Fréttatíminn - 18.03.2017, Blaðsíða 20

20 | FRÉTTATÍMINN | LAUGARDAGUR 18. MARS 2017
Táknmáls- og rittúlkun í boði.
E
N
N
E
M
M
/
S
ÍA
/

N
M
8
0
9
2
6
FJÖLMENNUM OG
SÝNUM SAMSTÖÐU
SKATTAR,
SKERÐINGAR
OG HÚSNÆÐI
Laugardaginn 18. mars 2017 | Kl. 13-15
Grand Hótel – Gullteigur | Allir velkomnir!
DAGSKRÁ
13.00 Ávarp
Ellen Calmon, formaður ÖBÍ
13.10 Persónuafsláttur, þróun frá upptöku staðgreiðslu skatta 1988
Helga Jónsdóttir, viðskiptalögfræðingur
13.25 Skattar og skerðingar
Guðmundur Ingi Kristinsson, varaformaður málefnahóps ÖBÍ um kjaramál
13.40 Húsnæðismál – staðan í dag
Björn Arnar Magnússon, framkvæmdastjóri Brynju hússjóðs ÖBÍ
13.55 Húsnæðisstuðningur
María Óskarsdóttir, formaður málefnahóps ÖBÍ um kjaramál
14.10 Pallborðsumræður
14.50 Lokaorð
Halldór Sævar Guðbergsson, varaformaður ÖBÍ

Fundarstjóri: Sigmundur Ernir Rúnarsson, fjölmiðlamaður
lýðræðisleg“. Frá síðasta ári hafa
Bandaríki Donalds Trump bæst í ríki
sem Orbán vísar til með sömu vel-
þóknun. Þannig þurfi Ungverjaland
líka að hugsa út fyrir hinn vestræna
ramma og finna sitt eigið „ófrjáls-
lynda“ samfélagsskipulag: „Lýð-
ræðisríki er ekki endilega frjálslynt.
Þó að eitthvað sé ekki frjálslynt
getur það samt verið lýðræðislegt.
Það sem meira er … samfélög sem
byggja á frjálslyndum viðmiðum
um skipulag ríkis munu ekki geta
viðhaldið samkeppnishæfni sinni á
komandi árum.“ Tími þjóðríkisins,
frjálslynda ríkisins og velferðarrík-
isins er liðinn, segir hann. Hvaða
skipulag svarar þá betur kröfum
þessara tíma? Ungverska svarið, seg-
ir Orbán, er „atvinnuríkið“.
Vinnubúðir
„Atvinnuríkið“, eða „verkferðar-
ríkið“ – sem hér er þýtt úr enskum
þýðingum á ræðum Orbáns – er
óljóst hugtak eitt sér, en fær inntak
í stefnu og aðgerðum ríkisstjórna
hans. Frá 2012 hefur ríkisstjórnin
fært ýmsan einkarekstur í eigu og
umsjá hins opinbera. Fyrsta stóra
aðgerðin af þeim toga var færsla sér-
eignasparnaðar yfir í lífeyrissjóði
ríkisins. Þá hafa stjórnir Orbáns
þjóðnýtt starfsemi orku- og veitufyr-
irtækja í landinu, auk þess sem ýmis
iðnaðarstarfsemi hefur verið færð í
áform um að fækka nemendum al-
mennra menntaskóla og fjölga í iðn-
skólum og starfsnámi, sem hljómar
kunngulega. Háskólanemum hefur
þegar fækkað um fjórðung, miðað
við árið 2005, sem er í beinu hlut-
falli við niðurskurð fjárveitinga til
háskólanna. Slíkur niðurskurður
er auðvitað ekki óþekktur í öðrum
löndum heldur.
En hugmynd Orbáns um at-
vinnuríkið felur fleira í sér. Frá ár-
inu 2011 hefur atvinnulausum verið
óheimilt að hafna nokkru starfi sem
þeim býðst, hvað sem starfið er og
hver sem launin eru. Fyrir þá sem
ekki finna ráðningu á vinnumark-
aði skal ríkið skapa „opinber störf“,
á launum sem skulu alltaf vera undir
lágmarkslaunum á vinnumarkaði.
Sé vinnustaðurinn lengra en þriggja
tíma ferð frá heimili starfsmanns
skaffar hið opinbera gámabúð-
ir fyrir starfsfólkið. Hafni einhver
boði um að flytja í slíkar búðir til að
sinna bótavinnunni missir hann eða
hún ekki aðeins rétt til atvinnuleys-
isbóta, heldur einnig barnabóta og
annars stuðnings. Með þessu átaki
hefur skráð atvinnuleysi í Ungverja-
landi lækkað, samkvæmt tölum
OECD, úr rúmum 10 prósentum
árið 2013 niður í tæp 6 prósent á síð-
asta ári. Innan þeirrar tölu eru yfir
230 þúsund manns skráðir til „op-
inberra verka“ eins og þessi störfu
eru nefnd.
Beint að Rómönum
Fyrirkomulag af þessum toga er ekki
ný uppfinning. Í kreppunni miklu,
upp úr 1930, voru víða sett hliðstæð
skilyrði fyrir atvinnuleysisbótum,
meðal annars í Ungverjalandi. Víð-
ast hafa þau verið lögð af í seinni
tíð. Hörðustu gagnrýnendur kerfis-
ins tala um nauðungarvinnu og nýtt
gúlag. Aðrir hafa bent á að verulegur
fjöldi forðist, eftir þessa breytingu,
að tilkynna atvinnuleysi – eins og
sjáist á því að yfir 50% fleiri séu nú
skráðir hjá opinberri vinnumiðlun
en á atvinnuleysisskrá. Reynslan
sé enda sú að bótastörfin gagnist
sjaldan sem stökkpallur í önnur
störf, flest svið hagkerfisins krefjist
annarrar hæfni en maður öðlast við
þau, þessi skyldustörf innan bóta-
kerfisins. Þá leiti sífellt fleiri Ungverj-
ar starfa í öðrum löndum: hálf millj-
ón ungverskra ríkisborgara lifi nú og
starfi utan Ungverjalands og yfir 100
þúsund íbúar Ungverjalands ferðast
daglega til vinnu í nágrannalöndun-
um, einkum í Slóvakíu og Austur-
ríki.
Þegar bótavinnukerfinu var kom-
ið á lýstu margir yfir áhyggjum af
því að þar með yrði Rómönum í
Ungverjalandi hæglega, og löglega,
útskúfað úr bæjum þar sem þeir
hafa sætt mismunun og ofbeldi.
Rómanar eru að minnsta kosti 3
prósent íbúa Ungverjalands, hugs-
anlega allt að 10 prósent. Mismunun
gegn þeim jókst verulega eftir 1990,
fall kommúnismans bitnaði harðar
á þeim en öðrum samfélagshópum
og atvinnuleysi er enn miklu hærra
meðal þeirra en annarra. Rómanar
eru þrefalt líklegri til að búa við fá-
tækt en aðrir íbúar Ungverjalands. Í
skýrslu samtakanna Human Rights
Watch frá árinu 1996 kemur fram að
í árásarhrinum nýnasista árin 1991
og 1995 hafi lögregla ekki aðeins séð
gegnum fingur sér með ofbeldi gegn
Meira en þúsund
innflytjendur eru
hýstir í hrörlegum
skýlum nærri landa-
mærum Ungverja-
lands og Serbíu þar
sem þeir búa við
slæmar aðstæður,
kulda og vosbúð.
Rómönum, heldur jafnvel tekið þátt
í því, á meðan stjórnvöld neituðu til-
vist kynþáttaofbeldis í landinu yf-
irleitt.
Fangabúðir
„Þjóðvarðlið fyrir betri framtíð“
er nafnið á vopnaðri hreyfingu
sem stundar, síðustu ár, árásir á
Rómana. Hreyfingin starfar í nánu
samneyti við stjórnmálaf lokk-
inn Jobbik sem er nú þriðji stærsti
f lokkur Ungverjalands, með 20
prósent atkvæða í kosningunum
2014. Jobbik, það eru fasistarnir
hægra megin við núverandi stjórn-
arflokka. Fulltrúar Jobbik hafa lagt
til að Rómönum landsins verði
komið fyrir í „almannavarnarbúð-
um“ – fangabúðum að öllu leyti
nema nafninu til. Vinnuflokkar og
vinnubúðir bótakerfisins koma að
einhverju leyti í sama stað niður.
Í sjónvarpsfrétt árið 2011 var sýnt
frá þrjátíu manna hópi Roma-fólks
í bótavinnu við að ryðja sprek úr
skógi með heygöfflum og sigðum –
vinna þannig verk á mörgum dög-
um sem leysa mætti með traktor á
nokkrum klukkustundum. „Niðr-
andi“ var orð sem 38 ára gamall
þriggja barna faðir, fyrrverandi
verksmiðjustarfsmaður, valdi til að
lýsa aðstæðunum. Þetta var fyrir
utan bæ á stærð við Ísafjörð, þar
sem Jobbik fer með völd í bæjarráði.
„Atvinnuríki“ Orbáns virðist ekki
síst grundvallast á hörku og ófyrir-
leitinni valdbeitingu. Ef ríki skip-
ar hópum fólks meðal eigin rík-
isborgara í nauðungarvinnu, og
skyldar til dvalar í vinnubúðum, seg-
ir sig kannski sjálft að umkomulausir
útlendingar sem birtast við landa-
mærin í leit að vernd fái ekki blíðari
móttökur. „Kafka var raunsæis-
maður,“ sagði ungverski hugsuður-
inn Georg Lukács. Það er við hæfi
að stjórnvöld hafi nýverið ákveðið
að fjarlægja styttu af honum úr al-
menningsgarði í Búdapest.
Samúð og skilningur
Í ræðu sinni í Túsnad á síðasta
ári sagði Orbán blákalt – í frá-
hnepptri skyrtu og afslappaður sem
endranær á þeim vettvangi að hann
líti á flutninga fólks milli landa sem
„vondan hlut“. Hann hafi á tilfinn-
ingunni að aðrir ráðamenn í Evrópu
vilji aðeins hægja á fólksflutningum
en hann sjáflur vilji „stöðva þá því ég
trúi því að þeir séu slæmir“. Um leið,
sagði hann, „þurfum við að gera það
ljóst að við erum ekki hjartalaus. Við
gerum skýran greinarmun á innflytj-
endum og flutningum þeirra. Í inn-
flytjendum sjáum við fyrst og fremst
fórnarlamb – fyrir utan hryðjuverka-
menn, auðvitað.“ En „fólksflutn-
ingar munu eyðileggja okkur. Og
flutningarnir holdgerast í innflytj-
endum. Þess vegna verðum við,
þrátt fyrir samúð okkar með þeim
sem fórnarlömbum, að stöðva þá
við landamærin og gera ljóst að þeir
sem koma ólöglega til landsins verða
fangelsaðir eða þeim vísað burt úr
landinu.“
„fólksflutningar munu
eyðileggja okkur. Og
flutningarnir holdgerast
í innflytjendum. Þess
vegna verðum við, þrátt
fyrir samúð okkar með
þeim sem fórnarlömb-
um, að stöðva þá við
landamærin og gera ljóst
að þeir sem koma ólög-
lega til landsins verða
fangelsaðir eða þeim
vísað burt úr landinu.“
Viktor Orbán
opinbera eigu. Nýverið lögfesti rík-
ið einkarétt sinn til bæði tóbakssölu
og reksturs spilakassa. Grunnskólar
landsins voru á höndum sveitarfé-
laga frá 1990, en rekstur og yfirum-
sjón þeirra hefur nú verið færð til
ríkisins.
Að þessu leyti gæti Orbán virst
dugmikill bandamaður vinstrisins,
og „atvinnuríkið“ eitthvað sem Al-
þýðubandalaginu hefði ekki verið
á móti skapi – eða jafnvel íslenskum
stjórnmálaflokkum yfirleitt. Ríkis-
stjórn Orbáns hefur einnig tilkynnt