Morgunblaðið - 29.12.2017, Side 12

12 MORGUNBLAÐIÐ TÍMAMÓT 29.12. 2017
Árið 2018 munu Kínverjar minnast þess að
fjörutíu ár eru liðin síðan horfið var frá áætl-
unarbúskap yfir í markaðshagkerfi. Þetta mun
gerast á einstæðu sögulegu skeiði: Bandaríkin
virðast vera að hverfa frá hnattvæðingunni og
það skapar augljóst tækifæri fyrir Kína til að
hraða þeirri þróun að ríkið verði aðalverndari
alþjóðlega viðskiptakerfisins.
Jafnframt mun vegferð þjóðarinnar frá fá-
tækt til alþjóðlegs stórveldis allra síðustu ára-
tugina geta orðið dýrmæt lexía fyrir önnur þró-
unarríki, einkum vegna þess að ríkisstjórn
Trumps heldur áfram að fylgja stefnu sem
gengur gegn aðgerðum í þágu hnattvæðingar.
Árið 1978 var árleg verg landsframleiðsla
(GDP) Kínverja 154 dollarar á hvern borgara,
innan við þriðjungur af því sem gerðist í Afríku-
löndum sunnan Sahara. Kína var ríki sem
horfði inn á við, utanríkisverslun þjóðarinnar
var aðeins 9,7% af GDP en núna er hlutfallið
32,7%.
Hagvöxturinn hefur verið stórkostlegur frá
því á síðari hluta áttunda áratugarins. Árið 2009
fór Kína fram úr Japan og varð næststærsta
hagkerfi heims, fór fram úr Þýskalandi 2010 í
iðnvöruútflutningi, varð mesta viðskiptaþjóð
heims 2013 og ári síðar varð Kína stærsta hag-
kerfið, stærra en Bandaríkin þegar notað er
svonefnt PPP-viðmið. (Þá er miðað við kaup-
getu landsmanna en ekki einfaldlega alþjóðlegt
markaðsvirði landsframleiðslunnar. Mbl.) Á
þessu tímabili hafa liðlega 700 milljónir Kín-
verja losnað úr viðjum fátæktar. Kína er eina
nýmarkaðsríkið sem ekki hefur upplifað fjár-
málakreppu af völdum innlendra aðstæðna
undanfarna fjóra áratugi.
Kína er núna með meðaltekjur yfir meðal-
lagi, árleg GDP á hvern borgara er nú nærri
9.000 dollarar og líklegt er að talan nái 12.700,
viðmiðinu fyrir efnuð iðnríki, um 2025. Kína er
einnig stærsti framleiðandi iðnvarnings í heim-
inum og eitt af þeim ríkjum sem hafa mestu
samkeppnishæfnina á alþjóðamörkuðum.
Og Kína fagnar hnattvæðingunni. Ríkið hef-
ur barist fyrir hinu metnaðarfulla Belt&Road-
framtaki, en með því er ætlunin að tengja betur
markaði í Asíu, Evrópu og Afríku með fjárfest-
ingum í innviðum samgangna. Þrátt fyrir opin-
bera andstöðu Bandaríkjamanna í upphafi við
stofnun Fjárfestingarbanka innviða í Asíu, sem
Kína vill að verði tæki til að ýta Belt&Road af
stað, hafa 77 ríki nú gerst aðilar og hann er því
orðinn ein af stærstu fjölþjóðlegu þróunarstofn-
unum í heimi.
Árið 2015 var gjaldmiðillinn, renminbi, gerð-
ur einn af fimm gjaldmiðlum sem Alþjóðagjald-
eyrissjóðurinn notar í körfu sinni vegna SDR-
viðmiðsins, ásamt bandaríska dollaranum,
japanska jeninu, evrunni og breska pundinu.
Breytingin færði renminbi einu skrefi nær því
að verða einn af þeim alþjóðlegu gjaldmiðlum
sem ríki heims eiga í varasjóðum sínum.
Vert er að benda á að eftir að Sovétríkin fyrr-
verandi og lönd Austur-Evrópu hófust handa
við uppstokkun sinna efnahagskerfa urðu þau
að glíma við efnahagshrun en umskiptin hafa
gengið miklu betur í Kína. Aðalástæðan er önn-
ur nálgun Kínverja.
Á fyrstu árum umskiptanna fyrirfundust í
Kína fjölmörg ríkisfyrirtæki sem ekki báru arð
en voru fjármagnskrefjandi, nefna má fyrirtæki
í þungaiðnaði og stálframleiðslu. Á opnum sam-
keppnismarkaði hefðu slík fyrirtæki ekki lifað
af án verndar og niðurgreiðslna. Stjórn Kína
niðurgreiddi þess vegna framleiðslu þessara
fyrirtækja en opnaði fyrir fjárfestingar í mann-
frekum atvinnugreinum þar sem Kína naut svo-
nefndra hlutfallslegra yfirburða. Þessi tvíþætta
nálgun gerði Kína kleift að tryggja stöðugleika
en um leið hraða hagþróun.
Sams konar stefnu var beitt þegar almennur
efnahagur landsins var opnaður enn frekar.
Stjórnvöld settu skorður við innflæði erlends
fjármagns í fjárfrekar atvinnugreinar en þar
voru aðallega fyrir á fleti fyrirtæki í ríkiseigu.
Hins vegar var opnað fyrir erlenda fjárfestingu
í mannfrekum greinum.
Þessi tvíþætta nálgun var ekki ókeypis. Af-
skipti af markaðnum með brenglun hans ýttu
undir spillingu og ójafna tekjuskiptingu. Meng-
un jókst með hraðari iðnaðarþróun. Með það að
markmiði að takast á við þessi vandamál fékk
Xi Jinping á fyrsta fimm ára valdatímabili sínu
sem þjóðarleiðtogi 2012-2017 til liðs við sig
bandamann sinn, Wang Qishan, og hóf um-
fangsmikla baráttuherferð gegn spillingu. Xi
lagði til að markaðslögmálin fengju stærra hlut-
verk við að ákvarða forgangsröð í notkun
mannafls og auðlinda og þannig yrði komið í
veg fyrir þá brenglun sem tvíþætta nálgunin í
umbótunum hafði valdið, hann beitti sér líka
fyrir öflugri reglum gegn mengun þar sem gætt
yrði jafnvægis milli hávaxtar og „græns
vaxtar“.
Samtímis því sem efnahagsleg áhrif Kína
aukast munu þau einnig aukast á sviði hnatt-
rænna ákvarðana. Á 19. landsfundi komm-
únistaflokksins í október var Xi endurkjörinn
til annars fimm ára valdaskeiðs og varð aug-
ljóslega langöflugasti leiðtogi ríkisins. Hann
fær nú það hlutverk að ljúka umskiptum Kína í
átt til kraftmikils opins markaðskerfis og leggja
fram sinn skerf til alþjóðlegs friðar og þróunar.
Þjóðin mun áfram vinna að áætlunum sem
miða að því að útrýma fátækt og hungri, ekki
eingöngu innan eigin landamæra heldur í heim-
inum öllum. Í stað þess að endurtaka aðferðir
vestrænna ríkja sem hafa þröngvað eigin gild-
um og hugmyndafræði upp á þróunarríki og
gert þau að skilyrðum fyrir mannúðaraðstoð
mun Kína halda áfram að bjóða þróunarríkjum
aðstoð, viðskipti og fjárfestingartækifæri en
hylla regluna um að hafa ekki afskipti af innan-
ríkismálum þeirra.
Frá því seint á áttunda áratugnum hefur
Kínverjum tekist að laða fram kraftmikinn hag-
vöxt með því að sameina öfluga forystu og
áherslu á raunhæfa stefnu, pragmatisma. Með
því að tryggja sem fyrr framsýni og opið hugar-
far verður Kína í aðstöðu til að gegna á ný sögu-
legu hlutverki sínu sem fremsta ríki heims.
© Justin Yifu Lin. Á vegum The
New York Times Syndicate.
Agence France-Presse — Getty Images
Andy Wong/Agence France-Presse — Getty Images Lam Yik Fei fyrir The New York Times
Xi Jinping Kínaforseti var endurkjörinn til fimm ára á 19. landsfundi Kommúnistaflokksins og hann hefur því tryggt stöðu
sína sem voldugasti leiðtogi landsins síðustu áratugi.
JUSTIN YIFU LIN
er yfirmaður Miðstöðvar nýrrar langtímahagfræði,
kennir við Stofnun suðrænna ríkja um samstarf og
þróun og gegnir heiðursstöðu kennara við Þjóð-
arskóla þróunar við Peking-háskóla. Hann var áður
aðstoðarforstjóri og aðalhagfræðingur Alþjóða-
bankans.
Í stað þess að endurtaka aðferðir vestrænna
ríkja sem hafa þröngvað eigin gildum og
hugmyndafræði upp á þróunarríki og gert
þau að skilyrðum fyrir mannúðaraðstoð mun Kína
halda áfram að bjóða þróunarríkjum aðstoð, við-
skipti og fjárfestingartækifæri en hylla regluna um
að hafa ekki afskipti af innanríkismálum þeirra.
KÍNA HEFUR FAGNAÐ HNATTVÆÐINGU OG VILL VERÐA FORDÆMI FYRIR NÝMARKAÐSRÍKIN
’’
TU
RN
ING POINTS | TÍM
A
M
Ó
T
|
2018
|TURNINGPOIN
TS
|T
ÍM
A
M
Ó
T
|
20
18
|
Um leið og vestrið hörfar rís Kína
Verkamenn við Tjisji-brúna í Húnan.
Kínverskt efnahagslíf hefur vaxið á
undanförnum áratugum og 700 milljónir
manna hafist úr fátækt og örbirgð.
Xi Jinping, forseti Kína, við hátíðlega athöfn í Peking. Hugsun
Xis var fest í stjórnarskrá í október þegar kommúnistaflokkur-
inn samþykkti að hann skyldi sitja í embætti annað tímabil.
Treysti hann þar með tök sín um valdataumana.
Götumálverk af merki
kínverska kommúnista-
flokksins. Kínverjar
hafa ýtt undir hnatt-
væðingu á sama tíma
og önnur lönd hafa
horfið frá slíkri stefnu.
Kína gæti því gengið
inn í hlutverk verndara
fyrirkomulags alþjóða-
viðskipta í heiminum.