Fréttablaðið - 29.03.2018, Qupperneq 8

Það voru gríðarleg von­brigði og erfið lífs­reynsla að úrskurðar­nefnd þjóðkirkjunnar tryði ekki sögum okkar,“ segir Elín Sigrún Jóns­
dóttir, framkvæmdastjóri Útfarar­
stofu kirkjugarðanna, ein þeirra
fimm kvenna sem kærðu áreitni sr.
Ólafs Jóhannssonar, sóknarprests í
Grensáskirkju, til úrskurðarnefndar
þjóðkirkjunnar á haustdögum.
Allar konurnar fimm eru tengdar
kirkjunni með einum eða öðrum
hætti. Anna Sigríður Helgadóttir er
söngkona og fyrrverandi tónlistar­
stjóri Fríkirkjunnar í Reykjavík,
Guðbjörg Ingólfsdóttir er starfs­
maður Kirkjuhússins, sr. Guðný
Hallgrímsdóttir er prestur fatlaðra
með starfsstöð í Grensáskirkju,
sóknarkirkju sr. Ólafs, og Rósa Krist­
jánsdóttir er djákni sem starfar sem
deildarstjóri sálgæslu presta og
djákna á Landspítala. Þær sökuðu sr.
Ólaf um að hafa brotið gegn þeim.
„Að okkar mati er mikilvægt að
stöðva þessa hegðun sr. Ólafs. Nú
höfum við gefið kirkjunni sögu
okkar. Það skiptir okkur máli að
hafa skilað skömminni frá okkur,“
segir Elín Sigrún.
Í lagi að brjóta einu sinni af sér?
Mál kvennanna voru skoðuð af
úrskurðar nefnd þjóðkirkjunnar
sem fimm mismunandi mál. Þeim
var ekki steypt saman í eitt líkt og
hefur tíðkast í dómsmálum.
„Sögurnar okkar eru mjög líkar og
sýna að hann hefur beitt okkur sams
konar áreitni. Samt eru sögurnar
teknar til skoðunar líkt og gerend­
urnir hafi verið fimm talsins en ekki
einn gerandi. Allur vafi er túlkaður
honum í hag,“ segir Guðbjörg.
Í einu málanna er um að ræða
ítrekuð brot á yfir fimmtán ára
tímabili. Í öðru varði háttsemi hans
í um hálft ár. Í þessum tveimur
málum var sr. Ólafur fundinn sekur
um siðferðisbrot í skilningi þjóð­
kirkjulaga. Í hinum þremur málun­
um var um að ræða einstakt tilvik.
„Það virðist hafa verið þannig að
ef brotið er einu sinni á konu þá sé
það í lagi en ef brotin eru ítrekuð
þá sé það ámælisvert. Að okkar
mati sendir það ekki góð skilaboð
að það sé í lagi að brjóta einu sinni
af sér gagnvart hverri konu,“ segir
Guðbjörg.
Sr. Guðný tekur í sama streng. „Ég
er aðallega sorgmædd og skil ekki
hvernig fólk getur hagað sér. Okkur
þykir vænt um kirkjuna okkar og
við viljum að svona hegðun sé ekki
liðin innan hennar.“
Sr. Ólafur var kjörinn formaður
Prestafélags Íslands 29. apríl árið
2004 og gegndi þeirri stöðu í nokk­
ur ár. Úrskurðarnefndin komst að
þeirri niðurstöðu að hann hefði
gerst brotlegur meðan hann sat í
því embætti og sýnt af sér háttsemi
sem er brot á siðareglum félagsins.
Konur hafa sakað hann um að
Segja mikilvægast að stöðva prestinn
Guðný Hallgrímsdóttir, Guðbjörg Ingólfsdóttir, Anna Sigríður Helgadóttir, Elín Sigrún Jónsdóttir og Rósa Kristjánsdóttir
kærðu áreitni sr. Ólafs Jóhannssonar til úrskurðarnefndar þjóðkirkjunnar á haustdögum. FRéttAblAðIð/StEFán
„Kirkjan á að vera örugg-
ur staður fyrir alla,“ segja
fimm konur sem kærðu
áreitni af hendi sóknar-
prestsins í Grensáskirkju
í þeirra garð til úrskurð-
arnefndar þjóðkirkjunn-
ar. Þótt þrjú mál af fimm
hafi verið felld niður sjá
þær ekki eftir því að hafa
sagt frá. Konurnar eru
allar tengdar kirkjunni á
einn eða annan hátt.
Sögurnar okkar eru
mjög líkar og sýna
að hann hefur beitt okkur
sams konar áreiti. Samt eru
sögurnar teknar til skoðunar
líkt og gerendurnir hafi verið
fimm talsins en ekki einn
gerandi. Allur vafi er túlk-
aður honum í hag.
Guðbjörg Ingólfs-
dóttir, starfs-
maður Kirkjuhúss
fara langt út fyrir velsæmismörk í
samskiptum um langt árabil. Fagráð
kirkjunnar um meðferð kynferðis­
brota ræddi við hann árið 2010 og
var hann skikkaður í sálfræðimeð­
ferð á þeim tíma. Aftur var hann svo
skikkaður í sálfræðimeðferð síðast­
liðið sumar.
Úrskurðurinn var áfall
„Ég finn ekki fyrir létti því máli
mínu er ekki enn lokið. Ég hefði
ekki trúað því í upphafi hvað þetta
yrði erfið vegferð,“ segir sr. Guðný
og hinar konurnar taka allar undir.
Nýliðinn vetur hafi reynst þeim
erfiður. Þær hafi allar fundið fyrir
depurð og þyngslum.
Elín Sigrún segist hafa hugsað um
það hvort það væri ekki tilgangs­
laust að hvetja aðrar konur til að
leita réttar síns. „Það var mér áfall
að úrskurðarnefnd tryði ekki sög­
unni minni og þá hugsaði ég hvort
ég myndi hvetja aðrar konur til að
gera hið sama. Á þeim tíma sá ég
engan tilgang með þessari vegferð,“
segir hún.
Hún skipti fljótt um skoðun eftir
að úrskurðir málanna fimm voru
gerðir opinberir. Það sé mikilvægt
að þegja ekki og segja sögu sína.
„Ég efaðist aldrei á meðan málið
var til skoðunar um að það hefði
verið rétt að segja sögu mína. Það
var mikil reynsla fólgin í því að lesa
þessar sögur sem ég hafði heyrt
hvíslað í gegnum síma eða bak við
lokaðar dyr þegar þær voru gerðar
opinberar. Sumar okkar hafa
burðast með sögu sína lengi. Mikil­
vægast er að skila skömminni og
það höfum við svo sannarlega gert,“
segir Elín og segir enga þolendur
eiga að þurfa að bera slíkar byrðar.
Kvenprestar upplifað markaleysi
„Þetta hefur verið lærdómsríkt ferli
og gott að finna fyrir stuðningi úr
margvíslegum áttum,“ segir Rósa og
sr. Guðný bætir við að það sé eins
og að skjaldborg hafi verið slegið
um konurnar fimm. Þær hafi fengið
mikinn stuðning innan sem utan
kirkjunnar í gegnum allt ferlið.
„Einnig verður að halda því til
haga að það eru fleiri kvenprestar
sem hafa upplifað markaleysi af
hálfu sr. Ólafs og því má segja að
ég stígi fram einnig í þeirra nafni.
Kvenprestar landsins hafa veitt
okkur mikinn stuðning og það er
alveg óendanlega dýrmætt,“ segir
sr. Guðný.
Iðrunin sé engin
Nýverið ákvað sr. Ólafur að áfrýja
málunum tveimur þar sem hann er
sakaður um siðferðisbrot. „Það er
alveg ljóst með þessum áfrýjunum
að hann sér ekkert athugavert við
þá hegðun sem hann hefur gerst
sekur um. Það er eiginlega með ólík­
indum,“ segir Anna Sigríður. „Þetta
er ekki eitt einangrað tilvik heldur
hegðun sem hefur varað í langan
tíma. Og að sjá ekkert athugavert
við hegðun sína sem svo margir
lýsa sem áreitni finnst mér vera til
marks um að hann iðrist ekki gjörða
sinna og geri sér ekki grein fyrir því
að hann hafi gert neitt rangt,“ bætir
hún við.
Vafinn allur með sr. Ólafi
Það er sársaukafull reynsla að
verða fyrir ofbeldi og það er ekki
sársaukalaus vegferð að kæra þann
sem hefur valdið manni þessum
sársauka. Það eru í flestum tilvik­
um þungbær skref fyrir brotaþola
að rifja upp málin, segja frá þeim í
heyranda hljóði og koma þeim frá
sér til annarra sem vinna úr sög­
unum. Sögur kvennanna fimm eru
með þeim hætti að þær lýsa sömu
háttseminni. Lögmaður sr. Ólafs
hefur ýjað að því að um samantekin
ráð kvennanna hafi verið að ræða
þar sem þær hafi samhæft vitnis­
burði sína. Konurnar benda á hinn
bóginn á að þær hafi svo sannarlega
ekki gert það heldur séu sögurnar til
vitnis um að gerandinn sé einn og
hinn sami í öllum málunum.
Guðbjörg segir allan vafa vera
sakborningi í hag í þessum málum.
„Það er eins og um fimm ólíka
gerendur sé að ræða en ekki einn
mann. Ef við lesum sögurnar okkar
saman sem eina heild sjáum við
sömu samskiptin og sama hátta­
lagið. Það er það sem okkur þykir
leiðinlegt, að okkur er ekki trúað.“
Kirkjan sé örugg
Tilgangur kvennanna með að kæra
til úrskurðarnefndarinnar var að
stöðva þessa háttsemi. Bæði gagn­
vart þeim fimm en einnig þeim
konum sem hann kynni að brjóta á
með sama hætti í framtíðinni. Var
þeim því, að þeirra mati, skylt að til­
kynna háttsemi hans til yfirmanns
hans, biskups Íslands
„Kirkjan á að vera öruggur staður
fyrir alla þar sem allir fá skjól. Á
okkur var brotið og því var eina
leiðin að kæra það ofbeldi til þess
að stuðla að því að kirkjan verði það
sem hún á að vera. Kirkjan á að vera
kærleiksríkur vettvangur sem líður
ekki óréttlæti,“ segir Anna Sigríður.
„Við erum stoltar af því að hafa sagt
frá þessu þótt það hafi verið erfitt á
köflum og gríðarlega lærdómsríkt.“
Söfnuðir læri af málinu
Mál tveggja kvennanna, sr. Guð­
nýjar og Guðbjargar, er nú til
meðferðar áfrýjunarnefndar þjóð­
kirkjunnar. Málum Elínar Sigrún­
ar, Önnu Sigríðar og Rósu er lokið.
Eftir að áfrýjunarnefndin kemst að
niðurstöðu mun biskup þurfa að
taka ákvörðun um framtíð sr. Ólafs
í starfi sem sóknarprestur í Grensás­
kirkju.
Sr. Guðný er eina konan í hópn­
um sem er með starfsaðstöðu í
kirkjunni þar sem sr. Ólafur er
sóknarprestur. Hún segir andann
í kirkjunni vera mjög góðan í dag
og að sr. María Ágústsdóttir, settur
sóknarprestur í stað sr. Ólafs, hafi
unnið stórvirki við að laga and­
rúmsloftið. „Það er gaman að mæta
til vinnu og starfsandinn er mjög
góður,“ segir sr. Guðný.
Ef til þess kemur að sr. Ólafur
mæti aftur til vinnu í Grensáskirkju
eftir þetta langa leyfi, hvernig sér sr.
Guðný fyrir sér að það geti gengið
upp? ,,Ég held að tíminn verði að
leiða það í ljós hvernig þetta allt
mun fara. Hins vegar bið ég þess og
vona að söfnuðir þjóðkirkjunnar,
hvort sem það er söfnuður Grens­
áskirkju eða einhver annar, læri af
þessu ömurlega máli og hafi kjark
og þor til að takast á við erfið og
óþægileg mál. Þögnin er verst, það
höfum við lært.“
Sveinn
Arnarsson
sveinn@frettabladid.is
2 9 . m a r s 2 0 1 8 F I m m T U D a G U r8 F r é T T I r ∙ F r é T T a B L a ð I ð
2
9
-0
3
-2
0
1
8

0
4
:2
5
F
B
0
6
4
s
_
P
0
5
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
5
6
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
0
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
0
9
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
F
5
6
-9
7
F
C
1
F
5
6
-9
6
C
0
1
F
5
6
-9
5
8
4
1
F
5
6
-9
4
4
8
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
7
B

F
B
0
6
4
s
_
2
8
_
3
_
2
0
1
8
C
M
Y
K