Fréttablaðið - 25.10.2017, Page 46

L íf mannsins á jörðinni hefur í raun aldrei verið betra en í dag. Þrátt fyrir að daglega dynji á okkur fréttir af eymd, átökum, þrengingum, mengun
og öðrum hamförum þá er mikil-
vægt að hafa í huga að maðurinn
hefur náð ótrúlegum árangri í því
að bæta lífsgæði sín. Það er alveg
sama hvert litið er. Allar tölur sem
mæla lífsgæði eru betri nú en þær
voru fyrir 50 eða 100 árum og vart
þarf að taka fram hvernig þær eru í
samanburði við mælanlegar tölur
fyrir iðnbyltinguna.
Sænski rithöfundurinn Johan
Norberg gaf í fyrra út bókina
Framfarir (e. Progress) þar sem
hann fer með vönduðum hætti
yfir þær framfarir sem hafa orðið á
undanförnum áratugum og öldum.
Bókin kemur út í íslenskri þýðingu
í þessari viku í samstarfi Almenna
bókafélagsins og GAMMA. Það að
lífið sé betra nú en áður er ekki
aðeins skoðun Norbergs heldur
er fullyrðingin studd með marg-
víslegum staðreyndum. Norberg
lýsir því hvernig fátækt og hungur
hefur minnkað verulega og bendir
á að það dragi hraðar úr ólæsi,
barnaþrælkun og ungbarnadauða
en nokkru sinni fyrr í sögu mann-
kynsins. Lífslíkur við fæðingu hafa
aukist yfir tvöfalt meira á síðustu
öld en á næstu 200.000 árum á
undan. Líkurnar á því að barn
sem fæðist nú nái eftirlaunaaldri
eru miklu meiri en líkurnar á að
forfeður þess næðu að verða fimm
ára. „Sannleikurinn er sá ef okkur
langar til að hverfa til liðins tíma,
að þá voru gömlu góðu dagarnir
skelfilegir,“ segir Norberg í bók
sinni.
Tökum framtíðinni fagnandi
Undirtitill bókar Norbergs er: Tíu
ástæður til að taka framtíðinni
fagnandi. Hann fjallar í tíu köflum
um þær framfarir sem hafa orðið
á ýmsum sviðum og bætt hafa lífs-
gæði mannkyns, þar á meðal um
baráttuna gegn hungri í heiminum,
aukið hreinlæti, bættar lífslíkur
og minnkandi fátækt. Hættan á að
einstaklingar standi frammi fyrir
stríði, deyi af völdum náttúruham-
fara eða búi við alræðisstjórn er
minni en nokkru sinni fyrr. Nor-
berg fjallar einnig um umhverfið
og orkumál, útbreiðslu læsis, aukið
frelsi og jafnrétti. Allt er þetta
árangur stöðugrar og sjálfsprott-
innar þróunar manna sem fengu
frelsi til að lifa eigin lífi og bæta
heiminn. „Þetta eru framfarir sem
enginn leiðtogi, stofnun eða ríkis-
stjórn getur stjórnað að ofan,“ segir
Norberg.
Vanþekking er ógn
Bók Norbergs fjallar um sigra
mannkynsins en hann bendir þó
á að mistök væru að taka þessum
framförum sem sjálfsögðum.
Opið hagkerfi, tækniframfarir
og frelsi leiða til framþróunar
og bættra lífskjara en í gegnum
tíðina hafa sérhagsmunahópar
reynt að berjast gegn slíkum
breytingum. Við sjáum þess
merki enn þann dag í dag, t.d. í
andstöðu við alþjóðavæðingu og
einstaklingsfrelsi. Lýðskrumarar,
jafnt á hægri- sem vinstrivæng
stjórnmálanna, reyna að telja
okkur trú um að heimurinn sé
hættulegur. Einu raunverulegu
ógnirnar sem steðja að okkur í
dag eru þröngsýni, vanþekking
og þeir sem telja sig vita betur
en aðrir hvort og þá hvernig
heimurinn á að þróast.
Staðan hefur aldrei
verið betri en nú
Krafan um styttingu vinnutíma verður sífellt háværari í sam-félaginu og fleiri eru farnir að
taka undir sjónarmið BSRB um að
stytta eigi vinnuvikuna í 36 stundir,
án launaskerðingar. Það er ekki til-
viljun enda af sem áður var að það
teljist dyggð að vinna myrkranna á
milli. Ungt fólk leggur mun meira upp
úr þeim lífsgæðum sem fengin eru með
samverustundum með fjölskyldu og
vinum. Röksemdir um lengd kaffitíma
á vinnustað eða meintan misskilning
á samanburði á vinnutíma milli landa
munu ekki breyta þessari staðreynd
og þeirri streitu sem foreldrar á vinnu-
markaði upplifa.
Þær röksemdir eru ekki heldur til
þess fallnar að leysa þann vanda sem
við sem samfélag eigum við að etja
þegar kemur að jafnrétti kynjanna á
vinnumarkaði. Þar upplifum við nú
stöðnun og ein helsta áskorunin er að
auðvelda fólki að samræma fjölskyldu-
og atvinnulíf.
Atvinnuþátttaka íslenskra kvenna
er meiri en í nokkru öðru landi en
þriðjungur þeirra er í hlutastörfum.
Þá vinna karlar lengri vinnuviku en
konur. Rannsóknir benda til að ábyrgð
kvenna á fjölskyldu og börnum sé ein
meginástæðan fyrir þessu. Styttri
vinnutími kvenna hefur áhrif á tekjur
kvenna, möguleika þeirra á framgang í
starfi og fylgir þeim fram á elliárin með
lægri greiðslum úr lífeyrissjóðum. Við
vitum jafnframt að togstreita milli
fjölskyldu- og atvinnulífs er streitu-
valdandi. Sú streita leiðir til aukinnar
fjarveru vegna veikinda eða annarra
neikvæðra áhrifa á líkamlega og and-
lega líðan. Í gögnum Efnahags- og fram-
farastofnunarinnar (OECD) er skýrt að
Íslendingar vinna fleiri klukkustundir
á viku en fólk í nágrannalöndunum.
Þrátt fyrir langan vinnutíma afköstum
við ekki meiru en aðrar þjóðir.
Kynslóðamunur á viðhorfum
Meðal þess sem eykur afköst og þar
með framleiðni er starfsánægja.
Niðurstöður tilraunaverkefnis BSRB
og Reykjavíkurborgar um styttingu
vinnutíma sýnir að starfsánægja hefur
aukist en ekki hefur orðið breyting á
afköstum starfsmanna. Þá hafa fjar-
vistir vegna skammtímaveikinda
dregist saman. Ef við lítum til aukinnar
þekkingar okkar á áhrifum vinnutíma
er vandséð af hverju megináherslan
er enn á fjölda vinnustunda í stað
frammistöðu og afkasta starfsmanna.
Rannsóknir sýna að það er að verða
kynslóðamunur í viðhorfum til vinnu-
tíma og vinnumenningar. Við vitum
að önnur Norðurlönd standa okkur
framar þegar kemur að fjölskyldu-
vænu samfélagi sem er aðdráttarafl
fyrir fjölda íslenskra fjölskyldna. Einn
liður í því að skapa sambærilegar
aðstæður hér á landi felst í því að taka
til endurskoðunar vinnutímann. Þetta
er ekki bara krafa BSRB og félaga okkar
í verkalýðshreyfingunni. Nýleg íslensk
rannsókn sýnir að íslenskir stjórnend-
ur telja þörf á breytingum til að mæta
þessum nýju áherslum starfsfólksins.
Við höfum ekki skoðað lengd vinnu-
vikunnar eða vinnutímaskipulag af
neinni alvöru í tæplega hálfa öld. Við
vitum öll að samfélagið hefur breyst
gríðarlega á þeim tíma. Nú getum
við ekki beðið lengur, það er löngu
tímabært að prófa aðrar aðferðir.
Kallað á styttri vinnuviku
Helga Jónsdóttir
framkvæmda-
stjóri BSRB
Gísli Hauksson,
stjórnar-
formaður
Gamma
Lífslíkur við
fæðingu hafa aukist
tvöfalt meira á síðustu öld en
á næstu 200.000 þúsund
árum á undan.
Gísli Hauksson
Níutíu prósent Katalóna kjósa að yfirgefa Spán og lýsa yfir sjálfstæði landsins. Ástæður
þess hafa verið ræddar í bak og fyrir
en efnahagslegt forskot þjóðarinnar
umfram aðra Spánverja hlýtur að hafa
sitt að segja. Þau 16% Spánverja sem
búa í héraðinu standa fyrir fjórðungi
útflutnings landsins og fimmtungi
landsframleiðslunnar. Raunar er
landsframleiðsla á mann á pari við
Evrópusambandið en fjórðungi yfir
Spáni.
Frá hruni hefur héraðið vaxið
hraðar en þegar litið er á landið í
heild sinni og rétt eins og hér á landi
hefur ferðaþjónustan haft sitt að
segja um þá þróun. Átján milljónir
ferðamanna heimsóttu Katalóníu
á síðasta ári og lögðu til um 15%
efnahagsins. Eftir lítilsháttar sam-
drátt milli áranna 2008 og 2009 hafa
tekjur af komu erlendra ferðamanna
tæplega tvöfaldast, samanborið við
66% vöxt á Kanaríeyjum og helm-
ingsvöxt í Madríd. Það er því mikið
í húfi fyrir Spánverja og efnahag
landsins í heild.
Annars staðar hafa efnahags-
málin líka leikið áberandi hlutverk í
umræðu um sjálfstæði. Skotar höfn-
uðu sjálfstæði um árið og var mikið
rætt um olíuauð landsins, sem hefur
auðvitað minnkað umtalsvert sam-
hliða falli olíuverðs frá tíma atkvæða-
greiðslunnar. Skotar stóðu vel saman-
borið við aðra Breta en skáru sig fjarri
því frá samborgurum sínum líkt og
Katalónar gera, nú eða Flæmingjar í
Belgíu.
Flæmsku- og frönskumælandi Belg-
íu er skipt upp í Flæmingjaland (Brus-
sel , Antwerpen, Brugge o.fl.) í norðri
og Vallóníu (Liège, Namur ofl.) í suðri.
Landsframleiðslan á hvern íbúa er
40% hærri í norðurhluta landsins og
sjálfstæðishreyfing er nokkuð áber-
andi í stjórnmálaumræðunni.
Loks má nefna sjálfstjórnarum-
ræðuna á Norður-Ítalíu, þar sem
flestir efnahagslegir mælikvarðar
eru á allt öðrum skala en í suður-
hluta landsins. Sem dæmi má taka
að landsframleiðsla á mann er um
tvöfalt hærri í Tórínó og Mílanó en í
Napolí og Palermó.
Ef efnahagslegir yfirburðir hvetja
íbúa til sjálfstæðistilburða er spurn-
ing hvort við þurfum að hafa áhyggjur
af Vestmannaeyingum. Samkvæmt
sveitarfélagaskýrslu Íslandsbanka
árið 2017 er samspil skuldahlutfalls
og veltufjár sem hlutfall af tekjum
með því besta sem gerist á landinu. Í
gær hitti samgönguráðherra fulltrúa
Eyja til að ræða möguleikann á að
bærinn taki við rekstri Herjólfs. Fyrir
hönd okkar uppi á landi vona ég að
það sé ekki fyrsta skrefið.
Efnahagslegt sjálfstæði
Björn Berg
GunnarssonNýtt öflugt
bókhaldskerfi í skýinu
frá manninum sem færði
okkur Dynamics Ax
Prófaðu
frítt í
30 daga
www.uniconta.is
Lagast að þínum þörfum
Erik Damgaard
Stofnandi Uniconta
„Þetta eru framfarir sem enginn leiðtogi, stofnun eða ríkisstjórn getur
stjórnað að ofan,“ segir í bók sænska rithöfundarins Johan Norbergs.
– Tengir þig við framtíðina!
Sjónvarpsdreifikerfi
fyrir hótel, gistiheimili og skip.
Auðbrekku 3 • Kópavogur • s. 564 1660
oreind@oreind.is • www.oreind.is
2 5 . o k t ó b e r 2 0 1 7 M I Ð V I k U D A G U r8 markaðurinn
2
5
-1
0
-2
0
1
7
0
4
:5
5
F
B
0
7
2
s
_
P
0
4
6
K
_
N
Y
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
4
3
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
2
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
3
0
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
E
0
E
-1
2
5
0
1
E
0
E
-1
1
1
4
1
E
0
E
-0
F
D
8
1
E
0
E
-0
E
9
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
1
A

F
B
0
7
2
s
_
2
4
_
1
0
_
2
0
1
C
M
Y
K