Morgunblaðið - 28.03.2018, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 28. MARS 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Samstaða Evr-ópusam-bandsins
með Bretum í að-
gerðum gegn Rúss-
um vegna tauga-
eitursárásarinnar á
njósnarann fyrrverandi Sergej
Skripal og Júlíu dóttur hans á
Bretlandi kom ýmsum á óvart,
einkum og sér í lagi vegna þess
að eftir fund utanríkisráðherra
sambandsins í Brussel í liðinni
viku virtist ESB hálfvolgt í
undirtekt sinni. Frakkar og
Þjóðverjar höfðu reyndar lýst
yfir því að þeir tækju undir
mat Breta, en Grikkir voru
annarrar hyggju og sögðu að
bíða yrði endanlegrar niður-
stöðu áður en Rússar yrðu for-
dæmdir. Í yfirlýsingu, sem gef-
in var út í kjölfar fundarins,
réð afstaða Grikkja því för.
Sú regla gildir innan ESB að
stefnuyfirlýsingar í utanríkis-
málum skuli samþykktar ein-
róma. Þetta pirrar æðstu emb-
ættismenn ESB sem finnst að
þetta leiði til að sambandið
skorti slagkraft. Jean-Claude
Juncker, forseta framkvæmda-
stjórnar Evrópusambandsins,
er þetta fyrirkomulag þyrnir í
augum og í febrúar sagði hann
á öryggisráðstefnu, sem árlega
er haldin í München, að Evr-
ópa yrði að vera gjaldgeng í
heimspólitíkinni. „Hvað eftir
annað kemur í ljós að við erum
ekki hæf til að taka einróma
ákvarðanir,“ sagði hann.
Í nýjasta tölublaði Der
Spiegel kemur fram að emb-
ættismenn framkvæmda-
stjórnarinnar vinni nú að því
að útfæra hugmyndir um það
hvernig breyta megi grund-
vallarreglunni um að sam-
bandið skuli einróma í utan-
ríkismálum. Ýmsu er borið við,
þar á meðal að eftir að Donald
Trump var kjörinn forseti
Bandaríkjanna geti ESB ekki
lengur treyst á gamla verndar-
ann. Þá þykir auðvelda málið
að ekki þurfi að breyta stofn-
gerðum bandalagsins því að í
grein 31 í Lissabon-sáttmál-
anum segi að leyfilegt sé að
taka ákvarðanir með einföldum
meirihluta fallist aðildarríkin á
það.
Ekki eru þó allir sammála
embættismönnunum. Sósíal-
demókratar í Þýskalandi taka
undir þessar hugmyndir á
þeirri forsendu að þá verði
ESB atkvæðameira á alþjóða-
vettvangi og slíkar raddir má
einnig heyra hjá kristilegu
flokkunum, en Angela Merkel
kanslari hefur sínar efasemdir.
Einn háværasti andstæðing-
urinn er Jean Asselborn, utan-
ríkisráðherra Lúxemborgar.
Hann telur að verði hægt að
þvinga fram ákvarðanir með
einföldum meirihluta muni það
frekar kljúfa sambandið en
styrkja það. Hann spyr hvern-
ig eigi að koma í
veg fyrir að aðild-
arríki fari sína leið
á vettvangi Sam-
einuðu þjóðanna
líkt og í desember.
Þá sátu sex aðild-
arríki hjá í atkvæðagreiðslu um
ályktun um að fordæma
ákvörðun Trumps um að færa
bandaríska sendiráðið í Ísrael
til Jerúsalem þrátt fyrir að
Evrópuráðið í Brussel hefði
einróma gagnrýnt ákvörð-
unina.
Áhrif minni ríkja í Evrópu-
sambandinu hafa minnkað jafnt
og þétt. Ef ákvörðun er hafnað
í þjóðaratkvæði er einfaldlega
látið kjósa aftur. Hugmyndin
um að samþykkja þurfi ákvarð-
anir einróma er ekki úr lausu
lofti gripin. Hún er sett fram til
þess að ríki verði ekki dregin í
leiðangra, sem þau hafa engan
áhuga á, burtséð frá hvaða
skoðun embættismenn hafi á
málinu.
Þótt embættismennirnir í
Brussel séu farnir að leggja á
ráðin er þó alls óvíst að þetta
skref í átt að Bandaríkjum
Evrópu verði stigið.
Erfiðleikarnir gætu orðið af
ýmsum toga. Það er ankanna-
legt þegar Evrópusambandið
hótar að stefna ríkjum, sem
kinoka sér við að lúta fyrirskip-
unum frá Brussel. Í desember
ákvað framkvæmdastjórn ESB
að kæra Pólverja, Tékka og
Ungverja til Evrópudómstóls-
ins fyrir að taka ekki á móti
sínum kvóta af flóttamönnum.
Það mál er ein birtingarmynd
ágreinings milli nýrra og gam-
alla aðildarríkja um ýmis mál,
allt frá flóttamönnum til lýð-
ræðisspurninga.
Der Spiegel bendir síðan á
að Frakkar gætu reynst óvænt-
ir bandamenn þeirra, sem vilja
stöðva þessi áform. Við út-
göngu Breta úr Evrópusam-
bandinu verði Frakkland eina
aðildarríki Evrópusambands-
ins í öryggisráði Sameinuðu
þjóðanna. Erfitt sé að gera sér
í hugarlund að á vettvangi þess
muni Emmanuel Macron for-
seta fýsa að lúta í einu og öllu
forskrift Evrópusambandsins.
Þá er full ástæða til að velta
fyrir sér hvort og hvers vegna
Evrópusambandið þurfi að tala
einni röddu um utanríkismál.
Oft er vitnað til þess að Henry
Kissinger hafi spurt í hvern
hann ætti að hringja þegar
hann vildi ná sambandi við
Evrópu og er það notað til að
færa rök að því að Evrópusam-
bandið þurfi að hafa slíkan
síma. Kissinger mun þó aldrei
hafa látið þessi orð falla og það
er spurning hversu mikils virði
er að geta gefið út yfirlýsingar
ef ekki ríkir eining um innihald
þeirra. Það getur tæplega orðið
til að auka slagkraft Evrópu-
sambandsins.
Embættismenn í
Brussel vilja að
meirihluti dugi í
utanríkismálum}
Slagkraftur ESB?
N
ý námsleið á meistarastigi, sjáv-
arbyggðafræði, verður í boði
fyrir nemendur á vegum Há-
skólaseturs Vestfjarða á Ísa-
firði frá og með næsta hausti.
Það er fagnaðarefni en fjármögnun til þess að
hefja þetta verkefni er tryggð og ráðgert að
um 20 nemendur innritist í námið árlega.
Háskólasetur Vestfjarða hefur sannað gildi
sitt fyrir samfélögin á norðanverðum Vest-
fjörðum og hafa nemendur og kennarar auðg-
að samfélagið með þekkingu sinni, nærveru og
rannsóknum en yfir 100 nemendur hafa út-
skrifast með meistaragráðu í haf- og strand-
svæðastjórnun frá árinu 2008. Bæði haf- og
strandsvæðastjórnun og nýja námsleiðin í sjáv-
arbyggðafræði eru alþjóðlegar og kenndar á
ensku, en áhersla er lögð á að nýta sérstöðu
Vestfjarða m.t.t. nálægðar við hafið og strandbyggðirnar.
Það er því mjög gleðilegt að hafa tryggt þennan áfanga og
þar með festa Háskólasetur Vestfjarða enn betur í sessi
sem öfluga menntastofnun.
Sjávarbyggðafræði er þverfræðilegt nám sem byggist á
inntaki og aðferðum félagsfræði, hagfræði, landfræði og
skipulagsfræði. Námsleiðin var ein af tillögum starfshóps
forsætisráðherra um aðgerðaráætlun fyrir Vestfirði sem
unnin var árið 2016 og samþykkt af þáverandi ríkisstjórn.
Öll kennsla fer fram við Háskólasetur Vest-
fjarða á Ísafirði en nemendur eru formlega
skráðir í Háskólann á Akureyri og útskrifast
þaðan.
Stuðningur við menntun, vísinda- og rann-
sóknarstarf um allt land er gífurlega mikil-
vægur. Það eru sóknartækifæri í að byggja
upp þekkingarstarfsemi vítt og breitt um land-
ið sem tekur mið af sérstöðu hvers landsvæðis
fyrir sig. Þessi nýja námsleið er gott dæmi um
hvernig staðhættir geta nýst í kennslu til þess
að byggja upp verðmæta þekkingarstarfsemi á
svæðinu. Það skilar árangri að efla svæðis-
bundna rannsókna- og þekkingarkjarna og
stuðla að faglegum tengslum bæði þeirra á
milli og við háskóla, rannsóknarstofnanir og
fyrirtæki. Með auknu samstarfi má nýta mann-
auð og aðstöðu betur og stórauka aðgengi nem-
enda og fræðimanna að auðlindum menningar og náttúru
landsins. Slíkt stuðlar að fleiri starfstækifærum á lands-
byggðinni og að fjölbreyttari og sterkari samfélögum.
Ég óska forráðamönnum Háskólaseturs Vestfjarða og
íbúum á svæðinu til hamingju með áfangann og hlakka til
að fylgjast með starfseminni eflast og dafna.
liljaalf@gmail.com
Vísinda- og rannsóknastarf
eflt á landsbyggðinni
Höfundur er mennta- og menningarmálaráðherra.
Lilja Dögg
Alfreðsdóttir
Pistill
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Guðm. Sv. Hermannsson
gummi@mbl.is
Hörð gagnrýni kemur framá stjórnvöld í ýmsumumsögnum um drög aðfrumvarpi til nýrra
persónuverndarlaga, sem nú er í
kynningu í svonefndri samráðsgátt
stjórnvalda á netinu og er áformað
að lögfesta í vor.
Frumvarpinu er ætlað að inn-
leiða reglugerð Evrópuþingsins og
Evrópusambandsins (ESB) frá
árinu 2016 um vernd einstaklinga í
tengslum við vinnslu persónuupplýs-
inga og um frjálsa miðlun slíkra upp-
lýsinga.
Markmið væntanlegra laga er
að auka vernd og réttindi ein-
staklinga á Evrópska efnahagssvæð-
inu (EES). Einstaklingar munu, inn-
an ákveðinna marka, eiga rétt á að
andmæla vinnslu persónuupplýsinga
og óska eftir aðgangi, afriti, flutn-
ingi, leiðréttingu, takmörkun og eyð-
ingu persónuupplýsinga um sig. Þá
munu þeir geta afturkallað sam-
þykki sitt fyrir vinnslu persónu-
upplýsinga, í þeim tilvikum þar sem
vinnsla persónuupplýsinga styðst
við samþykki.
Fyrirtækjum verður gert skylt
að halda skrá yfir vinnslu persónu-
upplýsinga, setja sér auðskiljanlega
persónuverndarstefnu og sjá til þess
að persónuvernd sé innbyggð í nýjan
hugbúnað og upplýsingakerfi. Einn-
ig verði gert mat á áhrifum á per-
sónuvernd ef vinnsluaðferð er
áhættusöm. Öll öryggisbrot verður
að tilkynna Persónuvernd tafar-
laust. Ströng viðurlög verða við
brotum á ákvæðum reglugerðar-
innar um miðlun persónuupplýsinga
og geta stjórnvaldssektir numið frá
100 þúsund krónum til 1,2 milljarða
króna að því er kemur fram í frum-
varpsdrögunum.
Dómsmálaráðuneytið tekur
fram, að persónuverndarreglugerð
ESB hafi ekki verið tekin upp í
EES-samninginn með formlegum
hætti. Enn sé unnið að upptöku
reglugerðarinnar í samninginn og
stefnt að því að ljúka því ferli eins
hratt og mögulegt er svo að reglu-
gerðin komi til framkvæmda fyrir
Ísland og hin EFTA-ríkin innan
EES frá sama tíma og fyrir aðild-
arríki ESB eða þann 25. maí nk.
Í sameiginlegri umsögn, sem
Samtök atvinnulífsins, Samorka,
Samtök ferðaþjónustunnar, Samtök
fjármálafyrirtækja, Samtök fyrir-
tækja í sjávarútvegi, Samtök iðn-
aðarins, Samtök verslunar og þjón-
ustu og Viðskiptaráð hafa sent frá
sér um frumvarpsdrögin, er lýst
miklum vonbrigðum með að nær
ekkert tillit hafi verið tekið til þeirra
fjölmörgu athugasemda sem bárust
eftir sérstaka kynningu sem var á
fyrri frumvarpsdrögum í febrúar.
Stjórnvöld hefðu þurft á fyrri stig-
um að eiga virkt samtal við atvinnu-
lífið um útfærslu reglugerðarinnar
og innleiðingu hennar í íslenskan
rétt.
Auknar byrðar
Þá segja samtökin að Evrópu-
reglugerðin feli í sér auknar byrðar
á atvinnulífið og leiði af sér aukinn
kostnað, sér í lagi í upphafi þegar
fyrirtæki séu að aðlagast nýjum
reglum. Hafi því innleiðing reglu-
gerðarinnar áhrif á samkeppnis-
hæfni íslensks atvinnulífs og það sé
hlutverk stjórnvalda að gæta þess að
ekki sé gengið lengra en þörf sé á
samkvæmt EES-reglum.
Sú leið sem sé farin í frum-
varpsdrögunum við að lögfesta
reglugerðina muni fyrirsjáanlega
valda mikilli réttaróvissu og mis-
skilningi í framkvæmd. Raunar leiki
vafi á að innleiðingaraðferðin stand-
ist kröfur íslenskrar stjórnskipunar
og EES-samninginn.
Ný persónuverndar-
lög í brennidepli
Thinkstock.com
Gagnrýni Helstu samtök á sviði atvinnulífsins gagnrýna stjórnvöld fyrir
undirbúning undir fyrirhugaðar breytingar á lögum um persónuvernd.
Samband íslenskra sveitar-
félaga gagnrýnir einnig undir-
búning stjórnvalda við innleið-
ingu reglugerðar Evrópusam-
bandsins um persónuvernd.
Segir sambandið í umsögn að
undirbúningurinn sé allt of
skammt á veg kominn til að
raunhæft sé að lögin taki gildi
25. maí næstkomandi. Afar
óheppilegt sé að frumvarpið sé
ekki tilbúið rúmum tveimur
mánuðum fyrir áætlaða gildis-
töku. Ljóst sé að ESB-reglu-
gerðin feli í sér einhverjar um-
fangsmestu breytingar á lög-
gjöf frá Evrópusambandinu
undanfarin ár og því verði að
gera þá kröfu að innleiðing sé
vönduð og samráð haft við þá
sem hagsmuna eiga að gæta.
Innleiðing á lögunum sé sér-
staklega umfangsmikil fyrir
sveitarfélög. Raunar sé í ís-
lenska frumvarpinu gengið
lengra við innleiðingu reglu-
gerðarinnar en krafa er gerð um
í Evrópusambandinu.
Undirbún-
ingur of lítill
SVEITARFÉLÖG