Dagblaðið Vísir - DV - 06.10.2017, Blaðsíða 70

46 fólk Helgarblað 6. október 2017
E
lla Fitzgerald fæddist í
Virginíu árið 1917 og ólst
upp við mikla fátækt. Móðir
hennar var þvottakona og
faðir hennar stakk af þegar Ella
var þriggja ára. Móðir Ellu giftist á
ný. Þegar Ella var fimmtán ára lést
móðir hennar í bílslysi. Ella sagði
á fullorðinsárum: „Mér finnst gott
að ímynda mér að móðir mín sé
einhvers staðar og sé ánægð með
mig. Mér hefði þótt svo gott að geta
gefið henni heimili eða hvað ann-
að sem hún hefði viljað.“ Á barns-
aldri hafði Ella verið afburðanem-
andi en eftir dauða móðurinnar
fór hún að skrópa í skóla. Stjúp-
faðir hennar beitti hana ofbeldi og
svo fór að Ella var sett á upptöku-
heimili fyrir vandræðastúlkur en
strauk þaðan. Hún söng á götum
fyrir smápeninga, klædd í garma
og með karlmannsskó á fótum.
Hún svaf á ódýrum gistiheimilum
eða hjá vinum. Hún talaði aldrei
opinberlega um þessi erfiðu ár í
lífi sínu.
Allir vilja félagsskap
Ella vildi verða dansari. Eitt kvöld
var hún að ræða við tvær vinkon-
ur sínar og þær komust að því að
þær vildu allar komast á svið. Þær
drógu um það hver þeirra skyldi
taka þátt í hæfileikakeppni sem
átti að fara fram í Harlem. Ella var
hlutskörpust. Hún var sextán ára
og ætlaði sér að dansa í keppninni
en fylltist svo miklum sviðsskrekk
að hún gat ekki hreyft fæturna
og kaus því að syngja í staðinn.
Hún vann keppnina. Í annarri
hæfileikakeppni sem hún tók þátt
í var hún bauluð af sviðinu. Þriðja
söngkeppnin varð henni til heilla
en þar réð hljómsveitarstjórinn
Chick Webb hana sem söngkonu
í hljómsveit sína. Árið 1938 söng
hún gamla vögguvísu A-Tisket, A-
Tasket og túlkun hennar sem ein-
kenndist af spunastíl, sem hún var
snillingur í, færði henni heims-
frægð.
Webb lést árið 1939, einungis
29 ára gamall, af berklum. Síðustu
orð hans voru: „Mér þykir þetta
leitt, ég verð að fara.“
Ella stjórnaði hljómsveit hans
í nokkur ár. Á þeim tíma réð hún
Dizzy Gillespie í hljómsveitina
þegar enginn vildi ráða hann í
vinnu. Hann hafði ofsafengið skap
og hafði skömmu áður lent í áflog-
um við hljómsveitarstjórann Cab
Calloway. Seinna launaði Dizzy
Gillespie Ellu greiðann með því að
ráða hana sem söngkonu hljóm-
sveitar sinnar og þar kynntist
hún bassaleikaranum Ray Brown
sem hún giftist. Hún hafði þá eitt
hjónaband að baki sem hafði
einungis enst í tvö ár. Sagt var að
sá maður, sem var eiturlyfjasali,
hefði manað hana til að giftast sér
og hún tekið áskoruninni. Hjóna-
band hennar og Rays Brown entist
í fimm ár og þau ættleiddu ungan
dreng sem var frændi Ellu. Hún ól
einnig upp unga frænku sína. Árið
1957 komst sú saga á kreik að hún
hefði gifst Norðmanni sem hefði
verið á höttum eftir peningum
hennar. Sagt var að umboðsmaður
Ellu hefði fengið hjónabandið
ógilt. Hún átti í ástarsambandi við
danskan mann og bjó um tíma í
Danmörku til að geta verið nærri
honum. Sambandið átti ekki fram-
tíðina fyrir sér. Sjálf sagði hún um
hjónabandsmál sín: „Ætli ég hafi
ekki valið þá röngu. En ég vil gift-
ast aftur. Ég er enn að leita. Allir
vilja félagsskap.“
Sviðsótti og feimni
Ella átti margra áratuga farsælan
feril og varð ein dáðasta djass-
söngkona heims. Hún þjáðist alla
tíð af sviðsótta, feimni og van-
máttarkennd. Þegar Frank Sinatra
gagnrýndi hana eitt sinn fyrir
textameðferð komst hún í svo
mikið uppnám að hún gat ekki
sungið í viku. Henni fannst hún
aldrei vera nægilega góð söng-
kona og hún var ætíð jafn undr-
andi á velgengni sinni. George
Gershwin sagði eitt sinn: „Ég vissi
ekki hvað lögin mín voru góð fyrr
en ég heyrði Ellu syngja þau.“
Ella vann til fjölda verðlauna,
þar á meðal þrettán Grammy-
verðlauna á ferli sínum en sagði:
„Verðlaunin urðu ekki til þess að
ég fyndi til eigin mikilvægis en
þau komu mér í skilning um
að fólk elskaði mig.“
Ella sagðist hafa óskað sér
þess þegar hún var ung að
vera falleg. Hún var mestan
part ævinnar fimmtíu kílóum
yfir kjörþyngd og var alla tíð
ákaflega viðkvæm fyrir þyngd
sinni. Hún reykti hvorki né
drakk og var ekki gefin fyrir
skemmtanalífið. Fríkvöldum
sínum eyddi hún heima við
í saumaskap eða við sjón-
varpið. Hún þótti einstak-
lega feimin kona. Meðal vina
hennar voru aðallega aðrar
söngkonur, Sara Vaughan,
Carmen McRae og Peggy
Lee ásamt síðustu eigin-
konu Louis Armstrong.
Hún hélt síðustu tón-
leika sína árið 1993. Hún þjáðist
af heilsuleysi og missti sjón á öðru
auga. Hún sagði: „Núna sé ég bara
með öðru auganu en Guð gaf mér
rödd. Hann gaf mér nokkuð sem
ég get notað til að gera fólk ham-
ingjusamt.“ Hún þjáðist af sykur-
sýki á háu stigi og loks varð að
taka af henni báða fætur fyrir neð-
an kné. Hún lést árið 1996, 79 ára
gömul n
„Guð gaf mér rödd“
n Hundrað ár liðin frá fæðingu Ellu Fitzgerald n Hún telst í hópi bestu söngkvenna 20. aldar
Kolbrún Bergþórsdóttir
kolbrun@dv.is „Verðlaunin
urðu ekki
til þess að ég
fyndi til eigin
mikilvægis en
þau komu mér í
skilning um að
fólk elskaði mig
„Núna sé ég bara
með öðru auganu
en Guð gaf mér rödd.
Ella Fitzgerald Hún er
talin ein besta söngkona
20. aldar en þjáðist alla tíð
af feimni og sviðsótta.
Í Hvíta húsinu Með Ronald Reagan Bandaríkjaforseta.
Hógvær Ella var ætíð undrandi á velgengni sinni.