Álit: tímarit löggiltra endurskoðenda - 01.01.1993, Blaðsíða 34

Ekki verður horft framhjá þeirri staðreynd að al-
þjóðleg samkeppni felst ekki eingöngu í samkeppni
fyrirtækjanna sem slást á markaðnum. Hún felst
ekki síður í samkeppni stjómvalda einstakra ríkja
um að búa atvinnulífi sínu sem hagstæðust starfs-
skilyrði. Öll almenn rekstrarskilyrði verða að vera
þannig, að við dæmum okkur ekki fyrirfram úr leik
í þeirri auknu samkeppni sem framundan er. Öflugt,
arðbært atvinnulíf er forsenda þess að lífskjör og
samneysla hér á landi verði með þeim hætti að á-
sættanlegt sé.
Enda þótt samningurinn um Evrópskt efnahags-
svæði hafi enn ekki tekið gildi, er ekki laust við að
áhrifa hans sé tekið að gæta í ákvörðunum stjóm-
valda. Ég efast ekki um að afnám aðstöðugjaldsins
um síðustu áramót var engin tilviljun. Félag ís-
lenskra iðnrekenda, ásamt öðrum samtökum at-
vinnurekenda, hefur barist fyrir afnámi gjaldsins um
áratuga skeið. En það var fyrst núna sem árangur
náðist. Svipaða sögu má segja um lækkun tekju-
skattshlutfalls fyrirtækja úr 45% í 39%, og fyrirheit
um lækkun hlutfallsins enn frekar, eða í 33%.
Meginreglan, sem stjómvöld eiga að leggja til
grundvallar við skattlagningu fyrirtækja, verður að
vera sú, að skattleggja hagnað þeirra en ekki kostn-
að eða veltu. Sveigja verður skattkerfið frá kostnað-
ar- og veltusköttum yfir í skattlagningu hagnaðar og
neyslu.
Virðisaukaskattur á Islandi er með því hæsta sem
þekkist í Evrópu, 24,5%. Þetta háa skatthlutfall
veldur nokkurri röskun á samkeppnisstöðu íslenskra
fyrirtækja, sem fjarlægðarvemd kemur ekki nema
að takmörkuðu gagni. í Evrópu er almennt þrep
VSK yfirleitt ekki hærra en 15% og búist er við að
hann verði hvergi hærri en 20% í framtíðinni. VSK
hérlendis má ekki verða hærri en það. Til þess að ná
fram lækkun verður m.a. að gera ráðstafanir til að
fella niður allar undanþágur frá skattinum, en með
því móti ætti að skapast eitthvert svigrúm. Þá verð-
ur einnig að sjá til þess að innheimta skattsins verði
í betra horfi en nú er.
Beita verður verðjöfnunargjöldum á innfluttan
iðnvaming sem nýtur niðurgreiðslna eða nýtir nið-
urgreidd hráefni, t.d. landbúnaðarhráefni.
Þess þarf að gæta að skattheimta ríkisins mis-
muni ekki framleiðslugreinum og hafi þannig bein
áhrif á samkeppnisstöðu. Sérstakt vörugjald er t.d.
eingöngu lagt á lítinn hluta framleiðenda. Slíkur
skattur er dæmi um mismunun og hann ber að af-
nema.
Samkeppnisstaðan
Það sem að framan hefur verið rakið um starfs-
umhverfið skiptir auðvitað sköpum um stöðu ís-
lensks atvinnulífs gagnvart erlendri samkeppni
heima og heiman.
í fljótu bragði sýnist mér að reglur EES-samn-
ingsins muni með afgerandi hætti leiða til bættrar
samkeppnisstöðu á tveimur sviðum.
Annars vegar mun sjávarútvegurinn njóta hag-
ræðis af samningnum með lækkun og niðurfellingu
tolla af sjávarafurðum á markaði EB. Hve stór hluti
niðurfelldra tolla skilar sér til Islands er erfitt að
meta, en í öllu falli mun þetta greiða fyrir sölu og
bæta þannig samkeppnisstöðuna.
Hins vegar er um að ræða auknar heimildir til
flugs íslenskra flugfélaga innan EB, án þess að séð
verði að erlend flugfélög fái neitt í staðinn sem máli
skiptir. Þar opnast nýir möguleikar sem eiga eftir að
verða Flugleiðum lyftistöng, ef marka má yfirlýs-
ingar þeirra.
Auk þessara atriða skiptir miklu máli sú breyting
sem felst í ákvæðum EES-samningsins um sam-
keppnisreglur. Reglur um samkeppni og heiðarlega
viðskiptahætti eru mjög mikilvægur þáttur í samn-
ingnum. Án slíkra reglna treysta menn sér ekki til
að opna markaði sína og gera þá hluta af stærri sam-
eiginlegum markaði. Með leikreglunum er reynt að
tryggja að samkeppni verði ekki raskað með óeðli-
legum afskiptum hins opinbera eða óeðlilegum við-
skiptaháttum fyrirtækjanna sjálfra. Reglumar eru
ekki síst mikilvægar fyrir smærri fyrirtæki. Þau geta
þá varist óheiðarlegri samkeppni stærri fyrirtækja,
en reglunum fylgir virkt eftirlits- og úrskurðarvald
innan EES. Þá má geta þess að í byrjun mánaðarins
tóku gildi ný íslensk samkeppnislög en með þeim er
horfið frá verðlagseftirliti til virks samkeppniseftir-
lits.
Reglurnar
Samkeppnisreglur EES-samningsins eru viða-
miklar og flóknar, enda samsvara þær reglum Evr-
ópubandalagsins sem hafa orðið til á rúmlega þrjá-
tíu ámm.
Meginreglumar eru um bann við samningum um
samkeppnishömlur og misnotkun ráðandi stöðu á
markaði innan EES, hafi sú háttsemi áhrif á við-
skipti milli landa innan svæðisins.
Reglumar hafa verið framkvæmdar þannig innan
EB að bannið tekur ekki til samninga sem aðeins
34