Morgunblaðið - 14.04.2018, Qupperneq 25

25
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 14. APRÍL 2018
Vorverkin Að ýmsu þarf að huga þegar gróður lifnar við, m.a. klippa greinar og snyrta.
Eggert
Frumvarpi um lækkun
kosningaaldurs sem rætt var á
Alþingi fyrir páska var frestað og
því ljóst að ekki verður af þeirri
breytingu fyrir sveitarstjórnar-
kosningarnar í vor. Lækkun
kosningaaldurs hefur verið talin
af þeim sem vinna með réttindi
barna liður í að virkja börn til lýð-
ræðisþátttöku í samfélaginu og
hefur því til stuðnings m.a. verið
bent á stigvaxandi sjálfsákvörð-
unarrétt barna og rétt þeirra til
að láta skoðanir sínar í ljós, sbr. 12. gr. Barna-
sáttmálans. Þó skoðanir meðal ungs fólks til
málsins séu vafalaust nokkuð skiptar hafa
mörg ungmennaráð og samtök ungs fólks lýst
yfir stuðningi við lækkun kosningaaldurs í 16
ár.
Í almennri umræðu um lýðræðislega þátt-
töku almennings hér á landi hefur oft verið
bent á að hún sé helst til kosningamiðuð – þ.e.
snúist fyrst og fremst um hversu
hátt hlutfall nýtir kosningarétt-
inn og mikilvægi þess að gera
fólki kleift að kjósa um ýmis
ágreiningsefni í samfélaginu.
Minna fari aftur á móti fyrir
áherslu á lýðræðislegt samráð og
möguleikum á áhrifum á fyrri
stigum ákvarðanatöku. Þetta er
gott að hafa í huga í tengslum við
lýðræðisþátttöku barna því þátt-
taka þeirra snýst um fleiri þætti
en lækkun kosningaaldurs.
Í samtölum embættis umboðs-
manns barna við ungmenni á
undanförnum mánuðum hefur skýrt komið
fram sú skoðun þeirra að verulega þurfi að
auka fræðslu og menntun um lýðræði, stjórn-
kerfi og stjórnmál í efri bekkjum grunnskól-
ans og í framhaldsskólum. Svo virðist sem sú
kennsla sé mismunandi eftir skólum og segjast
sum ungmenni nánast enga kennslu hafa feng-
ið á þessu sviði fyrir 16 eða jafnvel 18 ára ald-
ur. Á næstu árum gefst því tækifæri til að gera
gangskör í þessum efnum og efla til muna
samfélagslega menntun barna og búa þau und-
ir virka lýðræðislega þátttöku í samfélaginu.
Slík fræðsla er nauðsynleg hver svo sem kosn-
ingaaldurinn er.
Auk fræðslu innan skólakerfisins eru ýmsar
aðrar leiðir færar til þess að virkja börn til
þátttöku í sínu nærsamfélagi og þá ekki aðeins
þau sem eru 16 ára eða eldri heldur einnig
yngri börn. Má þar einkum nefna starf ung-
mennaráða hjá sveitarfélögum með þátttöku
fjölbreytilegs hóps ungs fólks. Innan við helm-
ingur sveitarfélaga á landinu hefur á að skipa
ungmennaráðum en sum þeirra eru mjög virk í
sínu nærumhverfi og hafa náð umtalsverðum
áhrifum. Hér er um að ræða einstaklega mik-
ilvæga leið fyrir ungt fólk að koma sjónar-
miðum sínum á framfæri og taka þátt í lýðræð-
islegu samtali utan við flokksátök hefðbund-
inna stjórnmála.
Samkvæmt 11. gr. æskulýðslaga skulu sveit-
arstjórnir hlutast til um að stofnuð séu ung-
mennaráð. Embætti umboðsmanns barna
hvetur öll sveitarfélög í landinu til að setja á
fót ungmennaráð á næstu misserum og telur
raunar að skylda ætti sveitarfélög með lögum
til að starfrækja ungmennaráð. Að sama skapi
ættu sveitarstjórnir nú í aðdraganda sveitar-
stjórnarkosninganna í vor að leita sérstaklega
eftir sjónarmiðum barna í þeirra nærsamfélagi
og leita leiða til að ræða þau mál sem brenna á
börnum við frambjóðendur hvers sveitarfé-
lags. Það felast mikil verðmæti í sjónarmiðum
barna og með því móti væri stuðlað að mik-
ilvægri þátttöku þeirra í lýðræðissamfélagi
sem myndi vera til þess fallið að stuðla að
barnvænum sveitarfélögum um land allt.
Eftir Salvöru Nordal » Á næstu árum gefst tæki-
færi til að efla til muna
samfélagslega menntun barna
og búa þau undir virka lýðræð-
islega þátttöku í samfélaginu.
Salvör Nordal
Höfundur er umboðsmaður barna.
salvorn@barn.is
Lýðræðisþátttaka barna og lækkun kosningaaldurs
Til grundvallar þeirri mennta-
stefnu sem lögfest er á Íslandi er
það mannréttindasjónarmið að
allir fái jöfn tækifæri til náms. Frá
árinu 2008 hefur menntalöggjöf á
Íslandi miðað að því að stuðlað sé
að þroska allra nemenda og virkri
þátttöku þeirra í lýðræðisþjóð-
félagi með því að bjóða hverjum
nemanda nám við hæfi. Víðtækt
samstarf hefur verið milli ríkis og
sveitarfélaga og annarra hags-
munaaðila skólasamfélagsins um
þessa stefnu. Í framhaldi af viðamikilli úttekt á
framkvæmd stefnunnar árið 2015 er nú komið
að næstu skrefum er styðja munu við lang-
tímaþróun menntastefnu á Íslandi.
Breið samstaða
Stofnaður var stýrihópur verkefnisins undir
forystu mennta- og menningarmálaráðuneytis
með þátttöku allra samstarfsaðila úttektarinnar
og hefur hann unnið að sjö skilgreindum mark-
miðum um áframhaldandi þróun menntastefn-
unnar. Í stýrihópnum sitja fulltrúar mennta- og
menningarmálaráðuneytis, velferðarráðu-
neytis, Sambands íslenskra sveitarfélaga,
Kennarasambands Íslands, Skólameistara-
félags Íslands og Heimilis og skóla. Í gær var
undirrituð endurnýjun samstarfsyfirlýsingar
þessara aðila en auk þess bættust í hópinn;
fulltrúi frá samgöngu- og sveitastjórnarráðu-
neyti og fulltrúi frá Háskóla Íslands, fyrir hönd
kennaramenntunarstofnana
landsins. Þá var einnig opnaður
nýr vefur fyrir þetta verkefni en á
síðunni www.menntunfyriralla.is
geta allir áhugasamir kynnt sér
málið betur og fylgst með þróun
þess.
Styrkleikar íslenska
menntakerfisins
Meðal helstu styrkleika ís-
lenska menntakerfisins sam-
kvæmt fyrrgreindri úttekt er að
það hvílir á sterkum grunni laga
og stefnumótunar er varða rétt-
indi nemenda. Mörg verkefni eru
þó enn óunnin en besti árangurinn mun nást
með góðri samvinnu.
Vitað er að skólastjórnendur og starfsfólk
skólanna telja margir að standa þurfi betur að
framkvæmd stefnunnar og verja til hennar
meira fé; tryggja faglegan stuðning og efla
rannsóknarstarf. Það sjónarmið kennara að
stefnunni fylgi meira vinnuálag og þeir hafi ekki
fengið nægan undirbúning til að bregðast við
álagi vegna fjölbreyttari nemendahópa er einn-
ig þekkt og mikilvægt að brugðist sé við því. Við
vitum að stuðningur við kennara skilar sér
margfalt út í skólastarfið og mikilvægi stoð-
þjónustunnar, ekki síst á fyrstu stigum skóla-
göngunnar er ótvírætt.
Það er mikil og jákvæð umræða um mennta-
mál á Íslandi og það er vel. Núverandi ríkis-
stjórn hefur sett menntamálin á oddinn og þær
áherslur má til að mynda vel sjá í nýsamþykktri
fjármálaáætlun. Öflugt skólastarf mun skila
okkur farsæld til framtíðar. Gott samstarf, upp-
lýstar ákvarðanir og þrek til að framkvæma og
vinna sameiginlega að breytingum er leiðarljós
okkar sem viljum þróa íslenska menntastefnu
til framtíðar.
Eftir Lilju
Alfreðsdóttur
»Núverandi ríkisstjórn hefur
sett menntamálin á oddinn
og þær áherslur má til að
mynda vel sjá í nýsamþykktri
fjármálaáætlun.
Höfundur er mennta- og menningar-
málaráðherra.
Menntun fyrir
alla á Íslandi
Lilja
Alfreðsdóttir
Oft hefur verið rætt um veika
stöðu löggjafarvaldsins gagnvart
framkvæmdavaldinu. Menn hafa
margsinnis gert áætlanir um að
styrkja það, en jafnoft farið
erindisleysu í þann leiðangur. Lík-
lega er þannig komið nú að lög-
gjafarvaldið hafi sjaldan eða aldrei
verið veikara miðað við hina rík-
isþættina tvo, framkvæmdavaldið
og dómsvaldið.
Í jómfrúræðu minni á þinginu
fyrir jólin ræddi ég einmitt þetta
mikilvæga mál undir liðnum ný vinnubrögð á
Alþingi. Tilefnið var að á mínum fyrsta nefnd-
arfundi deginum áður kom ónefndur gestur úr
einu ráðuneytinu og varð að orði að þeir hygð-
ust leggja fram frumvarp eftir áramót um til-
tekið mál.
Þetta er e.t.v. ein birtingarmynd þess sem
margir nefna sem einn af vanda löggjafarvalds-
ins, þ.e. að framkvæmdavaldið gerist býsna
frekt á garðanum og lýsir þeim
veruleika að allflest laga-
frumvörp, a.m.k. þau sem verða
að lögum, eiga rót sína úr rang-
hölum ráðuneytanna. Í það
minnsta koma sérfræðingarnir
hver á fætur öðrum hingað til
þingsins og ræða lagafrumvörp
sem hér eru til umræðu og sumir
svo oft raunar að þetta hlýtur að
vera þeirra helsta starf.
Þannig eru flestir sammála um
að allt of lítið er unnið á Alþingi að
lagasmíðinni sjálfri, á sjálfu
löggjafarþingi þjóðarinnar. Allt of
fá mál koma beint frá nefndum þingsins og þá
einkum mál sem útbúin eru í eða af nefndunum.
Þingmannamál eða frumvörp frá einstökum
þingmönnum eða hópum þeirra eru oft einu
málin sem samin eru af kjörnum fulltrúum þjóð-
arinnar.
Öll önnur frumvörp koma úr ráðuneytunum
og stofnunum framkvæmdavaldsins. Hérna er
ekki gert lítið úr ýmsum lagfæringum sem þing-
ið gerir á frumvörpum, sem auðvitað eru heil-
mikil og góð vinna. Ég er einungis að benda á að
til að efla þingið er ein helsta leiðin að auka
verulega við lagasmíðar innan veggja löggjaf-
arsamkundunnar!
Og hvað er til ráða? Ráða fleira fólk. Já, en
það kostar!
Hvers vegna færum við ekki bara svona
helminginn af því fólki sem vinnur í ráðuneyt-
unum við lagasmíð undir Alþingi? Það ætti ekki
að kosta neitt. Í ráðuneytunum vinna um 700
manns samkvæmt starfsmannalistum á heima-
síðum þeirra. Gerum ráð fyrir að 10-15% þessa
fólks vinni við lagasmíðar, sem mér finnst alls
ekki ósennilegt, þá er unnt að flytja 50 sérfræð-
inga undir Alþingi fyrir ekkert fjármagn. Að
sama skapi ætti vinna við þessi verkefni að
minnka í ráðuneytunum.
Þessi leið er í raun bara færsla í bókhaldinu
og húsnæði má færa til milli þessara stofnana
jafnframt. Raunhæft er að slíkur flutningur
gæti tekið ár eða tvö.
Á þinginu væru þessir nýju starfsmenn í nán-
um tengslum við þingmenn, einstaka þingflokka
eða hópa þingmanna og tækju hugmyndir
þeirra og kæmu þeim í frumvarpsform. Þeir
störfuðu með ákveðnum einstaklingum eða hóp-
um þingmanna, en færðust á milli manna yfir
ákveðin tímabil. Útfærslur eru hér margar á
möguleikunum sem opnuðust við þessar breyt-
ingar svo árangurinn yrði sem bestur.
Er þetta kannski of einfalt? En eru einfaldar
lausnir ekki oft bestu lausnirnar?
Með þessu yrðu slegnar tvær flugur í einu
höggi; Alþingi yrði stóreflt og lagasmíðarnar
færðust í auknum mæli úr ráðuneytunum og
næst kjörnum fulltrúum.
Eftir Karl Gauta Hjaltason » Færum svona helminginn
af því fólki sem vinnur í
ráðuneytunum við lagasmíð
undir Alþingi. Það ætti ekki að
kosta neitt.
Karl Gauti Hjaltason
Höfundur er alþingismaður.
kgauti@althingi.is
Lagasmíð á Alþingi – vantar smiði?