Fréttablaðið - 09.11.2017, Síða 21

Mér barst fyrir röskum 30 árum bréf frá Guðlaugi Bergmann (1938-2004) sem var betur
þekktur sem Gulli í Karnabæ. Hann
skrifaði til að segja mér frá glímu sinni
við ýmsa fauta í viðskiptalífinu sem
gerðu það sem þeir gátu til að bregða
fyrir hann fæti þegar hann var að hasla
sér völl sem ungur kaupmaður árin
eftir 1960. Hann lýsti fyrir mér hvatn-
ingunni sem hann og aðrir í svipuðum
sporum fundu fyrir í þeim frelsis-
vindum sem fengu loksins að blása á
viðreisnarárunum eftir 1960. Viðreisn
var stjórnin sem undir forustu Sjálf-
stæðisflokksins reis upp gegn gamla
heildsala- og helmingaskiptaveldinu,
en þó ekki nema til hálfs. Sömu sögu
fékk ég að heyra nokkrum árum síðar
síðar, 1989, þegar Pálmi Jónsson kaup-
maður (1923-1991) kenndur við Hag-
kaup hringdi í mig til að lýsa því fyrir
mér hvernig maður gekk undir manns
hönd til að bregða fyrir hann fæti og
hvernig menn reyndu með stuðningi
vina sinna í stjórnarráðinu að drepa
alla hugsanlega samkeppni, helzt í fæð-
ingu. Samráð var reglan, samráð sem
varð loksins ólöglegt eftir inngöngu
Íslands á Evrópska efnahagssvæðið
1994 og hélt samt áfram sums staðar
eins og ekkert hefði í skorizt og kom til
kasta dómstóla, t.d. í olíumálinu síðara.
Afstaða heildsalanna og bandamanna
þeirra til nýherja í viðskiptum mark-
aðist af ótta gömlu innherjanna við að
missa þau forréttindi sem helminga-
skipti Sjálfstæðisflokksins og Fram-
sóknar 1936-1960 höfðu fært þeim.
Það mátti Sjálfstæðisflokkurinn eiga að
hann reis upp gegn sjálfum sér 1959, en
þó ekki nema til hálfs, að frumkvæði
Alþýðuflokksins.
Guðlaugur Bergmann og Pálmi
Jónsson skildu ekki eftir sig bækur þar
sem þeir lýstu ástandi viðskiptalífsins
en það hafa ýmsir aðrir menn gert.
Í bók sinni Alfreðs saga og Loftleiða
lýsir Jakob F. Ásgeirsson rithöfundur
glæsilegum ferli Alfreðs Elíassonar
(1920-1988), eins stofnanda Loftleiða.
Þar er því m.a. lýst hvernig Alfreð og
félagar hans voru hlunnfarnir við sam-
einingu félagsins við Flugfélag Íslands
1973. Loftleiðamenn töldu að félaginu
hefði beinlínis verið stolið af þeim með
fulltingi ríkisvaldsins sem leit á Eim-
skipafélagið og Flugfélag Íslands eins
og „óskabörn á brjósti“ eins og Guðni
Þórðarson ferðafrömuður lýsti málinu.
Flugfélagsmenn hlunnfóru Loftleiða-
menn m.a. með því að minna á að Loft-
leiðir þurftu flugleyfi frá ríkinu. Þetta
var bragðið sem gömlu heildsalarnir
höfðu sumir notað áður til að svíkja
erlend umboð af keppinautum sínum
með því að minna erlendu birgjana á
að keppinautarnir þurftu gjaldeyris-
leyfi til að kaupa vörur að utan. Og hver
veitir leyfin? spurðu erlendu birgjarnir.
Þau veitum við, sögðu heildsalarnir og
áttu við vini sína í stjórnarráðinu. Þetta
var ástandið sem viðreisnarstjórnin
var mynduð til að uppræta.
Guðni Þórðarson (1923-2013) hafði
stofnað ferðaskrifstofuna Sunnu 1959
og gaf út ævisögu sína 2006, Guðni í
Sunnu – Endurminningar og uppgjör,
sem Arnþór Gunnarsson skráði. Sög-
urnar sem hann segir þar af samskipt-
um sínum við yfirvöld og vini þeirra í
viðskiptalífinu ríma vel við frásagnir
Guðlaugs Bergmann og Pálma Jóns-
sonar og reynslu Alfreðs Elíassonar.
Sama máli gegnir um bók Jóns Óttars
Ragnarssonar fv. sjónvarpsstjóra, Á bak
við ævintýrið, þar sem hann lýsir þeim
andbyr sem þeir Hans Kristján Árna-
son hagfræðingur, stofnendur Stöðvar
2, sættu fyrstu árin í lífi stöðvarinnar,
1986-1989. Einar Kárason rithöf-
undur hefur lýst svipuðum aðförum í
Athafnasögur
Þorvaldur
Gylfason
Í dag Jónsbók, sögu Jóns Ólafssonar athafna-
manns. Þessar heimildir eiga það sam-
merkt að þær lýsa allar sömu fautun-
um, sjálfstæðismönnum sem hamast
á mönnum sem eiga minna undir sér í
sama flokki. Sem sagt: innanflokksátök
eins og t.d. Baugsmálið urðu síðar því
enn eimir eftir af þessu öllu.
Mikill fengur er nú að nýrri bók Silju
Aðalsteinsdóttur rithöfundar Allt kann
sá er bíða kann og segir sögu Sveins R.
Eyjólfssonar blaðaútgefanda, merks
athafnamanns sem var m.a. náinn sam-
starfsmaður Jónasar Kristjánssonar rit-
stjóra. Þeir Sveinn og Jónas fengu báðir
að kenna á bolabrögðum sjálfstæðis-
manna eins og Jónas lýsir einnig í bók
sinni Frjáls og óháður 2009.
Sveinn segir í bókarlok: „Ég hitti
gamlan félaga minn fyrir nokkrum
vikum, fyrrverandi forstjóra stórfyrir-
tækis, mann sem er nokkuð tengdur
Sjálfstæðisflokknum. Hann spurði
hvort það væri rétt að til stæði að
skrifa sögu mína. … „Gerðu það ekki,“
sagði hann með miklum þunga … „Og
af hverju ekki?“ spurði ég undrandi.
„Sveinn minn,“ sagði hann. „Það hefur
verið friður um þig í nokkur ár og
sumir jafnvel farnir að tala vel um þig.
Ef þú gerir þetta seturðu allt á annan
endann, ekki gera það.“ Þetta samtal
bregður sínu ljósi á ástandið í þjóð-
félaginu undanfarna áratugi. Hér hefur
ríkt ákveðið hræðsluástand, einhvers
konar pólitískur fasismi. Menn hafa
ekki þorað að tjá hug sinn af ótta við
að blóðhundunum yrði sigað á þá, eins
og dæmin sanna. Ég neita að taka þátt
í þess konar þöggun.“ Tilvitnun lýkur.
Lýsing Sveins ber með sér að við svo
búið má ekki lengur standa.
Nú eins og 1959 ber brýna nauðsyn
til að landið fái siðbótarstjórn til að
hífa það upp úr því spillingarforaði
sem hefur gert íslenzk stjórnmál –
og kjósendur! – að athlægi um allan
heim. Saga Sveins R. Eyjólfssonar er
brýn áminning um nauðsyn þess að
opna glugga og gættir til að hleypa
fersku lofti að og efla traust, m.a. traust
fólksins í landinu til Alþingis. Greið-
asta leiðin að því marki er að staðfesta
nýju stjórnarskrána strax á næstu mán-
uðum. Nýkjörið þing mun hvort sem er
standa stutt eins og hið síðasta.
Harpa tónlistar- og ráðstefnuhús \ Silfurberg
Miðvikudagur \ 15. nóvember \ kl. 12:30-17:00
Miðaverð: 18.000 kr. \ Miðasala á harpa.is
Uppbygging samgönguinnviða hefur farið hátt í þjóðmála­
umræðunni að undanförnu. En hvernig innviði? Hvers
konar tækni mun bera okkur áfram veginn í náinni framtíð?
Þessar spurningar eru áleitnar nú þegar við stöndum á
þröskuldi fjórðu iðnbyltingarinnar og krossgötum í þróun
samgöngutækni.
Á ráðstefnunni munu sérfræðingar á sviði samgöngutækni
leitast við að svara þessum spurningum; Thomas Tonger
frá Daimler Bus, Hrafnkell Á Proppé frá samtökum sveitar­
félaga á höfuðborgarsvæðinu, Moritz Pawelke frá KPMG,
Stephan Herbst frá Toyota og Eyjólfur Árni Rafnsson,
formaður starfshóps samgönguráðherra um fjármögnun
stofnleiða við höfuðborgarsvæðið.
Í framhaldi fyrirlestra verða pallborðsumræður þar sem
málefnin verða rædd frekar.
Samgönguráðherra, Jón Gunnarsson setur ráðstefnuna
og ráðstefnustjóri er Þórdís Lóa Þórhallsdóttir.
STYRKTARAÐILAR RÁÐSTEFNUNNAR
Áfram veginn
Ráðstefna um framtíð
samgangna á landi
S k o ð u n ∙ F R É T T a B L a ð i ð 21F i M M T u d a g u R 9 . n ó v e M B e R 2 0 1 7
0
9
-1
1
-2
0
1
7
0
4
:3
2
F
B
0
7
2
s
_
P
0
5
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
3
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
2
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
3
6
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
tio
n
P
la
te
re
m
a
k
e
: 1
E
2
E
-6
4
5
4
1
E
2
E
-6
3
1
8
1
E
2
E
-6
1
D
C
1
E
2
E
-6
0
A
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
4
A

F
B
0
7
2
s
_
8
_
1
1
_
2
0
1
7
C
M
Y
K