna Þroska-
hjálpar
ÁrnlMéls
fona-ison
framkvæmda-
stjóri Lands-
samtakanna
Þroskahjálpar
ví hefur oft verið haldið fram
að Island sé svona reddara-
samfélag. Menn fái hugmyndir
og hugdettur og jafnvel bara flugu í
höfuðið og hefjist þegar handa við
framkvæmdir en velti lítið fyrir sér
hvernig þurfi að standa að málum
til að árangur geti náðst eða hvort
það er yfirleitt nokkurt vit í hug-
myndinni þegar að er gáð.
Sumir vilja halda því fram að
þannig virki mjög oft stjórnmálin og
stjórnsýslan hér á landi. Það sé yfir-
leitt byrjað á öfugum enda, síðan sé
þvargað linnulaust og lengi um auka
atriði og þegar allt er komið í óefni
sé gripið til alls kyns reddinga.
Hér skal ekki fullyrt hvort eitt-
hvað er til í þessu en látið duga að
vitna í Halldór Laxness:
Því hefur verið haldið fram að
íslendíngar beygi sig lítt fyrir skyn-
samlegum rölcum, fjármunarökum
varla heldur, og þó enn síður fyrir
röloim trúarinnar, en leysi vandræði
sín með því að stunda orðheingils-
hátt og deila um titlíngaskít sem
ekki kemur málinu við; en verði
skelfingu Iostnir og setji hljóða hve-
nær sem komið er að kjarna máls.
I stefnuyfirlýsingu núverandi
ríkisstjórnar segir m.a.:
Tekið verði upp starfsgetumat
og örorlculífeyriskerfið þannig gert
sveigjanlegra til að ýta undir þátt-
töku á vinnumarkaði.
Þetta eru falleg orð og góð mark-
mið. En er nokkur hætta á að hér sé,
að íslenskum sið, byrjað á öfugum
enda og treyst of mikið á mátt redd-
inganna?
Við spyrjum að því vegna þess að
við sjáum ekki að í stefnuyfirlýsingu
ríkisstjórnarinnar sé neitt um að
gripið verði til tiltekinna, mark-
vissra ráðstafana til að tryggja fólki
með skerta starfsgetu atvinnutæki-
færi á vinnumarkaði. Við höfum
ekki heldur heyrt ráðherrana greina
frá því opinberlega hvaða aðgerðir
standi til þar.
Alltof fá atvinnutækifæri
Það er mikið áhyggjuefni því að blá-
köld staðreyndin er sú að atvinnu-
tækifæri fyrir fólk sem er með
skerta starfsgetu vegna fötlunar
eða af öðrum ástæðum eru allt of
fá og fábreytileg hér á landi. Ríki og
sveitarfélög eru mjög stórir vinnu-
veitendur en gera samt mjög lítið
til að tryggja fötluðu fólki þau tæki-
færi og almenni vinnumarkaðurinn
er yfirleitt áhugalítill og ósveigjan-
legur, jafnvel fordómafullur.
Þess vegna er spurt og það er
bráðnauðsynlegt að því sé svarað af
hlutaðeigandi ráðherrum:
Hvaða tilgangur er með þvi að
meta starfsgetu fólks ef það fær svo
ekki tækifæri til að nýta starfsgetu
sína og afla sér tekna?
Við treystum því að rétta svarið
við þeirri spurningu sé ekki að
þannig megi enn skerða réttindi
þessa fólks og lækka þær smánar-
bætur sem það þarf nú að láta duga
til að draga fram lífið.
Við skorum því á ríkisstjómina og
önnur hlutaðeigandi stjórnvöld að
fara nú í það fljótt og vel og skipu-
lega að tryggja aukin atvinnutæki-
færi fyrir fólk með skerta starfgetu.
Það er beinlínis á þeirra valdi að
gera það hjá stofnunum ríkis og
sveitarfélaga og hjá fyrirtækjum sem
ríki og sveitarfélög eiga að öllu leyti
eða að hluta. Síðan þurfa stjórn-
völd að finna leiðir sem virka til að
hvetja einkafyrirtæki til þess sama
og veita þeim uppbyggilegt aðhald í
því skyni, jafnvel með setningu við-
eigandi laga og reglna ef önnur ráð
ekki duga.
Það að byrja verk á öfugum enda
og reyna svo þegar allt hefur klúð-
rast að bjarga því sem bjargað
verður með reddingum hér og þar
getur svo sem verið athyglisverð
aðferð og það má jafnvel stundum
henda að henni nokkurt gaman.
En þegar í húfi er lífsafkoma fólks
sem hefur þurft að þola og þarf enn
að þola mikla mismunun og skert
tækifæri á öllum sviðum samfélags-
ins er það grafalvarlegt mál og ekki
bara ámælisvert að nota þá aðferð,
heldur fullkomlega ábyrgðarlaust.
Fátælct barna er vanræksla
stjórnvalda
MsignEt |ulia
Ra&isdóttir
verkefnastjóri
hjá Barna-
heillum-Save
the Children á
íslandi
m áratugaskeið hefur alþjóð-
samfélagið reglulega sett sér
háleit markmið um betri
heim. Markmið um sjálfbæra þróun,
þar sem forgangsverkefni er að upp-
ræta fátækt og auka jöfnuð. Evr-
ópa2020 áætlun Evrópusambandsins
gerir ráð fýrir að að minnsta kosti
20 milljónum bama í Evrópu verði
bjargað frá fátækt og félagslegri ein-
angrun fyrir árið 2020. Það mun ekki
nást. Heimsmarkmið Sameinuðu
þjóðanna, SDG2030, gera ráð fyrir
að sárafátækt verði upprætt og að
50% bama verði bjargað úr fátækt og
félagslegri einangrun fyrir árið 2050
og ójöfnuður minnkaður.
Það er sátt meðal þjóða heims um
að fátækt og ójöfnuður séu óásættan-
leg. Sífellt þarfþó að setja ný markmið
þegar sýnt er að þeim eldri verður
ekki náð. Það er ekki síst vegna þess
að áætlanir stjórnvalda og skattkerfi
ganga oft þvert á þessar samþykktir
sem ríkin hafa þó skuldbundið sig til
að framfylgja.
Samkvæmt skýrslu Evrópuhóps
Barnaheilla - Save the Children sem
gefin var út í lok árs 2016, eiga enn
um 28% barna í Evrópu á hættu að
búa við fátækt og félagslega einangr-
un. Þetta eru rúmlega 25 milljónir
bama. Ekkert Evrópuland er laust við
bamafátækt og lítið hefúr þokast í þá
átt að uppræta fátækt í álfunni.
Meginorsök fátæktar er ójöfnuður
sem hefur aukist í Evrópu. Um 10%
heimila í Evrópu eiga 50% eigna. Vel-
megun er í boði fyrir sífellt færri. Færri
fjölskyldur hafa möguleika á að veita
börnum sínum gott Iíf. Afleiðingar
••
Samkvæmt skýrslunni er ís-
iand eina iand Nordurianda
jnir sein börn eiga frekar á
hættu aö búa vió fátækt en
fuiiorönir, sem gefur vís-
bendingu um aö fórgangs-
rööun sé ekki í þágu barna
og fjöiskyklna þeirra.
efnahagskreppunnar á laun og kjör
eru meðal annars þær að þrátt fyrir
að foreldrar hafi atvinnu er það ekld
trygging fyrir lífi án fátæktar. Stöð-
ugur niðursloirður varð á ffamlögum
til menntunar ffá upphafi kreppu í
öllum Evrópulöndum. Þau böm sem
em hve verst stödd verða enn ffekar
út undan hvað varðar menntun og
tækifæri, heilsu og lífsfyllingu. Böm
sem búa við fátækt eru líklegri til að
búa áffam við fátækt sem fullorðnir
einstaklingar og hefur það mjög
afdrifarík áhrif á líf þeirra og ffamtíð-
arhorfúr og þau standa höllum fæti.
Algjörlega óásættanlegt
Þrátt fýrir að á íslandi sé jöfhuður hve
mestur í Evrópu, eiga um 11 % full-
orðinna og 14% barna hér á landi á
hættu að búa við fátækt og félagslega
einangrun. Þetta eru meira en 10.000
böm. Það er algjörlega óásættanlegt
í landi þar sem stjórnvöld berja sér
á brjóst vegna mikils hagvaxtar og
efnahagslegs uppgangs. Samkvæmt
skýrslunni er ísland eina land Norð-
urlanda þar sem böm eiga ffekar á
hættu að búa við fátækt en fullorðnir,
sem gefur vísbendingu um að for-
gangsröðun sé ekki í þágu bama og
fjölskyldna þeirra.
Flest ríki heims hafa undir-
ritað barnasáttmála Sameinuðu
þjóðanna sem hefur einnig verið
lögfestur á íslandi. Samkvæmt sátt-
málanum eiga öll börn rétt á að lifa
og þroskast, að njóta besta mögu-
legs heilsufars og á gjaldfrjálsri
grunnmenntun. Ekki má mismuna
börnum hvað þessi réttindi varðar
vegna stöðu þeirra eða foreldranna,
svo sem vegna efnahags. Og minn-
umst þess að börn bera ekki ábyrgð
ástöðu sinni.
Barnasáttmálinn kveður jafn-
framt á um ábyrgð og skyldur stjóm-
valda um að uppfýlla ákvæði hans.
Stjórnvöld sem koma ekki í vegfýrir
að börnum sé mismunað vegna
efnahags foreldra og tryggja ekki að
ekkert barn þurfi að búa við fátækt
eru að vanrækja skyldur sínar.
Nú er lag stjórnvöld, nú er ekki
kreppa og ekki hægt að nota slíkt
sem afsökun fyrir að verja ekki
auknu fé til málefna barna. Nú
þarf að skila til baka því fjármagni
sem skorið var niður vegna efna-
hagskreppunnar. Styrkja þarf
grunnþjónustu við börn, mennta-
og velferðarkerfið, tryggja gjald-
frjálsan grunnskóla, að öll börn fái
þá þjónustu sem þau eiga rétt á án
endurgjalds og tryggja fjölskyidum
sem eiga á hættu að búa við fátækt
viðunandi framfærslu og örugga
búsetu. Lengja þarf fæðingarorlof í
12 mánuði og tryggja öllum börnum
þroskandi umhverfí að því loknu
fram að grunnskóla.
Barnaheill - Save the Children á
íslandi hafa ítrekað skorað á stjóm-
völd að gera áætlanir sem byggja
á réttindum barna og skilningi á
stöðu þeirra og þörfum og standa
við skuldbindingar sínar. Bamaheill
skora enn og aftur á stjórnvöld að
forgangsraða í þágu velferðar bama
og líta á fjármagn í þágu barna sem
fjárfestingu. Slík fjárfesting skilar
oklcur betra, heilbrigöara og ham-
ingjusamara samfélagi til langs tíma.