Fréttablaðið - 08.03.2018, Blaðsíða 26

PISA og Reykjavík
Mikil umræða hefur verið um skýrslu norrænu ráðherra-nefndarinnar um vinnu-
markaðs- og menntamál á Norður-
löndum þar sem m.a. er borinn saman
árangur í PISA-könnunum. Þar kemur
fram að staða íslenskra nemenda sé
lakari en jafnaldra þeirra á Norður-
löndunum. Sumir hafa beint sjónum
að Reykjavík í þessu sambandi án þess
að vitna í réttar upplýsingar.
Því er mikilvægt að varpa ljósi á
stöðuna í Reykjavík. Þá kemur í ljós að
í síðustu PISA-könnun sem reyndar er
þriggja ára gömul kom fram að reyk-
vískir nemendur standa betur en
nemendur víðast hvar á landinu og
eru ýmist í 1. eða 2. sæti í samanburði
nemenda milli landshluta. Staða reyk-
vískra nemenda er í öllum tilvikum
yfir meðaltali nemenda á Íslandi. Í
náttúruvísindum koma nemendur
í Reykjavík best út á landinu öllu
en árangurinn er þó nokkuð undir
meðal tali nemenda í OECD-ríkjun-
um. Árangur nemenda á landsbyggð-
inni er að meðaltali 13 stigum undir
árangri nemenda í Reykjavík. Íslenskir
nemendur standa verst að vígi í nátt-
úruvísindum í norrænum saman-
burði og þar er brýnast að gripið verði
til aðgerða af hálfu mennta- og menn-
ingarmálaráðuneytis. Mikill skortur
er á faggreinakennurum í náttúru-
vísindum, alltof fáir velja þær greinar
í kennaranáminu og þarf verulegt átak
til að snúa þeirri þróun við.
Stærðfræði og lesskilningur
Árangur reykvískra nemenda í stærð-
fræði er ágætur, vel yfir meðaltali
OECD-ríkjanna, yfir meðaltali nem-
enda í Svíþjóð og sjónarmun undir
meðaltali nemenda í Noregi. Nem-
endur í Reykjavík og öðrum sveitar-
félögum á höfuðborgarsvæðinu komu
best út í stærðfræði. Það er hins vegar
áhyggjuefni að árangur nemenda í
öðrum landshlutum er að meðaltali
rúmlega 20 stigum lægri sem undir-
strikar verulegan mun á árangri nem-
enda eftir búsetu, landsbyggðinni í
óhag. Mikilvægt er að menntamála-
yfirvöld bregðist sérstaklega við þeirri
stöðu.
Árangur reykvískra nemenda er
næstbestur á landinu þegar kemur að
lesskilningi og að meðaltali er árang-
urinn í Reykjavík 17 stigum hærri en í
landshlutum utan höfuðborgarsvæð-
isins. Reykvískir nemendur eru rétt
undir meðaltali OECD-ríkjanna og
ekki hafa orðið marktækar breytingar
á árangri þeirra frá 2012 en hins vegar
er marktæk niðursveifla í nágranna-
sveitarfélögunum: Kópavogi, Garða-
bæ og Mosfellsbæ.
Samræmd próf
Eðlilegt er að taka niðurstöður PISA
alvarlega og það gerum við í Reykja-
vík en við viljum horfa til fleiri mæli-
kvarða jafnframt. Þar má helst nefna
samræmdu prófin sem sýna í megin-
dráttum sömu niðurstöður og PISA,
þ.e. sterka stöðu nemenda úr Reykja-
vík og af höfuðborgarsvæðinu borið
saman við stöðu nemenda á lands-
byggðinni. Þetta á bæði við um sam-
ræmd próf í íslensku og stærðfræði
hvort sem litið er á niðurstöður úr 7.
eða 10. bekk á árinu 2017. Reykvískir
nemendur raða sér í 1. eða 2. sæti í
samanburði milli níu landshluta í
öllum þessum prófum.
Gripið til aðgerða
Læsi og málefni barna með annað
móðurmál en íslensku hafa verið í
sérstökum forgangi á þessu kjörtíma-
bili og frá því síðasta PISA-könnun
var gerð í mars 2015 hefur verið
gripið til fjölmargra aðgerða í læsis-
málum, þ.m.t. er stóraukin kennslu-
ráðgjöf við leikskóla og grunnskóla á
vegum Miðju máls og læsis, tvöfölduð
framlög til íslenskukennslu barna af
erlendum uppruna á síðasta ári og
rúmlega tvöfölduð framlög til fjöl-
menningarlegs leikskólastarfs á þessu
ári. Þá er nú tryggt að stuðningur
sé mestur við þau börn sem koma
lægst út á málkönnunarprófi og að
leikskólar með hæst hlutfall barna af
erlendum uppruna fái hæstu framlög-
in af fjárveitingum til fjölmenningar.
Fjölmenningarstefnan Heimurinn er
hér sem samþykkt var 2014 er leiðar-
ljós vinnunnar en hún hefur hlotið
lof innlendra og erlendra sérfræðinga
sem framsækin og heildstæð stefna
sem mæti vel þörfum barnanna.
Skúli Helgason
formaður Skóla-
og frístundaráðs
Reykjavíkur og
borgarfulltrúi
Samfylkingar-
innar
Framlög til íslenskukennslu
og fjölmenningarstarfs hafa
verið tvöfölduð.
Fjarskiptastofnun Banda-ríkjanna, FCC, hefur afnumið reglur þar í landi um nethlut-
leysi. Nethlutleysi er sú hugmynd
að upplýsingar sem flæða um
fjarskiptanet eigi jafnan forgang,
ferðist jafn hratt, og berist jafn
örugglega þangað sem því er ætlað,
óháð uppruna, efnisinnihaldi eða
áfangastað.
Þessar reglur tryggja öllum
jafnan tilvistarrétt á netinu, en án
þeirra er hætta á að stærri fyrir-
tækjum sé gert hærra undir höfði
en þeim sem síður geta greitt fyrir
forgangsþjónustu, að keppinautum
sé bolað út af hlutum netsins, og að
neytendur þurfi að fara að velja sér
„pakka“ með ákveðnum vefsíðum
eða þjónustum, en borga meira
fyrir aðgang að hinu opna neti.
Nethlutleysi er grundvöllurinn
Að brjóta gegn nethlutleysi er að
brjóta gegn grundvallarhönnun
internetsins. Sem betur fer er
nethlutleysi á Íslandi tryggt með
lögum sem útfærðu Evróputil-
skipun. Þeim reglum verður ekki
kippt úr sambandi af hentisemis-
ákvörðun einnar stofnunar.
En þessi kúvending á rekstrarum-
hverfi tæknifyrirtækja í Bandaríkj-
unum fær mann til að spyrja sig
hvers konar umhverfi fyrirtæki
þurfa til að geta vegnað vel í dag.
Þessara spurninga eru ansi
margir farnir að spyrja sig í alþjóð-
legu samhengi. Í Bretlandi eru þús-
undir tæknifyrirtækja sem mörg
hver eiga tilvist sína undir óheftum
aðgangi að Evrópumarkaði. Brexit
opnar spurningu gagnvart þeim
fyrirtækjum, eins og afnám net-
hlutleysis í fyrirtækjum í Banda-
ríkjunum, hvort ekki sé tímabært
að hugsa sér til hreyfings.
Við getum betur
Flest þessara fyrirtækja gætu tækni-
lega séð starfað hvar sem er, en þau
þurfa örfáa hluti í starfsumhverfi
sínu. Aðgangur að mörkuðum er
lykilatriði. Nethlutleysi skiptir
töluverðu máli fyrir flest tækni-
fyrirtæki. Þá skiptir máli að hafa
öruggt rafmagn og hratt net, vel
menntað vinnuafl, og flest kunna
best við sig í umhverfi þar sem er
góður stuðningur vegna rannsókna
og þróunar, auðvelt að fá atvinnu-
leyfi fyrir sérfræðinga sem og
maka þeirra, góðir alþjóðlega vott-
aðir skólar fyrir börnin og frjálslynt
lagaumhverfi almennt.
Ísland uppfyllir mörg þessara
skilyrða, en ekki öll. Við getum
augljóslega gert betur. En það
er til mikils að vinna. Flest fyrir-
tækjanna sem ákveða að færa sig
um set munu enda á stöðum eins
og Berlín, Amsterdam og Stokk-
hólmi, en einhver þeirra munu fara
annað. Orðstír Íslands alþjóðlega
er gríðar lega jákvæður, og ég held
að með fáeinum úrbótum á starfs-
umhverfi fyrirtækja megi lokka til
landsins áhugaverð fyrirtæki og
stórar fjárfestingar með þeim.
Auðvitað eigum við ekki að vera
eftirbátar annarra landa í þessum
efnum. Við þurfum að bæta stuðn-
ingsregluverkið fyrir nýsköpunar-
fyrirtæki, að tryggja alþjóðlega
vottun íslenskra grunnskóla, ein-
falda ferlið við að flytja til Íslands,
og setja afl í beina markaðssetningu
á Íslandi sem heppilegri bækistöð
fyrir fyrirtækin sem munu móta
framtíðina.
Lokkum
tæknifyrirtækin
til Íslands
Orðstír Íslands alþjóðlega er
gríðarlega jákvæður, og ég
held að með fáeinum úr-
bótum á starfsumhverfi fyrir-
tækja megi lokka til landsins
áhugaverð fyrirtæki og stórar
fjárfestingar með þeim.
Smári
McCarthy
þingmaður
Pírata
Það eru líklega flestir sammála um að jöfn tækifæri allra stuðla að því að þjóðfélagið
geti notið góðs af hæfileikaríkasta
fólkinu á hverju sviði og hámarkað
þannig þann árangur sem við náum
á öllum sviðum, hvort sem það er í
atvinnulífi, menningarlífi, íþróttalífi
eða rannsóknum og vísindum.
Þegar tölfræði atvinnulífsins er
skoðuð kemur hins vegar veruleg
skekkja í ljós þar sem kerfisbundið
virðist halla á annað kynið, ekki
bara hér á landi heldur um allan
heim. Í nýlegri skýrslu McKinsey
Institute er gerð tilraun til að færa
þau tækifæri sem við glötum með
þessari skekkju í tölur. Það er mat
skýrsluhöfunda að ef hæfileikar
karla og kvenna væru nýttir til
jafns í heiminum myndi það auka
heimsframleiðslu um litla 28 þús-
und milljarða Bandaríkjadala. Það
jafngildir því að hagkerfi á stærð við
hagkerfi Bandaríkjanna og Kína til
samans væri bætt í púkkið og gott
betur.
„The Stupid Curve“
– sóun á hæfileikum
Í nýlegri skoðun Capacent á stöðu
kynjanna í ólíkum stjórnunarlögum
má greinilega sjá að eftir því sem
ofar dregur í valdapýramídanum
dregur hratt úr hlutfalli kvenna.
Konur eru um 40% sérfræðinga í
fyrirtækjum, um þriðjungur for-
stöðumanna, rétt rúmur fjórðungur
framkvæmdastjóra og einungis um
einn forstjóri af tíu. Þetta eru slá-
andi tölur.
Sú mynd sem þarna er dregin upp
er gjarnan nefnd „the stupid curve“
með tilvísun til þess að við erum
þeim mun meiri kjánar eftir því
sem við köstum meira af hæfileikum
annars kynsins á glæ. Að því gefnu
að við séum sammála um að konur
og karlar búi að jafnaði yfir jafnrík-
um hæfileikum er íslenskt samfélag
að verða af gífurlegum verðmætum
á meðan staðan er þessi.
En hvað veldur? Oft er vísað til
þess að um sé að ræða sögulega arf-
leifð, lengi vel hafi menntakerfið
einfaldlega útskrifað fleiri karla
en konur og það endurspeglist í
atvinnulífinu. Á síðastliðnum 30
árum hafa konur hins vegar siglt
hratt fram úr körlum í fjölda útskrif-
aðra nema úr háskóla. Ef horft er til
útskriftarnema úr stærstu háskólun-
um á síðasta ári voru um tveir þriðju
konur og þriðjungur karlar. Það er
raunar stórkostlegt áhyggjuefni til
framtíðar að hæfileikar ungra karla
fá ekki að njóta sín í menntakerfinu.
Fyrirtækjamenning
sem fyrirstaða jafnréttis
Það þarf engar stórkostlegar vís-
indalegar rannsóknir til að sjá að
umhverfið innan fyrirtækja og
meðal fjárfesta er mjög karllægt.
Hvernig getum við stuðlað að
breytingum á því þannig að bæði
kynin njóti sín? Þar kemur ekki síst
til kasta fjárfesta sem víða um heim
hafa í auknum mæli tekið mið af
fleiri breytum en hreinum fjár-
hagsbreytum við val á fjárfestinga-
kostum. Þetta hafa fjárfestar m.a.
gert vegna siðferðissjónarmiða en ef
til vill ekki síður vegna þess að aðrar
mælistikur en fjárhagslegar, þ.m.t.
kynjahlutföll, gefa vísbendingar
um skilvirkni í rekstri og framtíðar-
horfur.
Jafnrétti kynjanna er markmið í
sjálfu sér en þar felst líka gífurlegt
tækifæri til að ná auknum árangri
og skapa meiri verðmæti. Þau fyrir-
tæki þar sem fyrirtækjamenning
byggir á fjölbreytni og fjölbreytt
sjónarmið eru lögð til grundvallar í
ákvarðanatöku standa sig alla jafna
betur og rekstur þeirra er áhættu-
minni. Síðast en ekki síst eru slík
fyrirtæki góðir og eftirsóknarverðir
vinnustaðir þar sem öllum líður
betur, ekki bara konum.
Kjánakúrfan:
Hæfileikum kastað á glæ
Þórey
Vilhjálmsdóttir
ráðgjafi hjá
Capacent
Páll Harðarson
forstjóri Kaup-
hallarinnar,
Nasdaq Iceland
Konur eru um 40% sér-
fræðinga í fyrirtækjum, um
þriðjungur forstöðumanna,
rétt rúmur fjórðungur fram-
kvæmdastjóra og einungis
um einn forstjóri af tíu. Þetta
eru sláandi tölur.
✿ Kjánakúrfan
The Stupid Curve
Útskrifaðir
háskóla-
nemar 2017
Sérfræðingar Forstöðumenn Framkvæmda-
stjórar
Forstjórar
67%
41% 38%
27%
12%
33%
59% 62%
73%
88%
Konur
Karlar
8 . m a r s 2 0 1 8 F I m m T U D a G U r26 s K o ð U n ∙ F r É T T a B L a ð I ð
0
8
-0
3
-2
0
1
8

0
4
:4
0
F
B
0
7
2
s
_
P
0
4
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
4
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
2
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
7
2
s
_
P
0
3
1
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
F
2
5
-1
7
E
4
1
F
2
5
-1
6
A
8
1
F
2
5
-1
5
6
C
1
F
2
5
-1
4
3
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
8
B

F
B
0
7
2
s
_
7
_
3
_
2
0
1
8
C
M
Y
K