Álit: tímarit löggiltra endurskoðenda - 01.01.1993, Blaðsíða 35

hafa lítil áhrif á samkeppnina. í sérstakri tilkynn-
ingu sem framkvæmdastjóm EB hefur gefíð út er
nánar skilgreint hvenær beita megi þessari „minni-
háttarreglu" (mle de minimisbagatel). Það má gera
ef markaðshlutdeild viðkomandi vöm er innan við
5% og samanlögð velta þeirra fyrirtækja, sem gert
hafa samning sín á milli, er innan við 15 milljarða
íslenskra króna.
Mikilvægt er að skoða vandlega allar þær undan-
þágur, sem EB hefur veitt frá samkeppnisreglum og
eiga einnig við innan EES.
Þegar samkeppnisreglur EES-samningsins eru
skoðaðar, er einnig mikilvægt að hafa í huga, að
þeir dómar, sem dómstóll EB hefur kveðið upp á
þessu sviði, liggja til gmndvallar þegar reglumar
eru túlkaðar. Þegar samningurinn hefur verið stað-
festur af Alþingi og tekið gildi, munu samkeppnis-
reglumar gilda um íslensk fyrirtæki þegar þau hafa
áhrif á viðskipti milli EES-ríkja.
Dæmi um samninga sem eru óheimilir
Nefna má nokkur dæmi um hömlur, sem em and-
stæðar samkeppnisreglum EES-samningsins.
Sem dæmi má taka þýskan vélaframleiðanda sem
gerir einkadreifísamninga við dreifanda á íslandi og
annan í Danmörku. Vélaframleiðandinn mætti ekki
setja í samningana ákvæði sem bannaði dreifendun-
um svokallaða „óvirka“ sölu út fyrir „sín“ svæði. Á
hinn bóginn mætti banna „virka“ sölu út fyrir svæði.
Dæmi um óvirka sölu væri t.d. að íslenskt fyrirtæki
pantaði varahluti í vél frá dreifandanum í Danmörku,
án þess að danski dreifandinn hefði nokkuð frum-
kvæði að sölunni. Ef danski aðilinn hefði á hinn
bóginn birt heilsíðuauglýsingu í Morgunblaðinu og
boðið varahluti til sölu, væri hann að þrengja sér
með virkum hætti inn á markaðssvæði íslendingsins.
Einnig er það andstætt samkeppnisreglum ef
framleiðandinn lofar að vemda einkadreifandann
fyrir innflutningi og samkeppni frá öðmm svæðum.
í EES-samningnum er að finna reglur um aðlög-
unartíma þeirra samninga sem hafa verið gerðir fyr-
ir gildistöku EES-samningsins. Fyrirtæki, sem innan
sex mánaða frá því að EES-samningurinn tekur
gildi, senda samkeppnisyfirvöldum tilkynningu um
gildandi samninga sem fela í sér samkeppnishöml-
ur, verða ekki sektuð vegna „brota“ á reglunum.
Misnotkun ráðandi stöðu
EES-samningurinn bannar fyrirtækjum misnotk-
un á ráðandi stöðu. Fyrirtæki þarf þó ekki að hafa
ráðandi stöðu á öllum EES-markaðnum til að geta
talist brotlegt við samkeppnisreglumar. Ráðandi
staða er í sjálfu sér ekki bönnuð, heldur misnotkun
hennar. Þegar ráðandi staða er metin þarf að huga
að landfræðilegri afmörkun og markaðshlutdeild. í
framkvæmd hefur eitt ríki eða jafnvel hluti ríkis
verið talinn verulegur hluti markaðar. Því er ekki ó-
lfklegt að íslenski markaðurinn geti í sumum tilfell-
um, þrátt fyrir smæð sína, verið talinn sérstakur
landfræðilegur markaður. Hafa ber í huga að þessar
reglur eiga ekki við ef háttsemin hefur ekki áhrif á
viðskipti tveggja eða fleiri EES-ríkja.
Fyrirtæki með ráðandi stöðu á markaði telst mis-
nota þá stöðu sína ef það beitir henni til þess að
setja óeðlilega skilmála um innkaup eða mismuna
viðskiptavinum sínum þegar það veitir afslætti.
Þegar ráðandi fyrirtæki setur öðru fyrirtæki skil-
yrði um innkaup, t.d. að það verði að kaupa aðrar
vörur samhliða þeirri vöm sem það sækist eftir, fel-
ur það í sér misnotkun. Fyrirtækið nýtir sér aðstöðu
sína til þess að selja vömr sem kaupandinn sækist
ekki eftir.
Markaðsráðandi fyrirtæki er óheimilt að veita af-
slætti gegn því að kaupandinn hafi eingöngu eða að
mestu leyti vömr þess á boðstólum. Bannið við
þessum viðskiptaháttum byggir á því að með þeim
er viðskiptavinum mismunað og jafnframt er nýjum
seljendum gert erfitt að komast inn á markaðinn.
Eftirlit með samkeppni
Tvær stofnanir munu hafa eftirlit með samkeppn-
isreglum EES-samningsins. Fyrir Evrópubandalagið
verður það framkvæmdastjóm þess. Fyrir EFTA
verður það sérstök stofnun, Eftirlitsstofnun EFTA
(EFTA Surveillance Authority - ESA). Meðferð
samkeppnismála í ESA verður með sama hætti og
nú er innan framkvæmdastjómarinnar. Hvor stofnun
um sig er einungis skipuð embættismönnum frá „-
sinni“ hlið, en þær munu eiga náið samstarf til þess
að tryggja að samkeppnisreglunum verði framfylgt
með sama hætti innan EB og EFTA.
Að brjóta reglurnar getur orðið dýrt spaug
Ljóst er að samningurinn um EES leiðir til tals-
verðra breytinga á samkeppnissviðinu. Fyrirtæki
verða að skoða samninga, sem þau hafa gert við
fyrirtæki í EES-ríkjum, t.d. dreifísamninga, til þess
að ganga úr skugga um að þeir stangist ekki á við
hinar nýju samkeppnisreglur. Þetta er ekki síst mik-
ilvægt vegna þess að sektir vegna brota á sam-
keppnisreglunum em mjög háar. Þær geta orðið
tæpar 800 milljónir króna eða jafnvel enn hærri
35