Fréttablaðið - 27.01.2018, Blaðsíða 32

Frá árinu 2010 hefur Orkustofn-un haft aðkomu að og tekið þátt í verkefnum Uppbygg-
ingarsjóðs EES í nokkrum löndum
Austur- og Suður-Evrópu, að beiðni
utanríkisráðuneytisins. Vinnan
hefur verið í formi aðstoðar við
mótun, framkvæmd, útboð og eftir-
lit áætlana á sviði endurnýjanlegrar
orku. Aðallega eru verkefnin í formi
aðstoðar við uppbyggingu á hita-
veitum, við útboð verkefna, eftirlits
með framkvæmd, þekkingarupp-
byggingar með námskeiðum og
auknum samskiptum og tengslum
með heimsóknum hópa frá Íslandi
til þessara landa og hópa frá lönd-
unum hingað til lands.
Mörgum verkefnum innan
áætlunarinnar fyrir tímabilið 2009
til 2014, er að ljúka, en þau náðu
til Asóreyja í Portúgal, Rúmeníu og
Ungverjalands. Fjölmörg íslensk
fyrirtæki komu að þeim. Einnig
hefur Orkustofnun unnið að tví-
hliða verkefnum í formi úttektar
og stefnumótunar í sjö borgum
og bæjum í Rúmeníu, Póllandi,
Slóvakíu og Króatíu, sem nýtast
vel við undirbúning stærri fjár-
festingar- og útboðsverkefna fyrir
aðila á markaði. Skýrslur um þetta
má sjá á heimasíðu Orkustofnunar.
Í heildina tókust þessi verkefni vel
og eru góður grunnur að enn frekari
verkefnum fyrir íslensk fyrirtæki og
stofnanir í næstu áætlun Uppbygg-
ingarsjóðsins fyrir árin 2014 – 2021.
Nýtt tímabil Uppbyggingar-
sjóðs EES 2014 til 2021
– fleiri lönd og verkefni
Unnið hefur verið að undirbúningi
fyrir nýtt tímabil Uppbyggingar-
sjóðs EES og hafa megináherslur í
samningum verið staðfestar af utan-
ríkisráðuneytum EES-landanna og
ráðuneytum viðkomandi landa,
Rúmeníu, Búlgaríu og Póllands.
Áherslan verður á endurnýjanlega
orku, m.a. jarðhita. Samningar við
fleiri lönd eru einnig í athugun.
Að sögn Baldurs Péturssonar,
verkefnisstjóra fjölþjóðlegra verk-
efna og kynningar, er stærsta breyt-
ingin frá fyrra tímabili að Pólland
bætist við á sviði endurnýjanlegrar
orku og verður langstærsta landið á
því sviði þar sem gert er ráð fyrir um
15 milljörðum kr. í verkefni í Pól-
landi á samningstímanum. Sendi-
herra Íslands í Póllandi, Martin
Eyjólfsson, staðfesti samning við
Pólland í desember 2017, ásamt
Marit Berger Rosland, ráðherra
EES- og ESB-mála í Noregi, og Jerzy
Kwiecinski, ráðherra efnahags-
þróunar í Póllandi. Í framhaldinu
verður unnið að nánari útfærslum
samkomulagsins.
Frá árinu 2016 hefur Orkustofn-
un unnið að tvíhliða verkefnum
á sviði jarðhita um stöðumat og
stefnumótun í fjórum borgum í Pól-
landi og eftir góðan árangur þessara
verkefna var mikill áhugi á meira
samstarfi við Ísland. Einnig hafa
sendinefndir frá þessum fjórum
borgum, ráðuneytum, stofnunum
og háskólum í Póllandi komið
til Íslands á árinu 2017, þar sem
þær kynntu sér jarðhita á Íslandi
og íslensk fyrirtæki kynntu sína
starfsemi. Nánari upplýsingar um
EES-verkefni má finna á heimasíðu
Orkustofnunar. Ljóst er að mikil
tækifæri eru á komandi árum á
sviði jarðhitaverkefna sem tengjast
Uppbyggingarsjóði EES.
Önnur orkuverkefni
innan EES
Orkustofnun hefur einnig stýrt
Geothermal ERA NET-verkefninu
sem náði til 11 landa í Evrópu og
framkvæmdastjórnar ESB, en það
var rannsóknarverkefni á tíma-
bilinu 2012 til 2016. Markmið
Geo thermal ERA NET var að efla
hlut jarðvarma í Evrópu og var það
gert með auknu samstarfi rann-
sóknaraðila, einkaaðila og stjórn-
sýslustofnana í þessum löndum og
var það fjármagnað af rannsóknar-
áætlunum ESB/EES. Í framhaldi
af ERA NET-verkefninu byggðu
sömu samstarfslönd upp stærra
rannsóknarverkefni sem kallast
GEOTHERMICA árið 2017, en það
er samstarfsverkefni Evrópusam-
bandsins og 16 stjórnsýslu- og
rannsóknarmiðstöðva í 13 löndum
Evrópu.
Á fundi stýrinefndar Evrópu-
samstarfsins um orkutækni til
framtíðar (SETPLAN) Í Brussel 24.
janúar sl., gerði fulltrúi Íslands í
nefndinni, Guðni A. Jóhannesson
orkumálastjóri, grein fyrir áætlun
um innleiðingu jarðhita, m.a. til
hitunar og raforkuvinnslu í Evrópu.
Ísland á aðild að SETPLAN-sam-
starfinu á grunni EES-samstarfsins
en Guðni gegndi ásamt fleirum
formennsku í vinnuhópi sem vann
að þessari áætlun í fyrra. Áætlunin
sem SETPLAN-nefndin samþykkti,
gerir ráð fyrir fjármögnun rann-
sóknar- og þróunarverkefna á
sviði jarðvarma, sem nemur um
940 milljónum evra eða um 120
milljörðum íslenskra króna, sem
koma frá aðildarlöndum, úr sjóðum
Evrópusambandsins og frá iðnaði.
Fyrsta samstarfsverkefni Evrópu-
landa af þessu tagi, GEOTHERM-
ICA, er þegar hafið og umsóknir
sem nú eru þar til umfjöllunar
gætu leitt til verkefna með heildar-
fjárhæð allt að 60 milljónum evra
eða um sjö milljörðum króna.
Orkustofnun leiðir verkefnið og
frá Íslandi taka einnig þátt Rannís
sem stjórnar umsóknarferlinu og
GEORG sem rekur skrifstofu verk-
efnisins og annast daglega stjórnun
þess. Markmið rannsóknarverk-
efnisins er að styðja við og hraða
framþróun jarðhitanýtingar innan
þátttöku landanna.
Endurnýjanleg orka minnkar
gróðurhúsalofttegundir og
vinnur gegn hlýnun jarðar
Framleiðsla endurnýjanlegrar
orku í vatnsaflsvirkjunum og jarð-
varmavirkjunum á Íslandi kemur
í veg fyrir um 18 milljóna tonna
losun koldíoxíðs, sem er sú losun
sem yrði ef orkan væri framleidd
með jarðefnaeldsneyti. Þessi losun
jafngildir bindingu koldíoxíðs í
níu milljörðum trjáa. Sá fjöldi trjáa
myndi þekja árlega um 43 þúsund
ferkílómetra, eða sem svarar um
41% af flatarmáli Íslands. Það er
mikið framlag, hér á landi og til
alþjóðasamfélagsins, til að draga
úr gróðurhúsalofttegundum og
hlýnun jarðar. Jarðhitavæðingin,
sérstaklega frá 1970 til 1985, hefur
einnig skilað miklum efnahags-
legum ávinningi þar sem jarðhiti
kom í stað kyndingar með olíu og
kolum og er ódýr í alþjóðlegum
samanburði. Talið er að árlegur
efnahagslegur ávinningur af þessu
fyrir íslenskt samfélag sé að meðal-
tali um 2,6% af landsframleiðslu
eða um 60 milljarðar króna.
Eitt af helstu markmiðum Upp-
byggingarsjóðs EES á sviði endur-
nýjanlegrar orku, er að draga úr
losun á gróðurhúsaloftegundum
í viðkomandi löndum. Aðstoð
Íslands við uppbyggingu endurnýj-
anlegrar orku, ekki síst hitun húsa
með jarðvarma, getur haft mikil
áhrif í þessum löndum, þar sem
hús eru oft hituð upp með kolum.
Í Rúmeníu var t.d. kolaorkuveri á
stærð við Kárahnjúkavirkjun breytt
í gasorkuver og húshitun með jarð-
hita aukin með aðstoð sérfræðinga
frá Íslandi. Enn stærri verkefni eru
á þessu sviði í Póllandi, þar sem kol
eru helst notuð til kyndingar.
Með þessum verkefnum getur
Ísland hjálpað til við að draga veru-
lega úr notkun jarðefnaeldsneytis
og þar með losun gróðurhúsaloft-
tegunda sem gagnast öllum óháð
landamærum. Einnig ber að geta
þess mikla starfs sem er unnið
hjá Jarðhitaskóla Háskóla Sam-
einuðu þjóðanna sem rekinn er
hjá Orkustofnun, og hefur síðan
1979 menntað yfir 600 sérfræðinga
frá fleiri en 60 löndum um allan
heim, en þessir aðilar eru núna víða
stjórnendur á sviði uppbyggingar
og nýtingar jarðhita í viðkomandi
löndum. Allt þetta starf hefur bein
og óbein áhrif í þá átt að auka
nýtingu á endurnýjanlegri orku, og
þá sérstaklega jarðhita, og draga
um leið úr losun gróðurhúsaloft-
tegunda í hinum ýmsu löndum.
Árangur af þessu starfi hefur m.a.
komið fram í aukinni áherslu á
jarðhita innan Uppbyggingarsjóðs
EES sem og með fjölgun landa með
áherslu á þessi mál. Áhersla á jarð-
hita hefur einnig aukist í rannsókn-
aráætlunum innan EES, s.s. á vegum
Horizon 2020 og með verkefnum
eins og ERA NET og GEOTHERM-
ICA innan Evrópu. Þessi árangur
sýnir vel að aðilar frá litlu landi eins
og Íslandi geta tekið þátt í stórum
alþjóðlegum verkefnum og stýrt
slíku starfi með góðu skipulagi og
fagmennsku og haft þannig áhrif
á stefnumörkun og fjárframlög til
slíkra verkefna í samstarfi stærri
landa innan ESB/EES.
Heimasíða Orkustofnunar:
www.os.is
Framlag
Íslands á sviði
endurnýjanlegrar
orku innan EES
Endurnýjanleg orka minnkar losun gróðurhúsaloft­
tegunda og vinnur gegn loftslagsbreytingum.
Sendinefnd frá borgum og bæjum, ráðuneytum, stofnunum og háskólum í
Ungverjalandi í heimsókn á Íslandi árið 2017.
Sendiherra Íslands í Póllandi, Martin Eyjólfsson, staðfesti samning við Pólland.
Sendinefnd frá Póllandi í heimsókn á Íslandi á árinu 2017 í samstarfsverkefni Orkustofnunar og MEERI PAS, Orku-
stofnunar Póllands.
4 KYNNINGARBLAÐ 2 7 . jA N úA R 2 0 1 8 L AU G A R DAG U RORKA ÍSLANdS
2
7
-0
1
-2
0
1
8

0
4
:2
0
F
B
1
2
0
s
_
P
1
0
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
8
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
1
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
1
2
0
s
_
P
0
3
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
E
D
8
-4
7
1
0
1
E
D
8
-4
5
D
4
1
E
D
8
-4
4
9
8
1
E
D
8
-4
3
5
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
2
A

F
B
1
2
0
s
_
2
6
_
1
_
2
0
1
8
C
M
Y
K