Morgunblaðið - 30.01.2018, Síða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 30. JANÚAR 2018
Reykjavík Sjálfsmyndavélarnar smella ótt og títt því góð sjálfa er sönnun þess að maður hafi verið á tilteknum stað. Þessi ljósmyndari brosti breitt og skellti í eina sjálfu á ísilagðri Tjörninni.
Eggert
Á toppi hagsveifl-
unnar á Íslandi er
rétti tíminn að selja
a.m.k. helming eign-
arhluta ríkissjóðs í ís-
lenskum bönkum og
minnka þannig áhættu
ríkissjóðs. Markaðs-
verð eignarhlutar rík-
issjóðs í bönkunum
þremur nemur tæpum
500 – 600 ma.kr. sem
er um 20% af landsframleiðslu Ís-
lands. Ríkissjóður Íslands er stór
eignaraðili að bönkum á Íslandi og
nemur eignarhlutur ríkissjóðs í
Landsbanka Íslands 100%, Íslands-
banka 100% og Arionbanka 13%.
Mikilvægt er að nýta fjármuni sem
nást með sölu bankanna til að
greiða niður skuldir og lífeyris-
skuldbindingar sem mun skila sér í
lægri vaxtagreiðslum í framtíðinni.
Minnka þarf áhættu ríkissjóðs
Mikilvægasti þáttur í árangri í
eignastýringu á verðbréfamarkaði
er áhættudreifing. Eignasamsetn-
ing skýrir yfirleitt 99% af árangri í
ávöxtun til lengri tíma.
Flestir eru sammála um að
áhætta ríkissjóðs vegna eignarhluta
í bönkunum sé mikil og því mikil-
vægt að móta stefnu um að minnka
þessa áhættu með sölu að hluta eða
í heilu lagi á toppi hagsveiflunnar á
Íslandi. Bankasýslan
er eignarhaldsfélag
ríkisins á fjár-
málamarkaði og fer
með eignarhlut rík-
isins í bönkum og fjár-
málafyrirtækjum með-
an uppbygging og
endurreisn fjár-
málakerfisins stendur
yfir. Nú þegar búið er
að aflétta fjármagns-
höftum og erlendir
fjárfestar eru farnir að
fjárfesta í innlendum
hlutabréfum, er tækifæri fyrir rík-
issjóð að selja hluti sína í bönkum
og fjármálafyrirtækjum að hluta
eða öllu leyti. Óeðlilegt er að rík-
issjóður taki slíka áhættu. Eðli-
legra væri að minnka áhættuna og
greiða niður skuldir eða greiða inn
á lífeyrisskuldbindingar ríkissjóðs
sem nema nú 35% af landsfram-
leiðslu. Þannig mætti lækka vaxta-
gjöld ríkissjóðs til framtíðar.
Í ljósi þess að bankarnir hafa
skilað góðri arðsemi eftir árið 2008
er eðlilegt að ríkissjóður skoði að
selja t.a.m. helming af eignarhlut
sínum í fyrrgreindum bönkum til
innlendra og erlendra fjárfesta.
Bankarnir fengu ákveðið forskot
eftir bankahrunið með eignum á af-
slætti sem var síðan selt á undan-
förnum sex árum með töluverðum
hagnaði sem hefur haft verulega
jákvæð áhrif á afkomu þeirra.
Núna þurfa bankarnir að treysta á
hefðbundinn rekstur og hefur arð-
semin farið minnkandi á und-
anförnum misserum. Samkeppnin
hefur aukist verulega og mun
aukast ennfrekar með nýjum sam-
keppnisaðilum. Þess utan hafa líf-
eyrissjóðir landsins tekið yfir stór-
an hluta af íbúðalánamarkaði með
hagstæðari húsnæðislánum og
námu þau um 135 ma.kr. á síðasta
ári. Íslenska bankakerfið er í raun
alltof stórt og óhagkvæmt, það er
því mikilvægt að ríkissjóður selji
eignarhluti sína og láti nýja eig-
endur um fyrirliggjandi hagræð-
ingu í bankakerfinu á næstu miss-
erum.
Gæta stjórnir bankanna og
Bankasýslan hagsmuna al-
mennings?
Bankasýslan ber mikla ábyrgð
með tilnefningu stjórnarmanna og
með því að hámarka verðmæti og
lágmarka áhættu ríkissjóðs með
markvissri stefnumörkun og raun-
hæfri framtíðarsýn. Fé án hirðis og
stefnuleysi er ekki í boði í þessu
mikilvæga hagsmunamáli ríkissjóðs
og skattgreiðenda. Bankasýslan
skipar sérstaka þriggja manna val-
nefnd sem tilnefnir einstaklinga
fyrir hönd ríkissjóðs sem rétt hafa
til setu fyrir þeirra hönd í banka-
ráðum eða stjórnum fyrirtækja á
forræði stofnunarinnar. Valnefndin
leitar eftir einstaklingum að eigin
frumkvæði en einnig geta aðilar,
sem telja sig uppfylla skilyrði fyrir
stjórnarsetu, gefið kost á sér með
því að senda valnefndinni ferilskrár
sínar. Við ákvörðun um tilnefningu
á stjórnarmanni leggur valnefndin
mat á hæfni aðila m.a. að teknu til-
liti til þess hversu mikla yfirsýn,
þekkingu og reynslu viðkomandi
hefur í tengslum við fyrirtækja-
rekstur og starfshætti fjármálafyr-
irtækja. Samkvæmt framtíðar-
stefnu Bankasýslu ríkisins frá 12.
mars 2012 kemur fram varðandi
tímasetningu söluferlis bankanna:
„Bankasýsla ríkisins telur hyggi-
legt að ráðast fyrst í sölu minnstu
eignarhluta, sem stofnunin fer með,
og selja síðar stærri eignarhluti, og
þá jafnvel í nokkrum áföngum. Í
þessu felst að fyrst verður ráðist í
sölu eignarhlutar í Íslandsbanka
hf., en þó ekki fyrr en í fyrsta lagi
á síðari hluta þessa árs. Stofnunin
gerir ekki ráð fyrir að sala eignar-
hluta í Arion banka hf. og í Lands-
bankanum hf. hefjist fyrr en á
næsta ári og að sala í Landsbank-
anum hf. verði jafnvel framkvæmd
í nokkrum áföngum.“
Nú er janúar 2018 og lítið að
frétta af þessum málum. Nú þegar
toppi hagsveiflunnar er náð er
ágætt að fara huga að stefnumörk-
un varðandi tímasetningu söluferlis
þannig að hagsmuna almennings og
skattgreiðanda sé gætt til hins ýtr-
asta.
Fersk hugsun við
sölu bankanna
Mikilvægt er að fá sjálfstæða
hugsuði sem stjórnarmenn með
reynslu og ferska hugsun sem
skiptir máli, þeir séu víðsýnir og
hafi eitthvað fram að færa til að
mæta framtíðinni. Ekki er ólíklegt
að verðmæti eignarhluta í bönk-
unum fari minnkandi á næstu 2-3
árum þannig að ekki fáist nema 50-
60% af þeim verðmætum sem hægt
er fá með sölu á næstu 6 mánuðum.
Nú er rétti tíminn til að ríkissjóður
minnki áhættu sína með sölu bank-
anna og nái að lækka vaxta-
greiðslur í framtíðinni. Fé án hirðis
kemur upp í hugann þegar slíkt
eignarhald hefur verið viðvarandi
án stefnumörkunar eða raunhæfrar
framtíðarsýnar í langan tíma. Nú
er rétti tíminn og taka þarf ákvarð-
anir og gæta þannig hagsmuna al-
mennings og skattgreiðenda.
Eftir Albert Þór
Jónsson » Fé án hirðis kemur
upp í hugann þegar
slíkt eignarhald hefur
verið viðvarandi án
stefnumörkunar eða
raunhæfrar framtíð-
arsýnar í langan tíma.
Albert Þór Jónsson
Höfundur er viðskiptafræðingur með
MCF í fjármálum fyrirtækja og 30
ára starfsreynslu á fjármálamarkaði.
Rétti tíminn til að selja í bönkunum er núna