Freyr - 01.11.2006, Qupperneq 20

NAUTGRIPARÆKT
Kynbótamat
nautanna
haustið 2006
IEftir Jón Viðar Jónmundsson, Bændasamtökum íslands,
Ágúst Sigurðsson, Landbúnaðarháskóla Islands og
Baldur Helga Benjamínsson, Landssambandi kúabænda.
Lokið er vinnslu á kynbótamati naut-
anna haustið 2006 og í þessari grein
verður fjallað um nokkrar niður-
stöður þess. Einkunnir þeirra nauta
sem eiga stóra dætrahópa hafa ver-
ið í notkun síðustu árin. Upplýsing-
ar um öll naut úr árgöngunum frá
1999 og 2000 sem eru komin með
nægjanlega öruggt mat eru birtar
í töflu með greininni. Einkunnirnar
sem þar koma fram gefa miklar upp-
lýsingar og ástæða er fyrir bændur
að gaumgæfa þá töflu sérstaklega.
Fyrir einu ári var ræktunarmark-
miðum breytt og grunnur kynbóta-
matsins einnig færður til eins og
fram kom í umfjöllun um kynbóta-
matið fyrir einu ári. Verulegar breyt-
ingar komu fram af þeim ástæðum.
Nú eru báðir þessir þættir óbreyttir
frá fyrra ári þannig að breytingar
milli ára eru minni háttar.
Það eru aðallega tveir hópar nauta sem
athyglin beinist öðru fremur að þegar nýja
matið er skoðað. Það eru reyndu nautin
sem eiga stóra dætrahópa sem nú koma
fram á sjónarsviðið eftir síðari notkun þess-
ara nauta. Hinn hópurinn er yngstu nautin
sem nú fá sinn fyrsta dóm eða verulegar
viðbætur í upplýsingum frá fyrra ári. Endur-
nýjun reyndu kynbótagripanna kemur frá
þessum nautum.
Reyndu nautin, sem nú eiga sum hver
mjög stóra dætrahópa með ungum kúm,
eru fædd árin 1994 og 1995. Þau komu á
sínum tíma til frekari notkunar að fengnum
afkvæmadómi. Það sem öðru fremur blasir
þar við er að nautin Kaðall 94017, Punktur
94032 og Soldán 95010 styrkja enn stöðu
sína umtalsvert með auknum dætrafjölda.
Kaðall og Punktur standa nú sem óum-
deilanlegir toppar ræktunarstarfsins síðasta
áratuginn ásamt Stíg 97010 en óðum stytt-
ist í að stór dætrahópur undan honum komi
til framleiðslu. Soldán gefur þeim að mörgu
leyti ekki mikið eftir.
Kaðall hækkar fyrst og fremst um fjögur
stig í afurðamati á milli ára. Punktur styrkir
stöðu sina enn meira og hækkar t.d. um
sjö stig í afurðamatinu þar sem hann er nú
með 126 eða stigi meira en Kaðall. Punktur
er með hátt mat um marga fleiri eiginleika
eins og frumutölu, spena og skap. Soldán
hækkar um fjögur stig í afurðamati og
er það vegna hækkunar í mati á mjólkur-
magni. Hátt mat hans fyrir próteinhlutfall,
130, stendur óbreytt. Þar ber Soldán enn
höfuð og herðar yfir nánast öll kynbóta-
naut. Talsvert miklar breytingar verða á
mati hjá honum fyrir marga aðra eiginleika
og eru þær nánast allar á einn veg - hann
bætir við sig frá eldra mati. Þetta bendir til
þess að á meðal ungra dætra hans muni
vera að finna stóran hóp af mjög efnilegum
nautsmæðrum sem vafalttið munu gera sig
gildandi í ræktunarstarfinu á næstu misser-
um ásamt dætrum Kaðals og Punkts. Þá er
athyglisvert að sjá nýjar tölur um Seif 95001
vegna þess að hans fyrsti dómur byggðist
á óvanalega litlum dætrahópi. Góðu heilli
bendir allt til þess að hann standi samt
mjög vel undir fyrri dómi og styrkir t.d.
stöðu sína verulega í mati fyrir júgur- og
spenagerð. Þessar niðurstöður eru í raun í
ágætu samræmi við það sem endurskoðun
á fyrstu dætrum hans gaf góð fyrirheit um.
Sproti 95036, sem einnig var dæmdur út frá
niðurstöðum fyrir lítinn hóp, virðist standast
dóm. Fyrir hin nautin frá 1995 eru yfirleitt
ekki miklar breytingar frá eldra mati.
YNGSTU NAUTIN
Fyrstu nautin úr árganginum 1999 fengu
sitt mat fyrir ári. Endanleg ákvörðun um
örlög þeirra var tekin þegar kynbótamat
lá fyrir á vordögum þessa árs. Þvi miður
hefur ekkert nautanna úr þessum hópi,
sem var í biðstöðu, bætt sína stöðu svo að
ástæða þyki til að taka það til frekari nota.
Eftirtekjan úr þessum hópi er því fremur rýr
eða aðeins fimm naut til frekari notkunar.
Að vísu voru ekki til neinar sæðisbirgðir
úr Vita 99016 sem hefði bæst við hópinn
hefði svo verið. Nautin tvo sem voru komin
með fyrsta dóm fyrir ári, Þollur 99008
og Spuni 99014, styrkja frekar sinn dóm
núna en sá fyrrnefndi hefur markað sig
sem öflugt kynbótanaut. Hin þrjú nautin
sem eru í frekari notkun úr þessum hópi
frá því síðla í vetur eru öll athyglisverð.
Ábætir 99002 hefur sína mestu kosti í góðri
júgurhreysti dætranna, Ótti 99029 skilar
öflugum mjólkurkúm og mjög fallegum
kúm og undan Ganganda 99035 er einhver
glæsilegasti dætrahópur sem nokkru sinni
hefur komið fram hér á landi undan einu
nauti. Mjaltir kúnna undan Ganganda fá
einnig lofsamlega umsögn. Dómur hans um
20
FREYR 11 2006