Dagblaðið Vísir - DV - 20.05.2016, Síða 14

Helgarblað 20.–23. maí 201614 Umræða Stjórnmál
Samfylkingin
Fylgi Samfylkingarinnar 1999–2016
Alþingiskosningar 1999
Margrét Frímannsdóttir
26,8 %
Alþingiskosningar 2003
Össur Skarphéðinsson
31%
Alþingiskosningar 2007
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
26,8%
Alþingiskosningar 2009
Jóhanna Sigurðardóttir
29,8 %
Alþingiskosningar 2013
Árni Páll Árnason
12,9 %
Fylgi Samfylkingar í dag
Næsti formaður
8,3%
?
Draumurinn fjaraði út eftir forskrift sögunnar
n Samfylkingin í tilvistarkreppu 16 árum eftir stofnun n Sagan endurtekur sig n Sameiningin er orðin að óeiningu n Næsti formaður mögulega sá síðasti
O
kkur tókst að sameina
hina fornu fjandvini, Al-
þýðuflokk, með allt krat-
aríkið innanborðs, og Al-
þýðubandalagið, með sína
eldrauðu fortíð og fjólur auk jafn-
réttissinnaðra kvenna úr Kvennalista
og sossa og krata, sem reynt höfðu
að ögra til uppstokkunar og samein-
ingar vinstri manna með Þjóðvaka.
Eftir langa þrautagöngu, já, píslir og
pólitíska útlegð, tókst að sameina
meginþorra þessara flokka og sam-
taka vinstri manna á Íslandi. Það er
komin sameining, upprisa, líf.“
Það hljómar sem ár og öld síð-
an rithöfundurinn Óskar Guð-
mundsson skrifaði þessi orð
í Morgunblaðið um stofn-
un Samfylkingarinnar. Á
þeim tíma sem greinin
er skrifuð átti rapp-
arinn Eminem vin-
sælasta lag lands-
ins. Það má sjá á
vinsældalist-
anum sem
birtist við
hlið grein-
ar Ósk-
ars í blað- inu.
Eminem er sex árum
yngri en núverandi for-
maður flokksins, Árni Páll
Árnason. Það eru nefni-
lega ekki nema 16 ár síðan.
Horfum til dagsins í dag.
Sameiningin er orðin að óein-
ingu, upprisan að banalegu og líf-
ið ... ekki svo mikið. Fylgi flokks-
ins hefur ekki mælst minna frá
stofnun, forystukrísa er uppi þar
sem einn frambjóðenda til for-
manns leggur til að Samfylkingin
verði lögð niður og gamlir kratar
eru farnir að láta sig dreyma um
að hefja Alþýðuflokkinn til vegs
og virðingar á ný.
Þetta er langt í frá sú framtíð sem
vinstri menn létu sig dreyma um
þegar Samfylkingunni var komið á
koppinn fyrir alþingiskosningarnar
1999. Draumurinn var að sameina
í eitt skipti fyrir öll vinstri vænginn
til mótvægis við yfirburðastöðu
Sjálfstæðisflokksins. Flokkarn-
ir höfðu þegar fengið forsmekkinn
með R-listanum, sem hafði tekist
að brjóta á bak aftur áratuga valda-
tíð Sjálfstæðisflokksins í borginni.
Draumar um glæsta framtíð
Það var kjörjarðvegur fyrir stofn-
un slíks flokks eftir alþingiskosn-
ingarnar 1995. Vinstri vængurinn
var í sárum. Alþýðuflokkurinn beið
mikinn ósigur og Sjálfstæðisflokk-
urinn treysti sér ekki til að halda
samstarfi við hann áfram og leit-
aði í faðm Framsóknarflokksins.
Klofningsframboð Jóhönnu Sig-
urðardóttur, Þjóðvaki, gerði kröt-
um skráveifu, Kvennalistinn var í
andarslitrunum og rétt náði mönn-
um á þing. Alþýðubandalagið, hinn
máttarstólpi Samfylkingarinnar,
var sömuleiðis laskað eftir langvar-
andi innanflokksdeilur. Formenn
A-flokkanna, Jón Baldvin Hanni-
balsson og Ólafur Ragnar Gríms-
son, höfðu yfirgefið sviðið.
Það var Alþýðuflokkurinn sem
knúði áfram sameininguna. Við
brotthvarf sitt úr stjórnmálum
færði Jón Baldvin flokksmönnum
þau skilaboð að stefnt skyldi að
sameiningu á vinstri vængnum.
Eftirmaður hans, Sighvatur Björg-
vinsson, tók við keflinu og allan
tím ann voru kratar nær einhuga í
afstöðu sinni. Þrátt fyrir mótbárur
til að byrja með hoppuðu Þjóðvaki
og Kvennalistinn fljótlega á vagn-
inn, enda sýndu kannanir á þeim
tíma að þessi framboð ættu sér
ekki langa framtíð. Kannanir sýndu
sömuleiðis að stemning væri fyr-
ir sameiginlegu vinstra framboði.
Fyrsta skrefið var tekið með sam-
einingu þingflokka Alþýðuflokks
og Þjóðvaka árið 1996.
Alþýðubandalagið var hins
vegar mjög tregt í taumi. Mar-
grét Frímannsdóttir var mjög ein-
huga um sameiningu og naut til
þess stuðnings ungliðahreyfingar-
innar og verkalýðsforkólfa innan
flokksins. En vinstri armur flokks-
ins – með þá Steingrím J. Sigfús-
son, Ögmund Jónasson og Hjör-
leif Guttormsson í fararbroddi
– var mótfallinn sameiningu. Svo
fór að Alþýðubandalagið klofn-
aði í tvennt, hluti gekk inn í Sam-
fylkinguna en Steingrímur og fé-
lagar stofnuðu Vinstri hreyfinguna
– grænt framboð. Enn einu sinni
gátu vinstri menn ekki sameinast
af heilum hug.
En á endanum varð Samfylk-
ingin til, eftir nær linnulausar
þreifingar á milli flokkanna. Fyrsti
sameiginlegi þingflokksfundurinn
var haldinn í febrúar 1999. „Það
sem við erum að gera er sögulegt.
Það að þrír flokkar, sá elsti stofn-
aður 1916, skuli vera að leggja sig
inn í nýja pólitíska hreyfingu, eru
að mínu mati einhver stærstu póli-
tísku tíðindi á þessari öld [...] Þeir
hafa þó sökum smæðar sinnar ekki
náð þeim mikla árangri sem okkur
hefur dreymt um,“ sagði Rannveig
Guðmundsdóttir, fyrsti þingflokks-
formaður Samfylkingarinnar, við
það tilefni.
Vonbrigði í upphafi en traustur
grunnur
Fyrstu kosningaúrslit Samfylk-
ingarinnar voru flokksmönnum
óneitanlega vonbrigði. Henni
tókst að höggva í raðir Sjálfstæðis-
flokksins sem bætti við sig fylgi frá
kosningunum 1995. 26,8 prósenta
fylgi var nokkuð undir vænting-
um og í raun var samanlagt fylgi
vinstri flokkanna minna en í kosn-
ingunum áður. Engu að síður hafði
grunnurinn verið lagður og ári síð-
ar var fyrsti formaðurinn formlega
kjörinn, Össur Skarphéðinsson.
Össur leiddi flokkinn í gegnum
kosningarnar 2003 og voru niður-
stöður þeirra vísbending um að
Samfylkingin væri afl sem væri
komið til að vera. Flokkurinn fór
yfir 30 prósent og aðeins munaði
2,6 prósentustigum á Sjálfstæð-
isflokki og Samfylkingu. Frasinn
„tveggja turna tal“ raungerðist.
Ingibjörgu Sólrúnu Gísladóttur
hafði verið teflt fram sem forsætis-
ráðherraefni Samfylkingarinnar
í kosningunum 2003 og tveimur
árum síðar skoraði hún svila sinn,
Össur, á hólm í formannskosning-
um og hafði betur. Formannsskipt-
in skiluðu þó ekki fylgisaukningu.
Þvert á móti fór fylgið niður í það
sama og árið 1999, að mestu vegna
góðs gengis VG.
Magnús G. Eyjólfsson
mge@eyjan.is
Formaðurinn kveður
Árni Páll Árnason tók við
flokknum í erfiðri stöðu og tókst
ekki að rífa upp fylgið. Hann
lætur senn af formennsku.