Land & synir - 01.08.2001, Síða 15

tíðum spurningar sem starfsfólki safnsins er
gert að svara. Skráning á samtímaefhi er því
nauðsynleg og ekki síst eru rannsóknir á eldra
efninu aðkallandi með tilliti til þessara
spurninga. Hvorugt er gert á kerfisbundin hátt
á Kvikmyndasafni íslands og sker safnið sig
nokkur úr hvað þetta varðar miðað við önnur
kvikmyndasöfn í heiminum. Safnið er hins
vegar sá staður sem einn hefur alla burði til þess
að sinna slíkum rannsóknum svo vel sé, vegna
þess að stofnunin getur boðið uppá
skoðun kvikmyndasögunnar í
samhengi.
Samsetning safnkosts Kvik-
myndasafns íslands er þrennskonar
eftir efnisflokkum; í fyrsta lagi
kvikmyndir (á filmu eða rafrænu
formi (myndbönd, DVD, osfr.)), í
öðru lagi prentefni sem tengist
kvikmyndum og kvikmyndagerð.
Og í þriðja lagi gripir sem notaðir
eru við framleiðslu og neyslu á
kvikmyndum. Mest ásókn gesta
safnsins er í kvikmyndaefnið sjálft,
enda safnið eina varðveislustofnunin
í landinu með lifandi myndir frá
fyrstu áratugum kvikmyndamenn-
ingar á íslandi. Önnur söfn, eins og
safnadeild Sjónvarpsins, Stöðvar 2
og Skjás Eins, sinna söfnun á eigin
framleiðslu og ná myndasöfn þeirra
því einungis aftur til stofnára þeirra.
Vegna þess hversu einstakar margar
af þeim kvikmyndum eru sem
varðveittar eru í safninu er mikið
sótt til þess bæði af innlendum og
erlendum kvikmyndagerðarmönn-
um og framleiðendum sjónvarps-
efnis. Aðstæður til skoðunar á
myndefni eru hins vegar ekki mjög
góðar á safninu. T.a.m. er óvið-
unandi að stærsti hluti safnsins (um
eða yfir 80%) er svo gott sem óað-
gengilegur vegna þess að ekki eru til
vinnukópíur af efninu á myndböndum. Fara
þarf því í gegnum frumefni eða varðveislu-
eintök þegar verið er að leita að efni í safninu.
Út ffá varðveislusjónarmiðum (sem kveða m.a.
á um það að verið sé að varðveita myndefni
fyrir komandi kynslóðir) er slíkt ástand
óbærilegt enda þætti mörgum það sérkennileg
fræði og grunnhyggin ef þeir sem áhuga hafa á
því að skoða og lesa skinnhandritin þyrftu að
fara inní varðveisluhvelfingar Árnastofnunar og
fletta þar handritunum með berum höndum.
Þannig er hins vegar ástandið þegar kemur að
kvikmyndaarfmum.
Rannsóknir og miðlun
kvikmyndalistar
Að endingu er mikilvægt að fjalla aðeins um
rannsóknir og miðlunarhlutverk Kvikmynda-
safns Islands. Rannsóknir á vegum Kvikmynda-
safns íslands hafa verið fáar, en safnið hefur
stutt við mörg rannsóknarverkefni sem tengjast
innlendri og erlendri kvikmyndasögu. Margir
kannast við pistla og greinar sem fyrsti safn-
stjóri Kvikmyndasafns Islands, Erlendur
Sveinsson, skrifaði í dagblöð um miðjan
áttunda áratuginn og fjölluðu m.a. um fyrstu
áratugi kvikmyndarinnar hér á landi. Þeir eru
hins vegar fáir fræðimennirnir sem hafa lagt sig
eftir því að skrifa um íslenska kvikmyndalist og
sjást þess glögg merki í bók Guðna Elíssonar,
Heimur kvikmyndanna. Kvikmyndasafni
Islands er nauðsynlegt að sem flestir grúski í
kvikmyndasögu þjóðarinnar og birti niður-
stöður rannsókna sinna. Ástæðan fyrir því er sú
að án góðrar þekkingar á því sem safnið
varðveitir má ekki búast við því að stofnun eins
og safnið, menntamálayfirvöld eða almenn-
ingur geri sér góða grein fyrir gildi þess sem
verið er að varðveita. Það er einnig öllum
nauðsyn að geta svarað þeirri spurningu í hvaða
tilgangi Islendingar eru að varðveita kvik-
myndaarfinn. Þess'ber einnig að geta að þó svo
að kvikmyndirnar sjálfar séu bestu fulltrúar
sinnar eigin tilveru, þá má ekki draga úr gildi
rannsókna til að vekja áhuga fræðimanna og
almennings á kvikmyndunum sjálfum. Kvik-
myndasafn Islands verður því að stuðla að
eflingu rannsókna á kvikmyndum og kvik-
myndamenningu almennt til að rækja hlutverk
sitt sem best. Hægt er að nefna tvö dæmi um
verkefni sem safnið er að vinna að og líta má á
sem skref í þá átt að sinna grunnrannsóknum á
kvikmynda- og sjónvarpsmenningu íslendinga;
fyrra verkefnið er viðtalssería þar sem ætlunin
er að beita viðtalsforminu í að afla þekkingar á
aðskildum sviðum kvikmynda og sjónvarps í
landinu. Fyrirhugað er að gefa út tvær bækur á
árinu er tengjast þessu verkefni, aðra með
viðtölum við kvikmyndahúsagesti um kvik-
myndahúsareynsluna og hina með viðtölum við
starfsfólk allra sjónvarpsstöðva á Islandi. Seinna
verkefnið er tengt Lofti Guðmundssyni ljós-
myndara og kvikmyndagerðarmanni og er
unnið að því í samvinnu við Þjóðminjasafn
Islands. Markmiðið með því verkefni er að gera
framlagi Lofts til ljós- og kvikmyndagerðar góð
skil, með ritun æviágrips, söguritunar um
kvikmyndaframleiðslu hans og greiningu á
kvikmyndum hans svo eitthvað sé nefnt. I lok
rannsóknarinnar verður síðan efnt til sýninga á
öllum kvikmyndum Lofts. Þessi verkefni eru
hins vegar unnin á safninu af meiri áhuga en
mætti.
Er safnið flutti til Hafnar-
fjarðar árið 1996 gerði ríkið
samning við Hafnarfjarðarbæ
um leigu á Bæjarbíói til 15 ára
með það fyrir augum að reka
cinematek eða bíótek. Kvik-
myndahús af því tagi hafa verið
rekin á vegum kvikmyndasafna í
ríkjum Evrópu um margra
áratuga skeið og hafa þau haft
þau markmið að veita
almenningi og listamönnum að-
gengi að kvikmyndalistinni í
sinni breiðustu mynd. Þessar
stofnanir hafa jafnframt sinnt
mennta- og fræðslustarfi og
staðið fyrir því að ala upp
áhorfendur sem geta rætt um
kvikmyndir af einhverri þekk-
ingu. Þennan þátt vantar
algjörlega í íslenska mennta-
kerfið og einnig í menningarlíf
landsins - þrátt fyrir að
Kvikmyndasafn Islands hafi haft
bíóið í sinni umsjá frá árinu
1996 og eytt miklum tíma og
fjármunum í endurgerð hússins.
Segja má að kvikmyndaklúbbar
hafi að nokkru leyti sinnt þessari
menntastarfsemi en starfsemi
þeirra hefur yfirleitt verið
brokkgeng enda oftast um að
ræða framtak áhugamanna sem
búið hafa við bága aðstöðu,
slakan tækjakost og lítil efni. Safnið hefur
hinsvegar alla burði tO að halda úti slíkum
rekstri til langframa með hinni ágætu
sýningaraðstöðu í Bæjarbíói, jafnframt því sem
auðvelt er að útvega myndir út á nafh og stöðu
þess, enda hefur Kvikmyndasafn Islands góð
tengsl við fjölmörg kvikmyndasöfn víða um
heim.
Lokaorð
Þeir sem hringja í kvikmyndahúsanúmerið
555-6160 fá eftirfarandi símsvörun:
“Takk fýrir að hringja í Bæjarbíó, kirkju
kvikmyndanna. Starfsemin er ekki ennþá farin í
gang. Óskir þú effir frekari upplýsingum er
hægt að hringja í Kvikmyndasafn Islands í síma
565-5993.” Málinu þokar áfram á hraða
snigilsins, einsog það sé eftir einhverju að bíða.
Eftir hverju verið er að bíða er erfitt að segja, en
kannski má það verða til þess að hraða þessu
mikilvæga menningarmáli að fara að hugsa
safnið á þessum nótum, sem Þjóðhildarkirkju
eða sem eina af kirkjum þjóðarinnar. Það mæla
einfaldlega öll trúarleg og veraldleg rök
kvikmyndamenningarinnar íslensku með því.
Vonandi hefur einhverju ljósi verið varpað á
það með þessari grein.
SAGAN VARÐVEITT: "Að mörgu leyti má segja að sögu kvikmyndasafna í
Evrópu svipi saman, en mörg þeirra hafa byrjað fyrir tilstilli áhugasamra
einstaklinga sem vakið hafa athygli á því að kvikmyndir eyðileggjast (t.a.m. er
áætlað að 75 til 80 prósent af þöglum myndum sem gerðar hafa verið í
heiminum séu glataðar) og að það þurfi að koma til samstillt átak samfélagsins
til þess að bjarga þeim frá glötun" segir Sigurjón Baldur Hafsteinsson m.a. í
grein sinni. Myndin er úr kvikmynd Óskars Gíslasonar, Síðasti bærinn í dalnum,
en Óskar hefði orðið hundrað ára á þessu ári hefði honum enst aldur. Erlendur
Sveinsson mun nánar fjalla um Óskar Gíslason í næsta tölublaði L&S.
Land & synir i 5