Freyr - 01.11.2006, Blaðsíða 10

SKOGRÆKT
Blæösp (Populus tremula) og blæaspar-
bróðir (Populus tremula x tremuloides)
BLÆÖSP (Populus tremula) OG
BLÆASPARBRÓÐIR
(Populus tremula x tremuloides)
Blæösp er algeng tegund í barrskógabelti
Evrasíu, en sjaldgæf innlend tegund á
íslandi. Hún vex villt á a.m.k. sex stöðum
hérlendis og nær bestum þroska í Egilsstaða-
skógi þar sem eru 9 m háar aspir. Rúmlega
100 ára gömul dönsk blæösp f Grundarreit
í Eyjafirði er um 13 m há. Blæasparlundir
þykja fallegir og sum ár fær hún sérlega
glæsilega haustliti. Hún breiðist út með
rótarskotum og er allt að því eilíf þótt
einstakir stofnar lifi aðeins í 100-200 ár.
Blæasparbróðir er blendingur blæaspar og
frænku hennar frá Norður-Ameríku, nötur-
aspar. Blendingurinn er vart þekkjanlegur
frá blæösp en hefur mun meiri vaxtarþrótt
og er bæði harðger og beinvaxinn. Hann
hefur náð um 8 metra hæð á 15 árum á
Tumastöðum.
Blæösp hefur lítið sem ekkert verið notuð
í skógrækt og enn minna í garðrækt, þar
sem hún þykir varhugaverð vegna rótarskot-
anna. Nokkur kúnst er að fjölga blæösp þar
eð hún myndar ekki fræ hérlendis og erfitt
er að fjölga henni með vetrargræðlingum.
Þó hefur náðst ágætur árangur með vefja-
rækt og einnig er hægt að fjölga henni með
rótarbútum og sumargræðlingum. Hún er
því nokkuð dýr í fjölgun en eflaust má ná
fram töluverðri hagræðingu með fjölda-
framleiðslu.
Blæösp ætti að nota mikið í yndisskóg-
rækt og blæasparbróður í timburskógrækt
ekki síður en alaskaösp. Árleg gróður-
setning ætti að vera a.m.k. nokkrir tugir
þúsunda plantna.
Gráelri (Alnus incana) og
blæelri (Alnus tenuifolia)
GRÁELRI (Alnus incana) OG
BLÆELRI (Alnus tenuifolia)
Þetta eru náskyldar elritegundir, önnur frá
Evrasíu en hin frá Norður-Ameríku. Báðar
vaxa þær sem tré frekar en runnar og ná
bestum þroska með fram ám og lækjum en
þola þó að vaxa í ýmsum gerðum jarðvegs.
Þær eru með niturbindandi geislasveppi á
rótunum og bæta því jarðveg þar sem þær
vaxa. Báðar eiga þær til að breiðast út með
rótarskotum en þó ekki í sama mæli og blæ-
ösp. Viðurinn er svipaður og birkiviður.
Löng reynsla er af ræktun gráelris á
(slandi. Það er vel aðlagað og vex ágætlega
í öllum landshlutum. Sama virðist gilda
um blæelri þótt reynslan af því sé ekki eins
löng. Gráelrikvæmi frá Noregi, Svíþjóð og
Finnlandi virðast öll vera álíka góð og blæ-
elrikvæmi frá Alberta og Alaska einnig.
Hæsta gráelrið er um 14 m á Hallormsstað.
Stundum hefur reynst erfitt að fá fræ af
þessum elritegundum og ræktun plantna
í gróðrarstöðvum hefur ekki alltaf gengið
sem skyldi. Gróðursetning tegundanna í
skógrækt hefur því stundum verið talsverð
en oft engin. Þessa erfiðleika verður þó að
Reyniviður (Sorbus aucuparia)
yfirstíga því tegundirnar eru mjög áhuga-
verðar. Gráelri og blæelri ætti að nota í alls-
konar skógrækt, ekki síst sem fóstrur eða
jafnvel sem aðaltegundir í timburskógrækt.
Árleg gróðursetning ætti að vera a.m.k.
nokkrir tugir þúsunda plantna.
REYNIVIÐUR (Sorbus aucuparia)
Reyniviður er íslensk trjátegund og öllum
kunn, enda vinsælt garðtré allt frá upphafi
garðræktar hérlendis. Fyrir utan blómin,
berin og haustlitina, er viðurinn afskaplega
fallegur og nytsamur. Einhverra hluta vegna
datt mönnum ekki í hug að nota reynivið í
skógrækt fyrr en á síðustu 5-10 árum. Nú
er að verða breyting þar á ef marka má
tölur um gróðursetningu, þvf 65.000 reyni-
viðarplöntur voru gróðursettar 2004. Er
það algert met, en sambærilegar tölur voru
23.000 árið 2003 og aðeins 3.000 árið
2002. Það er vonandi að reyniviður sé að
færast úr flokki vanmetinna trjátegunda.
Hann má nota í alls konar skógrækt og ætti
árleg gróðursetning að nema hundruðum
þúsunda plantna.
Áburðarpantanir
Pöntunarleiðir:
www.aburdur.is
Sölumenn í héraði
Þjónustumiðstöðvar okkar í verslunum
Fóðurblöndunnar:
FB á Selfossi, Hvolsvelli og Egilsstöðum
o
Áburðarverksmiðjan - Sfmi: 580 3200 - Fax: 580 3209 - netfang: aburdur@aburdur.is Aburöaruerksmiöjan
V _____________________________________________________________________y
9 FREYR 11 2006