Morgunblaðið - 30.01.2018, Page 20

20 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 30. JANÚAR 2018
Súr hvalur
og harðfiskur
Opið virka daga 10.00 - 18.15 | laugardaga 11.00 - 15.00
Gnoðarvogi 44 | 104 Reykjavík | sími: 588 8686
Glæný lúða
Gómsætir og girnilegir réttir í fiskborði
fyrir þig til að taka með heim
Ný línuýsa
Klaustur-
bleikja
Í október 2016 sam-
þykkti Alþingi tillögu
til þingsályktunar um
það, hvernig minnast
skyldi aldarafmælis
fullveldis Íslands.
Kosin var nefnd full-
trúa allra þingflokka
er undirbúa skyldi há-
tíðahöld árið 2018.
Nefndinni var falið að
taka saman rit um að-
draganda sambandslaganna, efni
þeirra og framkvæmd, rit um inn-
tak fullveldisréttar, stofna til sýn-
ingar í samvinnu við Árnastofnun á
helstu handritum safnsins til að
minna á grundvöll íslenskrar menn-
ingar og forsendur sjálfstæðis þjóð-
arinnar, stuðla að heildarútgáfu Ís-
lendingasagna þannig að fornar
bókmenntir Íslendinga væru jafnan
öllum tiltækar, jafnt á bók sem í
stafrænu formi, og hvetja skóla til
að beina sjónum að þeim merku
tímamótum sem urðu í íslensku
samfélagi með sambandslögunum
1918. Að auki fól Alþingi Þingvalla-
nefnd að ljúka stefnumörkun um
uppbyggingu þjóðgarðsins á Þing-
völlum og efna til sýningar um sögu
Þingvalla og náttúrufar.
Ljóðaarfur Íslendinga
Í haust auglýsti fullveldisnefndin
eftir tillögum að „vönduðum verk-
efnum í tilefni afmælis fullveld-
isins“. Nokkrir ljóðaunnendur
sendu nefndinni sundurliðaða áætl-
un um útgáfu sýnisbókar íslenskra
ljóða 1918 til 2018 sem birst hefðu á
öld íslensks fullveldis.
Nefnd kennara og
fræðifólks skyldi velja
ljóðin.
Gert var ráð fyrir að
í sýnisbókinni yrðu um
þrjú hundruð ljóð með
einfaldri myndskreyt-
ingu, skýringum og ör-
stuttu æviágripi skáld-
anna. Bókin yrði gefin
út á vegum Mennta-
málastofnunar og Rík-
isútgáfu námsbóka og
afhent nemendum í tí-
unda bekk grunnskóla hinn 1. des-
ember 2018 um leið og kynning á
íslenskri ljóðagerð færi fram í öll-
um skólum landsins. Síðan yrði
bókin notuð sem skólaljóð fyrir
grunnskóla og framhaldsskóla og
seld ljóðaunnendum – og öðru
áhugafólki á almennum markaði. Í
greinargerðinni var tekið fram, að
með útgáfu bókarinnar væri ætl-
unin að styrkja íslenska tungu og
vekja athygli á hinum einstaka
ljóðaarfi Íslendinga á öld fullveld-
isins, sem aldrei hefði verið meiri.
Haft var samband við Rithöf-
undasamband Íslands til þess að
kanna hvort unnt væri að slaka á
kröfu ljóðskálda og annarra rétt-
indahafa um höfundarlaun vegna
birtingar ljóðanna. Auk þess var
haft samband við ýmis fyrirtæki og
landssamtök til þess að leita eftir
fjárstyrk til útgáfunnar sem brugð-
ust vel við.
Svar fullveldisnefndar
Í svari fullveldisnefndar í nóv-
ember sl. segir orðrétt: „Við val á
verkefnum var litið til auglýstra
áherslna þar sem segir m.a.: „Verk-
efni sem síður er litið til: Útgáfu-
verkefni, s.s. undirbúningur eða út-
gáfa bóka, starfslaun, útgáfa
geisladiska eða rafræn (stafræn)
útgáfa eða gerð sjálfstæðs náms-
efnis. Verkefni sem fela í sér skrán-
ingu upplýsinga eða skráningu á
menningarminjum. Slíkt fellur utan
afmælisársins. Ekki eru veittir
beinir stofn- eða rekstrarstyrkir.“
Einnig lítur nefndin til gæða verk-
efna, vandaðra áætlana og land-
fræðilegrar dreifingar. Það tilkynn-
ist hér með að ekki er unnt að
styðja við tillöguna Sýnisbók ís-
lenskra ljóða 1918 til 2018.“
Þessum dómi fullveldisnefndar
verður að hlíta – sætta sig við dóm-
inn – þótt sumt í starfi og ummæl-
um nefndarinnar stangist á, því að
á vegum hennar verður unnið að út-
gáfu Íslendingasagna, tekið saman
rit um aðdraganda sambandslag-
anna og rit um inntak fullveldis-
réttar og stuðlað að heildarútgáfu
Íslendingasagna og efnt til sýn-
ingar um sögu Þingvalla og nátt-
úrufar.
Sýnisbók íslenskra ljóða
Í ljósi þess, sem fram kemur hér
að framan, er hvatt til umræðu um
það, hvort ástæða er til að gefa út
sýnisbók íslenskra ljóða 1918 til
2018 á grundvelli þess, að íslenskt
fullveldi byggist á sjálfstæðu, lif-
andi tungumáli svo og skilningi á
mikilvægi tungumáls, ekki síst
skilningi ungs fólks, en dýrmæt-
ustu perlur íslenskrar tungu eru
ljóð.
Ljóð – dýrmætustu
perlur málsins
Eftir Tryggva
Gíslason
»Er ástæða til að gefa
út sýnisbók ís-
lenskra ljóða þegar ís-
lenskt fullveldi byggist
á lifandi tungumáli, en
dýrmætustu perlur ís-
lenskrar tungu eru ljóð.
Tryggvi Gíslason
Höfundur er fyrrverandi íslensku-
kennari.
tryggvi.gislason@gmail.com
ÞÚ FINNUR ALLT Á FINNA.IS
ÞARFTU AÐ LÁTA GERA VIÐ?
Axarvegur milli
Skriðdals og Beru-
fjarðar er um 18,5 km
langur. Vegurinn fer
hæst upp í um 530 m á
smá kafla, en lækkar
nokkuð ört til Beru-
fjarðar og aflíðandi til
Héraðs. Með því að
byggja góðan heils-
ársveg yrði með auð-
veldum hætti hægt að
þjónusta Axarveg að vetrarlagi. Ax-
arvegur er mun snjóléttari en aðrir
vegir í svipaðri hæð eins og t.d.
Öxnadalsheiði og nýr vegur um
Vopnafjarðarheiði svo og Möðru-
dalsfjöllin eins og þau leggja sig og
engum blöskrar að Vegagerðin
þjónusti þessa vegi. Með góðum
heilsársvegi um Öxi væri hring-
urinn um landið styttur varanlega
um 71 km. Vegurinn allt frá Egils-
stöðum inn á Öxi, að undanskildum
Skriðdalsbotni, liggur í dag á breið-
um öruggum og hallalausum vegi á
eins hættulausu svæði og orðið get-
ur. Frá vegamótum í Skriðdalsbotn
áfram inn á Axarveg verður 11-12
km beinn og aflíðandi vegakafli.
Niður í Berufjörð á ca. 3 km kafla
verður halli vegar hvergi meiri en
7,6 % á afmörkuðu svæði. Eftir
framkvæmdir verður því leitun að
hættuminni umferðaræð heldur en
um Axarveg milli Egilsstaða og
Berufjarðarbotns. Búið er að gróf-
hanna veglínu um Öxi og fara með
hana í gegnum umhverfismat. Með
góðum heilsársvegi um Öxi er ekki
aðeins verið að stytta hringleið fyr-
ir almenna vegfarendur um 71 km
heldur er um mikilvægan lið í að
færa byggðarlög saman og styrkja
Austurland sem eitt þjónustu- og
atvinnusóknarsvæði. Vegstytting
og uppbygging á öruggum leiðum
eins og Axarvegi, sem vegfarendur
sækja í síauknum mæli, tryggir
eðlilegt umferðarflæði og er tví-
mælalaust langáhrifaríkastur allra
þeirra kosta sem liggja á borði sam-
gönguyfirvalda á Austurlandi og
þótt víðar væri leitað. Miðað við
gríðarlega umferðaraukningu um
Axarveg er ótrúlegt að ekki hafi
orðið fleiri umferðarslys á Öxi en
raunin er, þar sem enn er ekið á
mjóum niðurgröfnum malarvegi
sem hefur staðið í óbreyttum far-
vegi frá upphafi vegagerðar þarna
um.
Aukning umferðar um Öxi er
gríðarlega mikil – tölur frá Vega-
gerðinni.
2015 = 43.243 bílar
2016 = 61.867 bílar
2017 = 78.711 bílar
Aukning umferðar 2015-2017 er
því hvorki meira né minna en 35.468
bílar.
Umferðarkönnun
Niðurstöður Umferðarkönnunar
Vegagerðarinnar sem gerð var árið
2008 sýndu að umferð á ársgrund-
velli eftir uppbyggingu heilsárs-
vegar, yrði 160 bílar á sólarhring
um Öxi og 70 bílar um firði sem er
71 km lengri leið. Ljóst er að miðað
við umferðaraukningu frá árinu
2008 má margfalda þessar umferð-
artölur í dag á ársgrundvelli í ljósi
aukningar ferðamanna á liðnum ár-
um. Að teknu tilliti til umferðar-
aukningar á síðustu árum má því
áætla í réttu hlutfalli við reiknilíkön
að sparnaður vegna umferðar um
nýjan heilsársveg um Öxi vegna
mikillar vegstyttingar sé varlega
áætlaður um 980.000.000 mkr. á ári.
Miðað við niðurstöður umferð-
arkönnunar Vegagerðarinnar er því
öruggt að uppbyggður vegur um
Öxi borgi sig upp vegna sparnaðar
umferðar á aðeins þremur árum
vegna mikillar vegstyttingar. Geta
má þess að í ágústmánuði einum á
liðnu sumri fóru samtals 16.616.
bílar um veginn og ætla
má að í þeim eina mán-
uði hafi því farið a.m.k.
35-40.000 farþegar um
Axarveg.
Sparnaður umferðar
um Öxi vegna færri ek-
inna km, vegna mikillar
vegstyttingar, færri
slysa, minna slits og
viðhalds á vegum,
minni mengunar og
samfélagslegra áhrifa
sýnir að framkvæmd
þessi er gríðarlega þjóðhagslega
hagkvæm.
Mikill þýstingur er í dag á að
draga stórlega úr mengun vegna
bílaumferðar, vegstyttingin um Öxi
skorar þar sérstaklega mikið, sé
stjórnvöldum alvara að vega þennan
þátt inn. Vegstyttingin um Öxi
minnkar einnig stórlega hættu á að
ökumenn stærri bíla brjóti hvíld-
artímalögin og um leið minnkar m.a.
slysahætta vegna þreytu atvinnubíl-
stjóra.
Samfélagsleg áhrif
Heilsársvegur um Öxi mun stór-
auka allt samstarf og hugsanlega
sameiningu Djúpavogs og Héraðs.
Þá má leiða líkum að því að opnast
getur á útflutning ferskra fisk-
afurða frá Djúpavogshöfn sem eyk-
ur nauðsyn að hafa stutta og greiða
leið að alþjóðaflugvelli á Egils-
stöðum. Þá slitnar tenging almenn-
ingssamgangna og flugrútu á milli
héraðs og Djúpavogs yfir vetrar-
mánuðina, á þessu mun verða ger-
breyting með tilkomu heilsársvegar
um Öxi.
Gríðarlega mikilvægt er nú að
uppbygging Axarvegar verði sett
inn á komandi 4 ára samgönguáætl-
un nú í vor og framkvæmdin boðin
út 2019 í beinu framhaldi af fram-
kvæmdum við Skriðdalsbotn. Ef
Axarframkvæmdinni verður dreift
niður á 3 ár mun það einnig greiða
fyrir að ráðast í fleiri brýnar ný-
framkvæmdir á Austurlandi á sama
tíma, meðal annars lagfæringar á
Borgarfjarðarvegi.
Meðan beðið er eftir fram-
kvæmdum þarf einnig að endur-
skoða vetrarþjónustu á Axarvegi
sem er engin í dag og umferð þar
liggur niðri af þeim sökum.
Skorað er hér á stjórnvöld að
standa við endurtekin loforð um að
ráðast í þessar framkvæmdir og
horfa til samþykkta SSA þar sem
um árabil Axarvegur hefur verið
settur í forgang nýframkvæmda á
Austurlandi.
Nú er lag að spýta í lófana á þeim
svæðum sem þenslan er minnst.
Nýr Axarvegur
í forgangi
Eftir Guðna
Nikulásson
Guðni Nikulásson
»Mikilvægasta ný-
framkvæmd á Aust-
urlandi í vegagerð.
Höfundur er fyrrverandi rekstr-
arstjóri Vegagerðarinnar.
gudni25@simnet.is
Egilsstaðir
S
kr
ið
d
al
u
r
Breiðdalsheiði
Seyðis-
fjörður
Eskifjörður
Fáskrúðsfjörður
Djúpivogur
AXARVEGUR
939
9395
95
92
1
1
1
Axarvegur