Fréttablaðið - 24.10.2017, Blaðsíða 24

Ég er líka fitu­
aktívisti sem þýðir
að ég berst fyrir rétti
feitra einstaklinga til að
njóta mannvirðingar til
jafns við ekki­feita.
Cat Pausé
Brynhildur
Björnsdóttir
brynhildur@365.is
Cat Pausé gaf sér tíma til að skoða Gullfoss í heimsókn sinni til Íslands þar sem hún stjórnaði vinnustofu á Jafnréttis-
dögum um fitufordóma og samfélagsleg áhrif þeirra. mynd/úr einkasafni
Fituaktívistar benda enn fremur á skaðleg áhrif fitufordóma og samfélagsþrýstings á heilbrigði
en beint samhengi er á milli streitu
og kvíða og hjarta- og æðasjúkdóma
svo dæmi séu tekin, grannvaxið
íþróttafólk er ekki síður líklegt til að
þróa með sér stoðkerfissjúkdóma
en feitt fólk og þannig mætti lengi
setja viðteknar skoðanir á feitu fólki
og heilsufari þess í annað samhengi
og skoða út frá öðru sjónarhorni.
Cat Pausé er leiðandi í rannsóknum
á fitufordómum á Nýja-Sjálandi.
Hún var stödd hér á landi á dög-
unum og stóð fyrir vinnustofu á
vegum Samtaka um líkamsvirðingu
og kynjafræðideildar HÍ um líkams-
virðingu og fitufordóma.
„Ég er prófessor í fitufræðum við
Massey-háskólann á Nýja-Sjálandi
og eins og stendur gistiprófessor
við Ludwig-Maximilian-háskólann
í München í Þýskalandi. Ég er líka
fituaktívisti sem þýðir að ég berst
fyrir rétti feitra einstaklinga til að
njóta mannvirðingar til jafns við
ekki-feita,“ segir Cat og bætir við
að rannsóknir hennar snúist um
rannsóknir á áhrifum fitufordóma
á heilsu og vellíðan feits fólks. „Eða
einfaldlega: hvernig er að búa í
heimi sem hatar þig? Með fólki
sem ræðir innkaupakörfuna þína í
búðinni? Sem hrópar fúkyrði að þér
úr bílum þegar þú gengur yfir götu?
Hvernig tilfinning er það þegar
stjórnvöld kalla líkama þinn byrði
á samfélaginu og opinberar eins
konar útrýmingarstefnu gegn fólki
eins og þér?“
Hún segir að því miður hafi flestar
fiturannsóknir útilokað sjónar-
mið þeirra feitu sjálfra. „Í staðinn
hafa ófeitir rannsakendur búið til
hugtakið offitu sem vandamál sem
þarf að leysa, eða sjúkdóm sem þarf
að lækna. Fiturannsóknirnar sem
við stundum beinast hins vegar að
ástandinu að vera feit eða feitur og
röddum, líðan og upplifunum feits
fólks.“
Hún segir að feitir líkamar séu
almennt álitnir stjórnlausir og
kostnaðarsamir fyrir samfélagið og
feitt fólk álitið óábyrgir borgarar.
Ýmsir setja þó spurningarmerki
við þessar ályktanir og það sem
margir halda að séu viðteknar stað-
reyndir um fitu sem gefa leyfi fyrir
ákveðinni orðræðu um feitt fólk og
vilja frekar vinna gegn fordómum í
þeim tilgangi að tryggja mannrétt-
indi þeirra sem falla utan BMI-
staðalsins. Cat Pausé bendir enda
á að fitufordómar séu hættulegir
fólki af öllum stærðum, ekki bara
þeim sem eru feitir samkvæmt BMI-
staðlinum. „Börn allt niður í þriggja
ára aldur vita að það er slæmt að
vera feitur og segja rannsakendum
að þeir vilji ekki vera vinir feitra
krakka. Unglingar þróa með sér
átraskanir og óheilbrigð viðhorf til
matar í samhengi við fitufordóma
og hræðsluna við að verða feit.
Fullorðnar konur vilja frekar missa
tíu ár af ævi sinni en að þyngjast
um tíu kíló og læknar eru ólíklegri
til að ráðleggja ófeitum sjúklingum
um mataræði og hreyfingu því þeir
draga þá skökku ályktun að þeir
sem eru grannir hljóti að ástunda
„heilbrigt“ líferni.“ Hún segir það
algengan misskilning að stærð
líkama einhvers sé vísbending um
heilsuhegðun viðkomandi, lífsstíl
eða heilsufar almennt. „Fólk virðist
jafnvel telja að það sé samhengi
milli þeirrar mannvirðingar sem
fólk á skilið að njóta og heilsufars
þess og holdafars, að af því að við
höldum að feitt fólk sé óheilbrigð-
ara en grannt þá eigi feitt fólk skilið
slæma framkomu, dónaskap og mis-
rétti. En feitt fólk skuldar þér ekki
neitt. Ekki heilsu sína, ekki ástæður,
ekki afsökunarbeiðni. Og alls ekki
einhverja staðlaða fagurfræði eða
kynferðislega örvun.“
fitufordómar skaða alla
Rannsóknir sýna að feitt fólk getur verið jafnheilbrigt ef ekki heilbrigðara en grannt fólk. Þó telja
margir það viðtekin sannindi að feitt fólk sé óheilbrigt og ógni jafnvel samfélaginu með tilvist
sinni. Cat Pausé, prófessor í fitufræðum, hélt vinnustofu á vegum Samtaka um líkamsvirðingu.
Í upphafi síðasta vetrar setti VIRK – Starfsendurhæfingarsjóður á fót nýtt þróunarverkefni. Tilgangur
þess er að efla samstarf VIRK við
fyrirtæki og stofnanir um allt land
með það að markmiði að tryggja
einstaklingum í starfsendurhæfingu
farsæla endurkomu til vinnu.
Helsta hlutverk VIRK er að efla
starfsgetu einstaklinga í kjölfar
veikinda eða slysa með árangurs-
ríkri starfsendurhæfingarþjónustu
og er því þróunarverkefnið rökrétt
framhald segir Líney Árnadóttir,
atvinnulífstengill hjá VIRK. „Verk-
efnið gengur út á að brúa bilið milli
starfsendurhæfingar og vinnumark-
aðar. Markmiðið er tvíþætt, annars
vegar að auðvelda fólki sem er að
ljúka starfsendurhæfingu að finna
starf við hæfi. Hins vegar snýst það
um að gefa fyrirtækjum kost á að
finna hæfan einstakling til starfa
og fá um leið fræðslu og stuðning
sem miðar að því að tryggja farsæla
endurkomu til vinnu. Við veitum
því bæði einstaklingum og vinnu-
stöðum sérstakan stuðning til að
sem bestur árangur náist.“
Til þess að ná þessum mark-
miðum hafa atvinnulífstenglar
VIRK heimsótt fyrirtæki og stofn-
anir til að leita eftir samstarfi að
sögn Magnúsar Smára Snorrasonar,
atvinnulífstengils hjá VIRK. „Fyrir-
tækin undirrita samstarfsyfirlýsingu
þar sem tilgreindir eru sérstakir
tengiliðir hjá fyrirtækinu og VIRK.
Þetta auðveldar öll samskipti þegar
atvinnulífstengill VIRK telur sig vera
með einstakling sem geti hentað í
starf hjá viðkomandi fyrirtæki og
svo öfugt. Mikil áhersla er lögð á að
miðla réttum einstaklingi á réttan
stað.“
fengið góðar viðtökur
Þeir einstaklingar sem eru í starfs-
endurhæfingu hjá Virk og eru
tilbúnir að mati sérfræðinga til að
reyna endurkomu til vinnu njóta
þessarar nýju þjónustu segja þau.
„Þetta eru einstaklingar með fjöl-
breytta menntun og starfsreynslu.
Við mælum almennt með því að
byrjað sé í hlutastarfi fyrstu 4-6
vikurnar og virknin sé aukin jafnt
og þétt á þeim tíma þar til því starfs-
hlutfalli er náð sem stefnt er að, eins
konar stigvaxandi endurkoma til
vinnu. En margir munu líka ráða við
fullt starf eftir einhvern tíma,“ bæta
þau við.
Þau segjast hafa fengið mjög
góðar viðtökur hjá fyrirtækjum og
eru þakklát fyrir þau góðu viðbrögð.
„Það er greinilega mikill velvilji hjá
fyrirtækjunum og ljóst að þau vilja
axla samfélagslega ábyrgð. Nú þegar
hafa um 80 fyrirtæki undirritað
samstarfsyfirlýsingu en í raun erum
við í sambandi við yfir 300 fyrir-
tæki. Hingað til að hafa ráðningar
lukkast vel og hafa bæði fyrirtækin
atvinnutenging hjá Virk
magnús smári snorrason og Líney Árnadóttir eru atvinnulífstenglar hjá Virk. mynd/ernir
VIRK – Starfs­
endurhæfingar­
sjóður setti á fót
nýtt þróunar­
verkefni síðasta
vetur sem hefur
þann tilgang að
efla samstarf
VIRK við fyrirtæki
og stofnanir.
og nýju starfsmennirnir verið mjög
ánægð.“
Sú þjónusta sem VIRK veitir er
víðtæk. „Við bjóðum einstaklingum
aðstoð við atvinnuleit og starfsval
en margir í þessum sporum standa
frammi fyrir því að þurfa að skipta
um starfsvettvang. Einnig veitum
við stuðning eftir þörfum þegar
viðkomandi hefur hafið störf, t.d.
með aðkomu að skipulagi, mati á
vinnuaðstöðu og úrlausn hindrana.“
Ýmiss konar ágóði
Fyrirtækjum er á móti boðin aðstoð
við að finna hæfan einstakling
sem fellur að þeirra þörfum ásamt
ráðgjöf um farsæla endurkomu til
vinnu og aðlögun á vinnustað þegar
við á. „Ágóði fyrirtækja liggur ekki
einungis í verðmætum starfsmanni
heldur líka í þekkingu á leiðum til
að styðja fólk til starfa á ný eftir
veikindi eða slys.“
Ýmsu er þó hægt að breyta til að
auðvelda fólki með skerta starfs-
getu endurkomu til vinnu. „Þrátt
fyrir frábærar viðtökur er mikilvægt
að vinnumarkaðurinn og fyrir-
tækin hugi betur að möguleikum á
sveigjanlegri vinnutíma og mismun-
andi starfshlutfalli ásamt vönduðum
leiðum til að taka við fólki eftir veik-
indi eða slys. Þannig geta þau mætt
mismunandi þörfum einstaklinga.
Það er nefnilega allra ávinningur
að gera fólki kleift að nýta krafta
sína og vera virkir einstaklingar á
vinnumarkaði en þar verður hlut-
verk fyrirtækjanna seint ofmetið.
Við erum því afar þakklát þeim sem
hafa tekið þátt í þessu verkefni með
okkur og vitum að þeim á eftir að
fjölga svo um munar.“
4 kynninGarBLaÐ 2 4 . o k tó B e r 2 0 1 7 Þ R I ÐJ U DAG U RBetra LÍf
2
4
-1
0
-2
0
1
7

0
4
:3
2
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
4
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
E
0
A
-9
C
0
8
1
E
0
A
-9
A
C
C
1
E
0
A
-9
9
9
0
1
E
0
A
-9
8
5
4
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
2
A

F
B
0
4
8
s
_
2
3
_
1
0
_
2
0
1
C
M
Y
K