Útsýn - 15.10.1945, Page 13

NÝJUNGAR
I TÆKNI OG VISINDUM
ALDREI leggja menn fram
önnur eins ógrynni af orku
lífs og sálar sem á styrjald-
artímum, og því síður ein-
beita menn henni nokkurn-
tíma eins að settu marki og
þá. Og þótt mikið af þessari
fimbulorku fari til þess að;
forða sér og sínum málstað
slysum, og menn uppgötvi
þess vegna geysimargt þarf-
legt í þá átt, þá er hitt hryggi-
leg staðreynd, að fyrst og
fremst beinist hún að því
að tortíma náunganuin. -— Á;
friðartímum eru mýmargar
stríðsþarfastofnanir lagðar að
velli, samvinnuhópar ágœt-
ustu vísindamanna tvístrast,
orkan dreifist, hver juðar í
sínu horni, og mannkyninu
seinkar á framvinduskeiðinu
að sama skapi.
Á tiltölulega stuttum tíma
á nýliðnum ófriðarárum
vannst það hópi vísinda-
manna, knúðum til samvinnu
í tortímingarskyni, sem fjölda
þeirra, dreifðum um allan
heim, hafði ekki tekizt á
iniklu fleiri friðarárum: að
beizla kjarnorkuna. Með
þeirri stórfenglegu uppfynd-
ingu hefur manninum loks
tekizt að finna vopn, senj
auðveldlega virðist geta af-
máð sjálfan hann af jörðinni,
ef iaglega er á haldið. Um
allan heim bera nú liundruð
milljóna ugg í hrjósti, að svo
kunni að fara.
Engilsaxneskir vísinda-
menn háðum megin Atlants-
hafs unnu þetta afreksverk*
að beizla jörmunorku efnis-
kjarnans, og komu með því
skyndilega á kné dýrslega
öflugum andstæðingi. Við það
komst á alheimsfriður, og
hinir samvinnindi vísinda-
menn fóru hver til síns
heima. Hið opinbera kostar
ekki lengur hugvitsamlega
samvinnu þeirra, né annarra
jafngildra stofnaca. Og þó
hafa fróðustu menn það fyr-
ir satt, að með líku samstarfi
mætti koma á kné langtum.
mannskæðari óvini en Japan-
ÚTSÝN
r eru, þar sem er krabba-
mein, einhver mannskæðasti
og hryllilegasti óvinur mann-
Jegrar heilbrigði.
★
I ÞEIRRI TRÚ tilkynntu
þeir Alfred P. Sloan yngri,
forstjóri, og dr. Charles F«
Kettering, rannsóknarstjóri
j( eneral Motors bílasmiðjanna,
um líkt leyti og kjarnorku-
sprengjunum var kastað á
Japan, að stofnun Alfred P.
Sloan liefði gefið fjórar mill-
jónir dala, eða 26 milljónir
króna, til þess að koma upp
svonefndri „Sloan-Kettering-
stofnun til krabbameins-
rannsókna“. Þessi stofnun
verður í sambandi við „Man-
hattan’s Memorial Hospital“,
sem við þá aukningu verð-
ur stærsta rannsóknarstöð og
sjúkraliús lieimsins fyrir
krabbameinssjúklinga.
Dr. Kettering er mjög
kunnur maður. Hann liefur
stjórnað vísinda- og tækni-
rannsóknum General Motor’s
bílasmiðjanna síðustu 25 ár-
in. Þeir, Sloan og hann, eru
sannfærðir um það, að mjög
skjótt tækist að vinna bugi
á krabbameinunum, ef að þvi
væri beint þeirri orku, gáf-
um og fjármagni, sem sam-
einað var til þess að smíða
kjarnsprengjuna. Gjöf þeirra
til hinnar nýju rannsóknar-
stofnunar tryggir henni
$ 200,000 á ári í tíu ár sam-
fleytt, og þeir gera sér von-
ir um, að aðrar gjafir komi
þeirri upphæð í $ 500,000.
Með því fé telja þeir, að fá
megi til varanlegrar sam-
vinnu nokkra mestu afreks-
menn á sviði krabbameins-
rannsóknanna, hvaðanæva.
Dr. Kettering er vongóður
um árangurinn. „Mr. Sloan
og ég“, sagði hann nýlega
við blaðamenn, „höfum á,
liðnum árum unnið í sam-
einingu að því að leysa
margar tæknilegar þrautir,
sem í fyrstu virtust óræðar,
en nú liggja í augum uppi
að kallað er”.
B Æ K U R
Á undanfarandi árum liafa
bókaútgefendur hér á landi
verið mjög umsvifamiklir og
mikilvirkir. Enn er ekki vit-
að, hvort nokkuð dregur úr
bókaútgáfunni á þessu ári,
því að jafnan er bókaflóðið
mest siðustu mánuði ársins.
Bókmenntaþjóð, eins og Is-
lendingar telja sig vera frá
fornu fari, getur ekki veriðl
tómlát um það, hvers konar
bækur eru liér gefnar út, ná
heldur um hitt, hvers konar
bækur erlendar islenzkir bók-
salar hafa á boðstólum.
Norska skáldið, Árni Gar-
borg, sagði eitt sinn, þegar
rætt var um „Den Frein-
synte“ (Davíð skyggna), liina
ágætu skáldsögu eftir skáld-
bróður hans og samlanda,
Jónas Lie: „Slíka eldraun
standast fáar bækur. Maður
les þær á ungum aldri og
þær lirífa og heilla. Svo les
maður þœr eftir tuttugu ár
og verður jafn hrifinn. Þær
virðast jafn glænýjar og við
fyrsta lestur“.
Til er önnur eldraun, sem
bækur standast mjög sjaldan:
Vér lesum bók og verðum,
hrifnir. Vér lesum liana
nokkrum árum seinna og oss
finnst hún vera allt önnur
bók. Nýr heimur opnast, og
oss verður ljóst, að við fyrsta
lestur sáum vér aðeins út-
jaðra hans. Aukin lífsreynsla
áranna, sem liðu á milli þess,
að lesið var, hafa veitt skil-
yrði til aukinnar tileinkunar
á efninu og fullkomnara
skilnings á gildi bókarinnar.
Þannig álirif hefur lífið sjálft
og hið hærra veldi lífsins:
Hin mikla list.
Um allar bækur, hverrar
tegundar sem þær eru, gilda
þessi tvö sjónarmið:
1. Bækur, sem eldast ekki,
eru allt af jafn æskuhressar
og heillandi. Það eru bæk-
urnar, sem allir vildu skrifað.
hafa, og allir vilja lesa.
2. Bækur, sem öndvegis-
snillingar einir rita. Það eru
bækurnar, sem ritaðar hafa
verið með blóði úr lífsstraum-
unum sjálfum og á þann hátt,
að fullnægt var öllu réttlæti.
Þessar bækur eru ekki mjög,
margar, og þeir eru heldur
ekki mjög margir, sem hafa
þeirra full not.
Út frá þessum sjónarmiðum;
tveimur verða allar bækur að
dæmast. Og hafi verið gefnar
út bækur, sem ekki fullnægja
þessum skilyrðum, þá eiga
þær ekkert erindi til þjóðar-
innar. Það eru þá bækur, sem,
eklci eru leyfilegar, og mætti
því til hægðarauka um flokk-
un bóka bæta við þriðju slcil-
greiningunni. Hún yrði þái
þannig:
3. Bannaðar bækur.
Vegna sakleysingja skal sú
skýring gefin, að ekki er^með
þessu lagt til, að bókabrenn-
ur séu hafnar að dæmi kirkj-
unnar né nazista. En þegar
það er vitað, að bæði út-
lendar og innlendar bælcur, í,
stórum stíl, eru lesnar einu
sinni og sumar ekki það, þá
Virðist skilgreiningin: „Bann-
aðar bækur“ eiga fyllsta rétt
á sér.
Þó að þessi mælikvarði um,
flokkun bóka sé algildur, þ:ij
er þó málum þannig háttað,
að um kröfurnar, sem gerðar
eru til bóka, fer nokkuð eftir
aldaranda, þeim sérstöku
þörfum um bókakost, sem eru
á hverjum tíma. Ungur ís-
Jmzkur rithöfundur hefur rit-
að í bókmenntatímarit um
þessar sérstöku þarfir íslend-
inga, eins og þær eru nú. 1
fyrsta lagi sé þörf á heini-
speki- og vísindariium. 1
öðru lagi sé þörf á ritum um
samfélagsmál. I þriðja lagi sé)
þörf á skáldskaparritum. Og
í fjórða lagi sé þörf á ís-
lenzkri söguritun.
Ilallazt er að þessari sund-
urliðun hér, þótt hún sé
stuttaraleg, af því, að liún er
greinagóð og glögg. En
hvernig hefir þá verið full-
nægt þessum fjórum greinum
bókmennta, sem oss skiptir
mestu máli?
Heimspekiritun og önnur
vísindaritun er ekki fjöl-
skrúðug. Sjálfstæð íslenzk rit
af þessari gerð eru teljandi.
Til þess að fylla hið opna
skarð, þarf því að bæta úr,
a. m. k. í svipinn, á þá lundi
að sækja úrvalsrit um þessi
13