Morgunblaðið - 06.06.2018, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 6. JÚNÍ 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
TímaritiðSpiegelfjallar mjög
um vandamálið
Ítalíu sem ógni ör-
yggi Evrópu vegna
þeirar skoðunar
sem meirihluti
kjósenda þar syðra
reyndist hafa í kosningunum í
mars sl. Og það fjallar í sömu
andrá einnig um Merkel kansl-
ara sem ekki sé aðeins með
ítalska vandann í fanginu heldur
einnig Trump forseta vestur í
Washington. Spiegel segir að
ýmsir hafi fyrirfram talið að
Trump yrði slæmur fyrir heim-
inn en hann hafi reynst miklu
verri en menn óttuðust. Spiegel
tekur sérstaklega fram að kom-
ið hafi á daginn að Trump virtist
ætla sér að efna sem flest kosn-
ingaloforð sín „hveru fráleit sem
þau séu“. Vikuritið fræga bætir
við að engu sé líkara en Trump
hafi látið gera lista fyrir sig yfir
loforðin og haki svo við eftir því
sem honum gangi að efna þau.
Það er örugglega rétt að annað
eins og þvílíkt gat enginn ábyrg-
ur hefðbundinn stjórnmálamað-
ur í Evrópu og þess utan í lag-
legum handsaumuðum taumi frá
búrókrötum í Brussel látið sér
koma til hugar að gæti nokkurs
staðar gerst. Hvaðan í ósköp-
unum fá menn þær hugmyndir
að efna skuli loforð þegar pöp-
ullinn er kominn í hús aftur og
fær ekki að kjósa fyrr en eftir
fjögur ár?
Það er lagt upp með það í
þessum skrifum að „popúlist-
arnir“ á Ítalíu séu að minnsta
kosti andlega tengdir Trump.
Og víst er um það að fyrrverandi
gúrú hjá Trump, Steve Bannon,
hefur dvalið að undanförnu í
Róm og galvaskur gefið fjöl-
miðlum á meginlandi Evrópu
kost á viðtölum. Hann er frískur
og fer mikinn og boðskapurinn
kemur ekki á óvart. En ein skil-
greining hans er þó athyglis-
verð. Hann segir að (Norður)
Bandalagið, annar samsteypu-
flokkur nýju stjórnarinnar, eigi
sitthvað sameiginlegt með
„Trump-hreyfingunni“. En
fimm stjörnu bandalagið minni
miklu meira á fjöldahreyfinguna
sem spratt fram um gamla
sósíalistann Bernie Sanders.
Sanders var í byrjun talinn
vera hálfgert skrípaframboð
þegar hann fór í forkosningu
gegn Hillary Clinton. Stjórn-
málaspekingar voru sammála
um að eini sósíalistinn á Banda-
ríkjaþingi myndi aldrei fá nema
svo sem 5-7% atkvæða í þeim
kosningum. En ungdómurinn
flykktist um „gamla kommann“.
Hefði Hillary ekki fengið „af-
burða fulltrúa“ (super dele-
gates) í forgjöf á landsfundi
demókrata hefði Bernie Sand-
ers hugsanlega eygt sigur í for-
kosningunum.
Steve Bannon segir að væri
ítalska ríkisstjórnin einsleit,
eins og fréttamiðlar
gefa sér, væri hún
ekki „eins hættu-
leg“ ESB-elítunni
og margir telja. En
að þessi öfl, hægra
megin við Berlusc-
oni og vinstra meg-
in við ítölsku krat-
ana, skuli ná saman færi
sprengikraft inn í ítölsk stjórn-
mál. Nú er þekkt að Steve Bann-
on skjöplast iðulega þótt skýr
sé. Stundum ber óskhyggjan
hann ofurliði eins og hendir
marga. En óttinn við Ítalíu í
Brussel og nærsveitum snýst
einkum um það hversu stórt ríki
er á ferð. Það verður ekki auð-
velt að svínbeygja Ítalíu eins og
Grikki forðum tíð.
Við stærðaróþægindin bætist
eðli erfiðleika Ítalíu. Ítalir væru
ekki í vandræðum væru þeir
ekki fjötraðir í evru. Þegar tals-
menn Brussel og Berlínar
endurtaka í síbylju að Ítalía hafi
einfaldlega misst tök á sínum
málum og evrunni verði ekki um
kennt eru þær fullyrðingar verri
en ýkjur. Því eins og Ambrose
Evan-Pritchard hefur bent á er
„Ítalía ekki öll eins og sýnist.
Landið sem slíkt býr ekki við
eiginlegan skuldavanda. Á með-
an hinar opinberu skuldir eru
háar eða 132 prósent af þjóðar-
framleiðslu eru einkaskuldir
lágar. BIS (Alþjóðlegi greiðslu-
miðlunarbankinn) telur heildar-
skuldir Ítala vera 263% af
þjóðarframleiðslu (GDP) en til
samanburðar eru þær 290 pró-
sent í Hollandi, 300 prósent í
Frakklandi, 321% í Portúgal og
338% í Belgíu. Ítalir hafa já-
kvæðari fjárhagsstöðu á mann
en Þjóðverjar. Þeir eiga þrjár
trilljónir evra á bankareikn-
ingum, og aðrar þrjár í öðrum
handbærum fjárhagslegum
eignum. Viðskiptajöfnuður Ítal-
íu er hagstæður um 2,6% af
þjóðarframleiðslu. Ef Ítalía
væri sjálfstætt ríki með eigin
gjaldmiðil og sjálfstæðan seðla-
banka væri hún ekki undirlögð
háskalegum hræringum á
skuldabréfamörkuðum. Landið
stendur höllum fæti vegna pólit-
ískt mengaðs og vanskapaðs
myntsamstarfs og vegna þess að
markaðsöflin óttast að Evrópa
kunni að kippa burtu lausafjár-
fyrirgreiðslunni“.
Það er ekki að ástæðulausu
sem þetta er nefnt. Þegar valda-
blokkin í ESB ákvað að ýta
Berlusconi úr forsætisráðuneyt-
inu og koma þangað „fagmanni“
úr sínum hópi var seðlabanki
sambandsins notaður til þess að
skapa neikvæða stöðu og ýta
undir hratt hækkandi skulda-
tryggingaálag. Þegar sendillinn
frá Brussel var kominn í for-
sætisráðherrastólinn voru strax
sköpuð skilyrði til að lækka
álögin aftur. Mario Monti
reyndist gagnslaus í forsætis-
ráðherrastólnum, eins og aðrar
senditíkur frá Brussel.
Brusselvaldið óttast
að Ítalía sprengi
myntsamstarfið en
ber sjálft mesta
ábyrgð á hættunni}
Aðsendur vandi Ítala
Á
Íslandi er fulltrúalýðræði. Það þýð-
ir að á nokkurra ára fresti mætum
við á kjörstað og setum x við ein-
hvern bókstaf. Niðurstaðan af því
eru 63 þingmenn sem mæta á Al-
þingi með sannfæringu sína að vopni í umræðum
og afgreiðslu þeirra mála sem þar eru lögð fram.
Alþingi að utan lítur allt öðruvísi út en Alþingi
að innan. Utan frá þá sér maður einhverja þing-
menn í ræðustól að skiptast á að segja misgáfu-
lega hluti. Svo eru einhverjar atkvæðagreiðslur
inni á milli og lög verða til. Innan frá virkar þetta
hins vegar allt öðruvísi. Í þessum pistli langar
mig til þess að útskýra hvernig Alþingi virkar í
aðalatriðum.
Til að byrja með er gert ráð fyrir „lýðræðis-
legu ferli“ mála. Það þýðir að mál er lagt fram á
þingi, það fær fyrst kynningarumræðu og er svo
vísað til nefndar. Þá geta allir sent inn umsagnir um málið
og fá svo mögulega að koma í heimsókn til nefndar til þess
að útskýra umsögn sína betur. Svo er málið afgreitt úr
nefnd og fer aftur í umræðu í þingsal áður en það er svo bor-
ið upp til atkvæða til samþykkis eða synjunar. Þetta ferli er
lýðræðislegt af tveimur ástæðum, fyrst vegna þess að máls-
meðferðin er stöðluð og í öðru lagi af því að allir geta sent
inn umsögn. Ég vil hins vegar halda því fram að núverandi
ferli sé í raun sýndarlýðræði.
Margir kannast við leikritið sem er oft sett upp í ræðustól
Alþingis. Stundum er það nauðsynlegt, stundum ekki. Það
leikrit er bara toppurinn á ísjakanum sem ristir alla leið
niður í nefndir þingsins og umsagnir almenn-
ings. Í nefndum er bara tekið tillit til þeirra um-
sagna sem henta málflutningi hvers flokks fyrir
sig. Gestakomur eru formsatriði sem þarf bara
að klára og skipta oft engu máli fyrir afgreiðslu
máls. Þannig eru gestakomur oft notaðar til
þess að tefja fyrir afgreiðslu máls úr nefnd
þangað til kemur að þinglokum. Þá eru gerðir
þinglokasamningar sem snúast yfirleitt um að
takmarka ræðutíma þingmanna í ýmsum mál-
um gegn því að einhver önnur mál fái þá að
komast í gegn. Samningar um gangkvæma
þögn.
Þetta ætti ekki að koma neinum á óvart.
Þetta er einfaldlega óhjákvæmileg afleiðing
þess kerfis sem við höfum til þess að afgreiða
mál. Þetta gerist af því að við erum ekki með
málskotsrétt eða aðrar leiðir til þess að útkljá
ágreining en málþóf. Að sjálfsögðu snúast þá samningar um
að fólk þagni.
Vandamálið er hins vegar að stundum þarf að tala meira
um ýmis mál. Í þeim aðstæðum væri það beinlínis ólýð-
ræðislegt að semja um að þegja. Stundum komast meira að
segja mál ekki inn í umræðu af því að meirihlutinn kemur í
veg fyrir afgreiðslu úr nefnd. Þó að lýðræðislega ferlið líti út
fyrir að vera einfalt þá er sýndarlýðræðið, það sem í raun og
veru gerist bak við tjöldin, miklu flóknara. Það er vandamál.
Björn Leví
Gunnarsson
Pistill
Sýndarlýðræði
Höfundur er þingmaður Pírata.
bjornlevi@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Nokkrir erfiðleikar hafa fylgtþví að Kínverjar hættu aðtaka á móti plasti tilendurvinnslu um síðustu
áramót. Fyrir íslensk fyrirtæki hefur
þetta ýmist haft í för með sér að þeim
hefur gengið verr að losna við lakara
og óhreint plast og í öðrum tilvikum
þurft að borga meira fyrir plast sem
þarf að endurflokka erlendis. Svipaða
sögu er að segja af umbúðapappa til
endurvinnslu, sem hefur fallið í verði.
Í ársbyrjun tóku verulega hertar
reglur gildi í Kína, sem höfðu í för með
sér að erfiðara var að koma plasti til
endurvinnslu. Fjölmörg lönd í Evrópu,
Norður-Ameríku og víðar voru háð
Kínamarkaði og hafa því þurft að
grípa til annarra ráða. Plast frá Íslandi
hefur að hluta til endað í Kína, oft með
millilendingu hjá fyrirtækjum í Evr-
ópu.
Það er hlutverk Úrvinnslusjóðs
að leitast við að skapa sem hagkvæm-
ust skilyrði til úrvinnslu úrgangs og
semja við aðila um úrvinnslu á grund-
velli útboða eða verksamninga eftir því
sem við á. Sjóðurinn hefur því sam-
skipti við mörg fyrirtæki sem safna og
flytja út plast og fylgist með því hvert
það fer. Ólafur Kjartansson, fram-
kvæmdastjóri Úrvinnslusjóðs, segir að
vissulega séu endurvinnslufyrirtæki í
Evrópu, en þau hafi ekki annað eftir-
spurn eftir breytingarnar í Kína,
markaðurinn hafi orðið þyngri og
verðin hafi breyst.
Erfiðara að koma
frá sér lakara plasti
„Plast hefur í flestum tilvikum
haft jákvætt verðgildi, en við þetta
féllu verð og erfiðara var að koma frá
sér lakara plasti, sem kallar á meiri
vinnslu og jafnvel þarf að borga með
því,“ segir Ólafur. Sem dæmi um
hreint plast nefnir hann glært plast
eins og í brettahettum sem eru not-
aðar við innflutning og fyrir það hafi
verið til skamms tíma verið greitt
býsna hátt verð. Heimilisplast er hins
vegar úr ólíkum plasttegundum og
kallar á meðhöndlun og flokkun áður
en til endurvinnslu kemur, að sögn
Ólafs.
Hann segir að frá Íslandi hafi far-
ið 2.700 tonn af umbúðaplasti í endur-
vinnslu erlendis árið 2016 að stórum
hluta til Svíþjóðar. Álíka magn af hey-
rúlluplasti var sent til endurvinnslu.
Veruleg aukning er í endurvinnslu á
heyrúlluplasti hér á landi. Þegar
ákvörðun Kínverja lá ljós fyrir hafi
dregið úr útflutningi á síðasta ári og
birgðir færst yfir á þetta ár. Að mestu
tókst að vinna á þessum birgðum á
fyrstu mánuðum ársins.
Í útflutningi á pappa til endur-
vinnslu hafi verð fallið, en þar hafi ekki
verið erfiðleikar við að afsetja. 2016
hafi 14.400 tonn af bylgjupappa farið í
endurvinnslu og 1.700 tonn af sléttum
pappa. Ólafur segir að endurvinnslu-
hlutfall eða skil séu mun hærri í pappa
heldur en í plasti.
Risahringrás á plasti
„Ef horft er á heiminn í heild er
hægt að líta þannig á að risahringrás á
plasti hafi verið í gangi,“ segir Ólafur.
„Kínverjar flytja mikið af vörum til
Evrópu og Bandaríkjanna og hafa not-
að mikið af plasti í þá framleiðslu og
umbúðir utan um vörurnar. Þess
vegna fór mikið af endurvinnsluefnum
til þeirra og ég hef ekki svör við því
hvað þeir gera núna þegar þeir hafa
minnkað þennan innflutning, en sagt
er að þeir séu að byggja upp söfnun
innanlands.
Vissulega hafa ákveðnir erfið-
leikar fylgt lokuninni í Kína og menn
eru að leita annarra leiða, hugsanlega í
öðrum löndum. Í þessari stöðu eru trú-
lega líka ákveðin tækifæri til að byggja
upp evrópskan endurvinnsluiðnað,“
segir Ólafur. Hann bætir því við að
þróunin sé komin lengra í endur-
vinnslu á pappa heldur en plasti og þar
séu fleiri möguleikar í stöðunni.
Lokun í Kína torveld-
ar plastútflutning
Plast er ekki bara plast Tegundirnar eru margar og misjafnlega verð-
mætar. Við endurvinnslu skiptir líka máli að plastið sé hreint og vel flokkað.
SORPA hefur ekki lent í teljandi erfiðleikum við að losna við plast til
endurvinnslu erlendis, að sögn Björns H. Halldórssonar framkvæmda-
stjóra. Hann segir að fyrirtækið hafi lengi átt í samskiptum við fyrirtæki í
Svíþjóð, sem ekki sendi plastið áfram til Kína eins og mörg evrópsk fyrir-
tæki hafi gert.
Lokunin í Kína hafi hins vegar haft þau áhrif að verðið sem fyrirtækið
þarf að greiða með plastefnunum erlendis hafi hækkað. Alls sendi
SORPA frá sér í fyrra um 12.000 tonn af plastefnum, pappír (dagblöð,
tímarit o.s.frv.) og pappa til endurvinnslu erlendis. Plastið var að stærst-
um hluta blandaðar plastumbúðir frá heimilum sem þarf að flokka fyrir
frekari vinnslu.
Meira greitt með plastinu
ENDURVINNSLA FYRIR SORPU