Fréttablaðið - 29.03.2018, Síða 18

Angela Müller frá Stuttgart í Þýskalandi kom með eigin-manni sínum til Íslands í
fyrrasumar. Þau dvöldu hér í níu daga
og fóru hringinn í kringum landið á
bílaleigubíl. Þau borðuðu á veitinga-
stöðum bæði í hádeginu og á kvöldin
og nýttu auk þess ýmsa afþreyingu,
siglingu, hvalaskoðun og fóru á
nokkur söfn. Þau keyptu sér þar að
auki íslenskar bækur.
Kostnaður þeirra við Íslandsferð-
ina var á þessa leið, miðast við tvo,
fyrir utan flugfargjald:
l Flugvallagjöld á Íslandi námu
4.150 kr.
l Gisting í 9 nætur á 3ja stjörnu hót-
elum kostaði 234.360 kr. Þar af var
gistináttaskattur 300 kr. per einingu,
samtals 2.700 kr. og virðisaukaskatt-
ur (11%) á gistingu 23.225 kr.
l Kostnaður vegna morgunverðar
var 36.000 kr. og þar af voru greiddar
3.568 kr. í virðisaukaskatt (11%).
l Kostnaður vegna bílaleigubíls í
millistærð var 164.000 kr., þar af voru
greiddar 31.742 kr. í virðisaukaskatt
(24%).
l Kostnaður vegna eldsneytis var
um 40.000 kr. (Eknir 2.500 km). Af
þeim kostnaði rann rúmur helming-
ur í ríkissjóð vegna bensín- og olíu-
gjalds ásamt virðisaukaskatti (24%),
eða 22.920 kr.
l Kostnaður vegna hádegisverða var
um 45.000 kr. Þar af var virðisauka-
skattur (11%) eða 4.460 kr.
l Kostnaður vegna kvöldverða var
um 126.000 kr. Þar af virðisauka-
skattur (11%) eða 12.487 kr.
l Kostnaður vegna áfengra drykkja
(9 flöskur af léttvíni á veitingahúsi)
var 54.000 kr. Þar af nam áfengisgjald
og virðisaukaskattur 12.555 kr.
l Í þjóðgörðunum á Þingvöllum og í
Skaftafelli greiddu hjónin bílastæða-
gjald, alls 1.100 kr.
l Fyrir siglingu á Jökulsárlóni voru
greiddar 11.000 kr. Þar af var virðis-
aukaskattur (11%) 1.090 kr. Jafn-
framt fóru þau í hvalaskoðunarferð
sem kostaði 20.000 kr. Virðisauka-
skattur (11%) af þeirri ferð var 1.982
kr. Þá heimsóttu hjónin tvö söfn og
greiddu samtals 8.000 kr. Sú þjónusta
er án virðisaukaskatts.
l Keyptar voru tvær ferðahand-
bækur fyrir 7.000 kr. Þar af nam
virðisaukaskattur (11%) 694 kr.
Samkvæmt ofangreindu eru
Müller-hjónin frá Stuttgart að greiða
í skatt og þjónustugjöld til hins
opinbera og til fyrirtækja í eigu rík-
isins, samtals 123.673 kr. sem eru um
16,3% af heildarverði ferðarinnar og
er þá óbeint framlag til hagkerfisins
ótalið.
Müller hjónin eru dæmigerðir
sumarferðamenn á Íslandi og eru í
hópi tugþúsunda annarra gesta sem
ferðast um landið á svipaðan hátt.
Þau nýta sér fjölbreytta þjónustu
vítt og breitt um landið eins og flest-
ir ferðamenn gera. Þau borga skatta
og gjöld eins og lög gera ráð fyrir og
greiða þar með fyrir notkun vegakerf-
is og aðstöðu á ferðamannastöðum.
Fyrirhugað stórátak í uppbyggingu
innviða sem ferðamála- og umhverf-
isráðherrar kynntu fyrir skömmu er
því vissulega í boði skattgreiðenda.
En við skulum hafa það hugfast að
gestir okkar, ferðamennirnir, eru
líka stórir skattgreiðendur á Íslandi.
Þeir leggja miklu meira inn heldur en
þeir taka út.
Er Angela Müller
skattgreiðandi á Íslandi?
Samhjálpin er eitt af megin-einkennum siðaðs samfélags. Hvernig staðið er að veitingu
lágmarksframfærslu, segir mikið til
um hver afstaða samfélagsins er til
þeirra sem höllustum fæti standa.
Fjárhagsaðstoð sveitarfélaga er
öryggisnetið í samfélaginu, sem er
ætlað að grípa þá sem falla á milli
velferðarkerfa. Oft eru um að ræða
einstaklinga sem lenda í ýmsum
áföllum eða veikjast skyndilega
eða búa við mjög bágar félagslegar
aðstæður. Réttaróvissa um lögmæti
framkvæmdar fjárhagsaðstoðar
hefur verið á vitorði stjórnsýslunnar
og Alþingis nú um áratugi. Engu að
síður hefur löggjafinn ekki breytt
lögum um félagsþjónustu sveitar-
félaga til að eyða slíkri óvissu, þrátt
fyrir ítrekaðar tilraunir alþingis-
manna, nú um langt árabil.
Félagsmálaráðherra hefur nú
lagt fram frumvarp um breytingar
á lögum um félagsþjónustu sveitar-
félaga, og er óhætt að segja að það
valdi vonbrigðum, þar sem það
eyðir í engu umræddri réttaróvissu.
Yfirskrift þessarar greinar er vísun
í hina svokölluðu jákvæðu laga-
áskilnaðarreglu framfærsluréttar
76. gr. stjórnarskrárinnar. Í henni er
fólgin skylda löggjafans til að taka
afstöðu til þess hvaða rétt borgar-
arnir eigi að hafa til lágmarks-
framfærslu. Í henni er einnig fólgin
skylda löggjafans til að tilgreina
hversu langt stjórnvöld megi ganga
til að skilyrða eða skerða þann rétt.
Hingað til hefur verið talið að 19.
og 21. gr. félagsþjónustulaga – með
vísan til sjálfstjórnarréttar sveitar-
félaga, veiti sveitarstjórnum heimild
til að skilyrða og skerða fjárhagsað-
stoð t.d. vegna krafna um atvinnu-
þátttöku og þátttöku í virkni-
úrræðum. Ákvarðanir um synjun
eða skerðingu fjárhagsaðstoðar á
grundvelli slíkra krafna eru skil-
greiningu samkvæmt stjórnsýslu-
viðurlög, en 1. mgr. 69. gr. stjórnar-
skrárinnar gerir sérstakar kröfur um
skýrleika lagaheimilda ef stjórnvöld
ætla sér að beita viðurlögum.
Almennt þarf ótvíræða heimild
í lögum til að skerða mannrétt-
indi, auk þess sem stjórnskipuleg
mörk eru á því hversu opin, mats-
kennd eða óljós reglugerðarheimild
má vera, ef henni er ætlað að veita
heimild til skerðingar mannréttinda
með íþyngjandi stjórnvaldsákvörð-
unum. Stjórnvöld mega ekki fara of
langt á verksvið löggjafans, sbr. 2. gr.
stjórnarskrárinnar, og getur löggjaf-
inn ekki afnumið þau valdmörk og
hlutverkaskiptingu.
Löggjafinn þarf að taka afstöðu
Ljóst má vera að sjálfstjórnarréttur
sveitarfélaga þokar ekki lagaáskiln-
aðarreglu framfærsluréttarins
burt, og enn síður veitir hann lög-
gjafanum heimild til að framselja
lög gjafar vald til sveitarstjórna til
að renna lagalegum stoðum undir
skerðingu á lágmarksframfærslu.
19. og 21. gr. félagsþjónustulaga
kveða ekki á um skilyrði fyrir fjár-
hagsaðstoð með beinum hætti og
veita ekki skýr viðmið um hvenær
umsækjandi teljist ekki fær um eigin
framfærslu eða hverjar afleiðingarn-
ar eigi að vera, bregðist hann fram-
færsluskyldu sinni. Löggjafinn þarf
að taka afstöðu til slíkra skilyrða
eða veita sveitarstjórnum skýra og
ótvíræða reglugerðarheimild til að
setja slík skilyrði. Að auki er hvergi
að finna í félagsþjónustulögum
heimild til handa félagsmálanefnd-
um til að beita stjórnsýsluviðurlög-
um. Löggjafinn þarf að taka afstöðu
til þess hve langt sveitarfélög megi
ganga við að mismuna íbúum um
fjárhagsaðstoð eftir búsetu, og hve
langt þau megi ganga til að skerða
fjárhagsaðstoð vegna skilyrða – jafn-
vel þótt heimild til skilyrða sé veitt
viðhlítandi lagastoð.
Við setningu laga um félagsþjón-
ustu, sem heimila skerðingu eða
skilyrðingu fjárhagsaðstoðar, þarf
löggjafinn að gæta að skýrleika laga-
heimilda, málefnalegra sjónarmiða,
jafnræðis og meðalhófs. Ekki verður
séð að nýtt frumvarp um félagsþjón-
ustu sveitarfélaganna taki nægilega
tillit til þessara þátta.
Til að undirstrika hversu fram-
kvæmd fjárhagsaðstoðar er í mik-
illi upplausn má benda á að nokkur
sveitarfélög hafa ekki birt reglur um
fjárhagsaðstoð í B-deild Stjórnartíð-
inda. Samkvæmt 1. mgr. 3. gr. laga
nr. 15/2005 kemur fram að sveitar-
félögum sé skylt að birta reglugerðir
sínar í B-deild Stjórnartíðinda. Ef
þau gera það ekki, telst íþyngjandi
ákvörðun sem tekin er á grundvelli
slíkra reglna, ólögmæt með tilliti
til meginreglu stjórnsýsluréttar um
fyrirsjáanleika lagaframkvæmdar.
Mun fleira má telja til, en þessi
umfjöllun að ofan sýnir að stjórn-
völd hafa kerfisbundið brotið á
félagsþjónustuþegum um langt
árabil með blessun og aðgerðar-
leysi löggjafans. Þiggjendur fjár-
hagsaðstoðar búa jafnan við bága
heilsu og bágar félagslegar aðstæður
og eru því illa í stakk búnir til að
verja hendur sínar gagnvart stjórn-
völdum. Má því segja – til að bæta
gráu ofan á svart, að réttaröryggi
umsækjenda fjárhagsaðstoðar sé í
molum.
Vegna þessa leita Samtök um
framfærsluréttindi að umsækj-
endum fjárhagsaðstoðar, sem
hafa sætt synjun eða skerðingu
fjárhagsaðstoðar á undanförnum
tveimur mánuðum. Samtökin óska
eftir aðild þeirra, til að kæra mál
þeirra til úrskurðarnefndar vel-
ferðarmála, og eftir atvikum senda
kvörtun vegna slíkrar ákvörðunar
til umboðsmanns Alþingis. Sam-
tökin hvetja þá umsækjendur fjár-
hagsaðstoðar sem telja á sér brotið
að hafa samband við samtökin.
„Skal tryggður í lögum“
Líklega hafa ekki margir tekið eftir því ennþá að um daginn var opnað apótek í gamla
Hafnarstræti í Reykjavík. Það
er nánar tiltekið á jarðhæð við
Hafnar stræti 19 þar sem gamla
Rammagerðarhúsið hefur verið
endurreist og bætt við það fallegri
„straujárnsbyggingu“. Um svipað
leyti var opnaður nýr veitinga-
staður á upplyftri jarðhæðinni í
gamla Thomsen vöruhúsinu við
Hafnarstræti 17. Hægt er að ganga
í gegnum staðinn, eins og apótekið,
yfir á Tryggvagötu þar sem risin
eru 4 hús með háum jarðhæðum.
Þar munu koma verslanir og lík-
lega einhverjir veitingastaðir líka
en skrifstofur og fjöldi íbúða á efri
hæðum.
Á þessu mikilvæga miðborgar-
svæði við gömlu höfnina voru ára-
tugum saman auðnarleg bílastæði.
Nú fara þau í feiknastóran bílakjall-
ara undir öllum nýbyggingunum.
Á yfirborðinu verða til nýjar götur,
göngugötur auðvitað: Kolagata,
Steinbryggja, Tónagata. Handan
við Geirsgötu munu svo koma enn
fleiri íbúðir, miðborgarverslanir,
höfuðstöðvar Landsbankans og eitt
stykki hótel Marriott næst Hörpu.
Það eru nýir tímar í Reykjavík.
Mesta uppbyggingarskeið í sögu
hennar er hafið. Hún byggist núna
inn á við en þenst ekki lengur út,
hömlulaust.
Ný borgarstefna
Stærstur hluti uppbyggingarinnar
á sér reyndar stað utan miðborgar-
innar. Framkvæmdir eru hafnar, og
í einstaka tilvikum langt komnar,
í nýrri Vogabyggð, Bryggjuhverfi 2
og 3, í Úlfarsárdal og við Móaveg
í Grafarvogshverfi, á Kirkjusandi,
við Hlíðarenda, í Efstaleiti á lóð
Ríkisútvarpsins, við Höfðatorg, á
Lýsisreit og við Sæmundargötu.
Þar rísa samanlagt um 3.700 íbúðir
og það er bara byrjunin. Um 6.500
íbúðir til viðbótar eru í formlegu
skipulagsferli. Stærstu íbúða-
hverfin munu rísa við Elliðaárvog,
á Ártúnshöfða og við Skerjafjörð.
Í öllum tilvikum er lögð áhersla á
þétta, skjólgóða, blandaða byggð
í manneskjulegum mælikvarða.
Íbúðir, verslanir, skrifstofur,
þjónusta tvinnast saman. Byggðin
verður yfirleitt 3-5 hæðir og þétt-
leiki helst ekki minni en 60 íbúðir á
hektara. Í flestum hverfum Reykja-
víkur, nema þeim elstu, er þétt-
leikinn miklu minni. En reynslan
sýnir að hverfisverslanir þrífast
ekki nema að borgarhverfin búi
yfir ákveðnum þéttleika. Sama má
segja um almenningssamgöngur.
Öllu þessu er nákvæmlega lýst í
Aðalskipulagi Reykjavíkur sem
var samþykkt 2014 og er nokkurs
konar stjórnarskrá hinnar nýju
borgarstefnu.
Rauður og grænn þráður í þeirri
stefnu er áhersla á aukin lífsgæði
borgarbúanna í hinu daglega
umhverfi borgarinnar og á vist-
væna landnotkun, vistvænar sam-
göngur og skynsamlega nýtingu
innviða. Áhersla er lögð á að hafa
uppbygginguna þéttasta á stöðum
sem liggja vel við fyrirhugaðri
borgarlínu. Það er hárrétt sem
Björn Ólafs arkitekt sagði í blaða-
viðtali fyrir hálfri öld að borgir
eru fyrst og fremst vettvangur fyrir
samskipti fólks. Það er ástæðan
fyrir því að þær skuli yfirleitt vera
til. Borgarskipulag er aðferð til að
gera samskiptin skemmtilegri og
auðveldari.
Miðborgin vöknuð til lífsins
Ég er ekkert farinn að minnast á
Hverfisgötuna. Hún er að verða
flottasta gata bæjarins. Í þessum
skrifuðu orðum er verið að byggja
þar 250 íbúðir. Öll nýju húsin eru
með háum og glæsilegum jarð-
hæðum. Það er opnuð ný verslun
eða nýtt veitingahús í hverjum
mánuði. Enginn vafi er að á algjör
endurnýjun á yfirborði götunnar
og öllum lögnum undir henni sem
borgin réðst í fyrir 6 árum á mik-
inn þátt í þeirri uppreist æru sem
Hverfis gatan hefur fengið. Sú mikla
fjárfesting mun margborga sig.
Aftur að nýja apótekinu við
Hafnar stræti. Það er ástæða til að
vekja athygli á því vegna þess að
það er eitt af mörgum táknum um
að hnignun miðborgarinnar sé nú
lokið. Við skulum líta á tölur. Frá
1950 til 1990 fækkað íbúum innan
Hringbrautar úr 30.000 í 12.000. Á
fyrri hluta 20. aldar og alveg fram
til 1970 var miðborgin miðstöð
verslunar, þjónustu og iðnaðar.
Auk skipafélaga og heildsölufyrir-
tækja, byggingarvöruverslana,
tryggingarfélaga, ritstjórna blaða
og höfuðstöðva banka, var fjöldi
kvikmyndahúsa í miðborginni og
ekki má gleyma Ríkisútvarpinu
og Leikfélagi Reykjavíkur. Og það
var frægt og fallegt apótek á horni
Austurstrætis og Pósthússtrætis.
Nú er apótek komið aftur í Kvos-
ina, glæsilegar nýjar verslanir verða
opnaðar á þessu ári við nýju göngu-
göturnar, um 150 nýjar íbúðir og
fullt af skrifstofum. Miðborgin er
vöknuð til lífsins og það er kraftur
í henni.
Endurreisn borgarinnar

Réttaróvissa um lögmæti
framkvæmdar fjárhagsað-
stoðar hefur verið á vitorði
stjórnsýslunnar og Alþingis
nú um áratugi. Engu að síður
hefur löggjafinn ekki breytt
lögum um félagsþjónustu
sveitarfélaga til að eyða slíkri
óvissu, þrátt fyrir ítrekaðar
tilraunir alþingismanna, nú
um langt árabil.
Gunnar Kristinn
Þórðarson
stjórnsýslu-
fræðingur og for-
maður Samtaka
um framfærslu-
réttindi
Rauður og grænn þráður
í þeirri stefnu er áhersla á
aukin lífsgæði borgarbúanna
í hinu daglega umhverfi
borgarinnar og á vistvæna
landnotkun, vistvænar
samgöngur og skynsamlega
nýtingu innviða. Áhersla er
lögð á að hafa uppbygging-
una þéttasta á stöðum sem
liggja vel við fyrirhugaðri
borgarlínu.
Hjálmar
Sveinsson
borgarfulltrúi
Bjarnheiður
Hallsdóttir
framkvæmda-
stjóri
Katla DMI ehf.
og formaður
Samtaka ferða-
þjónustunnar
Fyrirhugað stórátak í upp-
byggingu innviða sem ferða-
mála- og umhverfisráðherrar
kynntu fyrir skömmu er því
vissulega í boði skattgreið-
enda. En við skulum hafa
það hugfast að gestir okkar,
ferðamennirnir, eru líka stór-
ir skattgreiðendur á Íslandi.
Þeir leggja miklu meira inn
heldur en þeir taka út.
2 9 . m a r s 2 0 1 8 F I m m T U D a G U r18 s k o ð U n ∙ F r É T T a B L a ð I ð
2
9
-0
3
-2
0
1
8

0
4
:2
5
F
B
0
6
4
s
_
P
0
4
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
3
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
1
8
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
3
1
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
F
5
6
-6
6
9
C
1
F
5
6
-6
5
6
0
1
F
5
6
-6
4
2
4
1
F
5
6
-6
2
E
8
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
2
B

F
B
0
6
4
s
_
2
8
_
3
_
2
0
1
8
C
M
Y
K