Dagblaðið Vísir - DV - 07.04.2017, Blaðsíða 39

Helgarblað 7.–10. apríl 2017 Menning 35
Sigríður Sigurjónsdóttir hefur verið ráðin forstöðumaður Hönnunarsafns Íslands, en
hún tekur við starfinu í apríl af
Hörpu Þórsdóttur sem hefur ver-
ið skipuð safnstjóri Listasafns
Íslands. Sigríður hefur áður starf-
að sem fagstjóri vöruhönnunar
við Listaháskóla Íslands og rekið
hönnunargalleríið Spark Design
Space.
Tilkynnt hefur ver-ið hvaða
tólf bækur
eru tilnefndar
til Barna- og
unglingabók-
mennta-
verðlauna
Norður-
landaráðs. Fyrir hönd Íslands
eru tilnefndar bækurnar Úlfur og
Edda: Dýrgripurinn eftir Kristínu
Rögnu Gunnarsdóttur og Enginn
sá hundinn eftir Hafstein Haf-
steinsson. Sigurvegarinn verður
kynntur í Helsinki í byrjun nóv-
ember.
Og meira af tilnefn-ingum til
alþjóðlegra
bókmennta-
verðlauna. Dag-
ur Hjartarson er
tilnefndur til Bókmenntaverð-
launa Evrópusambandsins fyrir
skáldsögu sína Síðasta ástarjátn-
ingin sem kom út í fyrra. Sigur-
vegararnir verða kynntir í Brussel
í lok maí.
Nú er hafin tónlistar-hátíðin
Reykja-
vík Festival í
Los Angeles í
Bandaríkjunum,
tveggja mánaða lista-
hátíð og tónlistarveisla á vegum
Los Angeles Fílharmóníunnar.
Listrænir stjórnendur hátíðarinn-
ar eru Esa-Pekka Salonen, sem er
heiðurstónskáld Fílharmóníunn-
ar, og Daníel Bjarnason tónskáld.
Fyrsti viðburður hátíðarinnar
voru barnatónleikarnir Maximus
Músikus á mánudagskvöld, þar
sem leikin voru verk eftir níu ís-
lensk tónskáld. Á hinu opinbera
opnunarkvöldi á föstudag koma
fram hljómsveitin Amiina, Múm,
DJ Flugvél og geimskip, JFDR,
Skúli Sverrisson og Ólöf Arnalds.
Meðal annarra viðburða á hátíð-
inni eru þrennir tónleikar Sigur
Rósar og L.A. Fílharmóníunnar,
sýndarveruleikasýningin Björk
Digital og tónleikar Jóhanns
Jóhannssonar og útgáfukollekt-
ífsins Bedroom Community.
Hinum megin á norður-ameríska
meginlandinu
verður opn-
uð sýning
á íslenskum
grafíklistaverk-
um í alþjóðlegu grafíkmiðstöð-
inni (e. International Print Cent-
er) í New York. Sýningin nefnist
Other Hats: Icelandic Printmak-
ing og er þar meðal annars vísað
í verkið Hat eftir Dieter Roth, frá
árinu 1965. Við opnunina á skír-
dag mun Megas leika tónlist en
hann er einn þeirra fjölmörgu
listamanna sem eiga verk á sýn-
ingunni.
Gulur
n Gulur er táknlitur afbrýðisemi, hverfulleika og sviksemi. Liturinn
getur einnig verið táknlitur sólarinnar og upprisunnar eins og sjá má
um páskahátíðina.
n Páskaunginn sem skríður úr egginu er yfirleitt gulur, tákn nýs lífs,
vonar og gleði. Páskaliljur eru gular.
n Á fyrri tíð voru víða máluð gul strik á dyrnar hjá þeim sem taldir
voru svikarar og það var ekki tilviljun að Davíðsstjarnan sem nas-
istar létu gyðinga bera á stríðsárunum var höfð gul.
n Stundum er sagt að kindur pissi sólskini þegar þær pissa gulu og
boði þannig betra veður.
gerð tákna í umhverfinu sem fólk
telur gefa vísbendingar um eitthvað
sem það á í vændum.
„Fyrirboðar eru mikilvægur
hluti af þessum hjátrúar- eða þjóð-
trúarheimi. Þegar við tölum um
fyrir boða eigum við við eitthvað sem
ber fyrir í kringum okkur í hinu dag-
lega lífi og við
tökum mark á. Oft
er þetta þá eitthvað
sem er talið góðs
eða ills viti. Það má
nefna mjög algenga
fyrirboða á borð við
það ef svartur köttur
hleypur fyrir þig,
eða ef þú sérð hrafn
fljúga með einhverj-
um ákveðnum
hætti, þá er það
talið boða illt.
Fyrir boðar eru
í raun ákveðin
tegund af tákn-
um sem fólk grein-
ir í umhverfi sínu. Þarna á
bak við liggur trú á að það séu
einhvers konar andar á sveimi í
kringum okkur eða öfl sem við sjá-
um ekki, en að við getum fengið ein-
hverja hugmynd um hvað sé að ger-
ast hjá þeim með því að lesa í táknin
og fyrirboðana,“ segir Símon.
„Trúin á fyrirboða lifir í raun
ótrúlega góðu lífi enn í dag. Það má
til dæmis nefna að fjöldi fólks spá-
ir mikið í drauma og álítur þá fyrir-
boða fyrir það sem muni gerast. Þá
eru stéttir á borð við sjómenn, leik-
ara og íþróttamenn sem virðast eiga
allt sitt undir einhverjum forlögum
og spá því mikið í þetta. Í sumum
tilfellum byggja fyrirboðarnir þó á
þekkingu sem þessar stéttir hafa
öðlast í gegnum tíðina – sjó-
menn vita að þegar veðr-
ið er með ákveðnum hætti
þá fer maður ekki á ákveðin
mið eða þegar sjólag er með
ákveðnum hætti er gott að fiska á
ákveðnum miðum. Í dag treystir fólk
þó miklu meira á hin ýmsu tæki í
þessum tilgangi.“
Finnur táknin á botni kaffibollans
Símon segir að hugmyndin um
fyrirboða tengist óhjákvæmilega
ákveðinni forlagatrú þar sem fram-
tíðin er í raun ákveðin fyrirfram. Slík
trú virðist lifa góðu lífi í nútímanum
þrátt fyrir að vera í nokkurri and-
stæðu við það sem mætti kalla hið
opinbera viðhorf, að framtíðin sé
frjáls og óráðin.
„Þetta snýst um að höpp eða
óhöpp séu eiginlega liggjandi í loft-
inu í kringum mann, eitthvað sem
eigi fyrir manni að liggja. Oft er hins
vegar hægt að bregðast
einhvern veginn við for-
boðunum. Þegar svartur köttur
hleypur fyrir framan mann, þá getur
maður brugðist við með því að krossa
fingur, fara með bæn, hrækja á eftir
kettinum eða eitthvað slíkt. Þetta er
það sem í þjóðfræðinni er kallað víxl-
un – það ber eitthvað fyrir, þú bregst
við því á ákveðinn hátt og breytir at-
burðarásinni. Það má segja að þú
beitir ákveðnum galdri til að blíðka
þessi öfl í kringum þig eða hafa ein-
hver áhrif á þau.“
Í bókinni tekur Símon enn fremur
fyrir nútímalega hjátrú eða flökku-
sögur, til dæmis að þeir sem horfi í
gegnum glerið á örbylgjuofni verði
blindir, enda segir hann þetta byggja
á sama hugsunarhættinum og gamla
þjóðtrúin.
Eitt annað dæmi um lestur á
táknum og fyrirboðum sem er hluti
af íslenskri þjóðmenningu er lestur í
bolla, en Símon kann einmitt hand-
tökin á þeim vettvangi.
„Ég myndi nú ekki kalla mig mik-
inn bollaspámann, en ég átti ömmu
sem kenndi mér að spá í bolla. Hún
kenndi mér hvernig á að bera sig
að og hvaða táknum á að leita eft-
ir. Ég var svo snemma áhugasamur
um svona hluti að ég gleypti þetta
í mig. Ég get því alveg horft í bolla,
farið eftir leiðbeiningum ömmu og
rýnt í það sem ég sé. Bollinn á að
snúa ákveðinn hátt og maður les í
ákveðinn hring, eftir því sem maður
les lengra, því lengra horfir maður
inn í framtíðina. Þarna eru svo til-
tekin tákn sem maður leitar eftir og
merkja ákveðna hluti, hringur í botni
bollans táknar trúlofun eða giftingu,
fósturlaga blettur merkir að barn sé
á leiðinni. Þarna eru því sömu hlutir
í gangi, tákn og fyrirboðar.“ n
Lóa Á Íslandi er lóan vorboði og tákn þess að sumarið sé í nánd og það hefur
löngum þótt ólansmerki að drepa lóur.
n Öllum stórhríðum er lokið þegar lóan er komin.
n Þegar lóan syngur „dýrðin, dýrðin“ fyrst á vorin veit það á gott en tísti hún fyrst „óhú,
óhú“ má búast við vondu veðri.
n Setjist lóur í stórum hópum á tún á haustin er það fyrirboði um rigningu og hret.
n Safnist lóur saman í fjöru boða þær votviðri en leiti þær til fjalla verður kalt.
n Það er von á rigningu setjist lóur í hópum í slægju en séu þær í móum eða aurum er
von á þurrki.
n Á Bretlandseyjum er sagt að hafi menn ekki peninga í vasanum þegar þeir heyra
fyrst í lóunni á vorin verði þeir blankir það sem eftir er ársins.
n Ef lóan í Noregi syngur „plít, plít“ boðar hún milt og gott veður en tísti hún „utíuh,
utíuh“ er von á rigningu eða snjókomu.
„Þegar
maður fer
að rekja upp-
runa þessara
tákna þá
endar maður
mjög oft hjá
Forn-Grikkj-
um, Egyptum
eða enn fyrr.
Ragnar leikur
í Volksbühne
Frumsýndi nýtt sviðsverk á fimmtudagskvöld
R
agnar Kjartansson leikur
eitt þriggja aðalhlutverka í
nýjasta sviðs-
verki sínu, Raw
Salon: Ein Rohspi-
el, sem var frumsýnt
á fimmtudagskvöld í
Volksbühne-leikhúsinu
í Berlín í Þýskalandi.
Ragnar leikstýrir einnig
verkinu sem er skrifað
sérstaklega fyrir hann
af kanadíska skáldinu
og fornfræðingnum
Anne Carson.
Samkvæmt kynningu virðist
verkið sýna þrjá listamenn í sam-
ræðu og samdrykkju á svokölluðu
„salon“, kvöldmatarboði á heim-
ili vel stæðrar fyrirmanneskju.
Eins og oft áður í verk-
um Ragnars er megin-
viðfangsefnið sagt vera
endurtekningin. Verk-
ið sem er fimm klukku-
stundir verður aðeins
sýnt þrisvar sinnum í
leikhúsinu.
Áður hefur Ragn-
ar unnið sviðsverkin
Kraftbirtingarhljómur
guðdómsins og Stríð
fyrir þetta framsækna
leikhús í Berlín, en í því fyrrnefnda
var enginn leikari á sviðinu og því
síðarnefnda aðeins einn. n
Úr listheiminum
Ein mikilvægasta myndlistarsýning heims
E
in mikilvægasta myndlistar-
sýning heims, fimmæringurinn
Documenta, hefst um helgina
í Aþenu í Grikklandi, en þetta
er í fjórtánda skipti sem sýningin er
haldin frá árinu 1955. Þar til nú hefur
hátíðin ávallt verið haldin í borginni
Kassel í Þýskalandi en í fyrsta skipti
hefur verið brugðið á það ráð að
skipta hátíðinni í tvennt, fyrri hlut-
inn fer því fram í Aþenu en sá síðari
hefst í Kassel í júní og stendur yfir í
þrjá mánuði.
Hinn pólski sýningarstjóri há-
tíðarinnar, Adam Szymczyk, hefur
sagt tilganginn með nýjunginni vera
að nýta menninguna til að beina
sjónum að efnahags- og flóttamanna-
krísunni sem riðið hefur yfir Evrópu
að undanförnu og sérstaklega krist-
allast í Grikklandi. Hann hefur sagst
vilja nota hátíðina til að endurskoða
og jafnvel færa til valdajafnvægið í
Evrópu.
160 listamenn taka þátt í sýn-
ingunni sem nefnist „Learning from
Athens“ og fer fram á 40 sýningarstöð-
um víðs vegar í Aþenu, en stærsta sýn-
ing borgarinnar verður í Þjóðarsafni
Grikklands fyrir nútímalist (EMST). n
Documenta 14
opnuð í Aþenu