Dagblaðið Vísir - DV - 07.04.2017, Blaðsíða 18

Helgarblað 7.–10. apríl 201718 Umræða
E
ftir að birtur var úrskurður
endurupptökunefndar innar
í hinum frægu Guðmundar-
og Geirfinnsmálum, vandað
og ítarlegt plagg með miklum
rökstuðningi, mætti kannski ætla að
umræðum um þessi lífseigu saka-
mál fari senn að ljúka. Því það virð-
ist vera um það almenn samstaða
að niðurstaða nefndarinnar hreinsi
nöfn þeirra sem voru dæmdir í þess-
um málum, að það sé sýnt að dóm-
arnir hafi verið rangir og byggðir á
ósönnuðum getgátum og þar á ofan
játningum sem hafi verið einskis
virði enda fengnar fram með klækj-
um, hótunum, útúrsnúningi og
harðræði. Og varla annað í stöðunni
úr því sem komið er að kveðja saman
dómstólana á ný til að snúa gömlu
úrskurðunum við og kveða upp
sýknudóma. Og að sjálfsögðu yrði
það gleðiefni fyrir alla ef réttlæti nær
loks fram að ganga í þessum hryggi-
legu málum.
En hvað um dómsmorðingjana?
En þegar því hefur verið lokið vakna
að sjálfsögðu nýjar og áleitnar spurn-
ingar sem fróðlegt verður að sjá
hvernig verður leitað svara við. Og þá
er ég ekki að tala um leyndardóminn
um hvað varð um mennina tvo, því
verður kannski aldrei svarað héðan
af, enda hafa margir fleiri horfið á Ís-
landi og aldrei fundist, eins og bent
hefur verið á. Hins vegar hlýtur það
að verða mönnum ráðgáta hvern-
ig það gat gerst að alsaklaust fólk er
sótt út í bæ, borið upp á það að hafa
komið mönnum fyrir kattarnef og
því ekki gefinn kostur á neinu öðru
en að viðurkenna það, og líf þess
þannig lagt í rúst. Sé það svo að sak-
borningar hafi verið gripnir á grund-
velli algerlega órökstuddra kjafta-
sagna, sannanir og vísbendingar hafi
verið nánast engar en mönnum samt
ekki gefið færi á öðru en að játa, þá
er auðvitað óhugnanlegt til þess að
hugsa að slíkt hafi getað gerst í til-
tölulega nýliðinni fortíð, í því lýð-
ræðislega réttarríki sem við töldum
að hér væri.
Nú segja allir sérfræðingar, bóka-
höfundar og aðrir sem mest og best
hafa sökkt sér ofan í málin að fljót-
lega eftir að rannsókn hófst, og í það
minnsta löngu áður en ákærur voru
gefnar út og dómar upp kveðnir, hafi
öllum verið orðið ljóst, eða í það
minnsta mátt vera augljóst, að ákær-
ur gegn sakborningum voru byggð-
ar á sandi og að í raun benti ekkert til
sektar eða að þeir hefðu nokkurn tím-
ann hitt eða séð mennina sem hurfu.
En engu að síður hafi verið haldið
áfram með málið vegna einhvers kon-
ar samfélagslegrar, eða jafnvel póli-
tískrar kröfu, um að málin yrðu leidd
til lykta og sekir fundnir hvað sem það
kostaði. Sé þetta svo, þá erum við far-
in að tala um réttarfarslegan glæp af
þannig tagi að það ætti að kalla á sjálf-
stæð og mjög víðtæk málaferli. Eða í
það minnsta rannsóknarnefnd Al-
þingis af stærri gerðinni.
Samsæri og einbeittur brotavilji
Skoðum það að til þess að tilhæfu-
lausar ásakanir, byggðar á slúðri
og getgátum en án allra efnislegra
sannana, fari alla leið í gegnum kerf-
ið, gegnum öll dómstig og endi með
sakfellingu, þá þarf til þess einbeitt-
an brotavilja og raunar víðtækt sam-
særi mjög margra. Það hefur ver-
ið bent á lögregluna, jafnt óbreytta
sem rannsóknarmenn bæði á höf-
uðborgarsvæðinu og Suðurnesjum,
og svo fangaverði. Að auki þarf að
sjálfsögðu ákæruvaldið með í málið
og á endanum líka fjölskipaða dóm-
stóla, bæði í héraði og svo sjálfan
Hæstarétt. Miðað við það sem nú er
sagt, og látið með öllu ómótmælt, þá
hefðu réttsýnir menn einhvers stað-
ar á þessari leið átt að sjá að málatil-
búnaður hélt ekki vatni og að ekkert
annað væri hægt að gera en að vísa
öllu frá eða í það minnsta að sýkna
hina ákærðu.
En það var semsé ekki gert; öðru
nær.
Hafi þetta virkilega verið svona,
þá hlýtur það að vekja upp ótal
óþægilegar spurningar, til dæmis
um þá menn, sem flestir hafa líklega
haldið vera grandvara, menntaða og
réttsýna, og skipuðu helstu dómstóla
landsins, auk yfirmanna lögreglunn-
ar. En það hefur greinilega verið eitt-
hvað annað upp á teningnum, og lík-
lega þá ástæða til að fara að skoða
með krítískum augum fleiri mál og
aðra dóma sem sömu menn kváðu
upp. Í umræðum að undanförnu
skirrast menn ekki við, hvorki í ræðu
né riti, að tala um dómsmorð eða
réttarmorð, en það er vel að merkja
alvarlegur glæpur eins og hugtökin
bera með sér, og í rauninni enn herfi-
Mannshvörfin frægu
Einar Kárason rithöfundur skrifar
Þér að segja
n Hverjir eru þá sekir?
Mannshvarf „Má búast við að GG-málin verði mönnum enn efni til heilabrota að mörgum öldum liðnum.“
Sævar Ciesielski „Það virðist vera
um það almenn samstaða að niður-
staða nefndarinnar hreinsi nöfn þeirra
sem voru dæmdir í þessum málum.“