Morgunblaðið - Sunnudagur - 15.07.2018, Síða 4

Fyrirtækið Video-son hf.
hugðist skera Ríkissjónvarpið
niður úr snörunni, eftir að
sumarfríið brast á; lét einka-
aðila í Danmörku taka upp
fyrir sig leiki og senda efnið
daginn eftir til landsins. Ekki
féll það framtak að smekk
Ríkissjónvarpsins sem óskaði
eftir lögbanni á sýningarnar
og varð embætti bæjarfógeta
í Reykjavík við þeirri beiðni.
Var vísað til ótvíræðs einka-
sýningarréttar hér á landi.
„Okkar skoðun á þessu
máli var sú, að þarna værum
við að reyna að bjarga fólki
um hlut, sem sjónvarpið stóð
ekki í stykkinu með að gera,“
sagði Jóhannes Reykdal hjá
Video-son við Morgunblaðið.
Andrés Björnsson útvarps-
stjóri sagði hins vegar ófært
að einkaaðilar fengju menn
erlendis til að taka efnið upp
fyrir sig og sýna það síðan
fjölda manns á sjónvarps-
kerfum. Búið væri að kaupa
efnið dýrum dómum og öðr-
um óheimilt að sýna það.
Lögbann
á „bjarg-
vættinn“
4 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 15.7. 2018
Sorrí Stína, farin í sumarfrí!
Heimsmeistaramótið í knatt-spyrnu hófst með pomp ogprakt sunnudaginn 13. júní
1982. Ekki bara á völlunum suður á
Spáni, heldur líka í sjónvarpi allra
landsmanna en sú breyting varð á
dagskránni þann dag að í stað sunnu-
dagshugvekjunnar, barnaefnisins og
enskukennslunnar var boðið upp á
beina útsendingu frá setningarathöfn
mótsins og frá fyrsta leiknum, viður-
eign ríkjandi heimsmeistara, Argent-
ínumanna, og Belga. „Þetta vekur ef-
laust óskipta gleði allra knattspyrnu-
unnenda landsins,“ sagði í frétt
Morgunblaðsins.
Húsið á sléttunni hefur greinilega
verið í fríi um þær mundir en hinn
geysivinsæli þáttur, Sjónvarp næstu
viku, var á sínum stað um kvöldið í
umsjón Magnúsar Bjarnfreðssonar.
Já, gleðin var fölskvalaus þetta
sumar enda hafði Ríkissjónvarpið
ekki í annan tíma sýnt beint frá HM.
Næstu daga voru sýndar svip-
myndir frá leikjum mótsins og til að
kóróna stemninguna var söngflokk-
urinn ástsæli Stars on 45 með mið-
næturtónleika í Háskólabíói. Minna
fór fyrir beinum útsendingum en á
þessum tíma kveinkaði ekki nokkur
maður sér enda þótt leikirnir væru
orðnir tveggja til þriggja daga gaml-
ir. Biðin eftir leikjum í ensku knatt-
spyrnunni var alltaf vika.
Fimmtudaginn 1. júlí lenti hin
sparkelska þjóð hins vegar á vegg;
Sjónvarpið fór í mánaðarlangt sum-
arfrí. Punktur, basta. Ekki kom til
álita að seinka fríinu fram yfir úr-
slitaleikinn, 11. júlí, Sjónvarpið fór
alltaf í frí 1. júlí. Hvað sem tautaði og
raulaði.
Óánægjualda reis í samfélaginu og
í samtali við Morgunblaðið 30. júní
sagði Pétur Guðfinnsson, fram-
kvæmdastjóri Sjónvarpsins, meðal
annars: „Okkur hefur ef til vill skort
framsýni og fyrirhyggju að gera okk-
ur ljóst fyrirfram hve gífurlegur
áhugi yrði á heimsmeistarakeppninni
hér á landi.“
Í máli hans kom einnig fram að
þessi gífurlegi áhugi stafaði eflaust af
beinu útsendingunum frá úrslitaleik
enska deildabikarsins og enska bik-
arsins um vorið. Búið var að koma
þjóðinni á bragðið.
Jarðstöðin ekki í sambandi
Tíminn hafði greint frá því að Sjón-
varpið hefði getað fengið alla leikina
beint hefðu ráðstafanir verið gerðar
ári áður. „Já, ég sló þessu upp,“ sagði
Pétur við Morgunblaðið, „en ég vil
minna á að fyrir einu ári var jarð-
stöðin ekki komin í samband og við
vissum ekki hvenær hún kæmi í
gagnið.“
Halda ber því til haga að lýst var
yfir í lok júní að Sjónvarpið kæmi úr
fríi 11. júlí og sýndi upptökur frá
undanúrslitaleikjunum og svo sjálfan
úrslitaleikinn beint.
Samfélagsmiðlar voru ekki komnir
til sögunnar sumarið 1982 og því fékk
Velvakandi í Morgunblaðinu og sam-
bærilegir dálkar í öðrum blöðum að
finna fyrir reiði þjóðarinnar. 9. júlí
ritaði H.P. nokkur Velvakanda-bréf
undir yfirskriftinni „Aumingjaskap-
ur og stirðbusaháttur“ og sagði með-
al annars:
„Nú hafa runnið tvær grímur á
staðföstustu andmælendur frjáls út-
varps- og sjónvarpsrekstrar, og hinir
veiklyndari í þeirra hópi hafa fengið
skell sem þeir eiga skilið að muna
lengi. Og slíkur hefur aumingja-
skapur og stirðbusaháttur sjónvarps-
ins verið við afgreiðslu heimsmeist-
arakeppninnar á Spáni að enginn
reynir að bera í bætifláka fyrir stofn-
unina.
Forráðamenn hennar bera því m.a.
við, að þeir hafi ekki gert sér grein
fyrir hinum mikla áhuga viðskipta-
manna sinna á þessum heims-
viðburði. Það þarf ekki að koma nein-
um á óvart. Spyrja þeir nokkurs
nema hvort fólkið hafi borgað afnota-
gjöldin? Áður en júlílokun sjónvarps-
ins skall á var það held ég mjög al-
mennt á heimilum, að heilu fjöl-
skyldurnar, frá börnum til gamal-
menna, sátu sem fastast fyrir framan
tækin, meðan útsendingar frá HM
stóðu yfir. 22. maí síðastliðinn hefði
getað gefið sjónvarpsmönnum næga
vísbendingu, þegar kosningaþátt-
takan datt niður á núllpunktinn með-
an stóð á útsendingu úrslitaleiksins í
ensku bikarkeppninni. En augu
þeirra og eyru voru lokuð. Þeir höfðu
ekki haft rænu á að panta tíma til
beinna útsendinga og þá var þess svo
sem ekki að vænta að viðbrögð þeirra
til að bæta fyrir það yrðu í öðrum
dúr, t.d. að þeir sýndu metnað og
sveigjanleika fyrir hönd sinnar stofn-
unar og færðu sumarlokunina aftur
um tólf daga.“
Daginn sem úrslitaleikurinn fór
fram birtist hér í blaðinu lesandabréf
frá Baldri Hermannssyni, dag-
skrárgerðarmanni á Sjónvarpinu.
„Nokkrir félagar mínir gerðu sér för
til Amsterdam í vikunni sem var,“
skrifaði Baldur, „ekki til að njóta
lystisemda þessa nafnfræga svall-
bælis Evrópu og ekki heldur í við-
skiptaerindum; þeir fóru ásamt
stórum fjölda annarra Íslendinga í
leiguflugvélum til þess að sjá það sem
þeim og okkur öllum var meinað að
sjá hér heima; þeir skráðu sig inn á
hótelherbergi á víð og dreif um borg-
ina þar sem þeir gátu horft á beinar
útsendingar frá Spáni í litasjón-
vörpum.“
Og Baldur hélt áfram: „Hvers-
vegna fengum við hinir sem heima
sátum ekki að njóta þessarar keppni?
Hverskonar fólska er það eiginlega
að slökkva á Skyggni þegar öll nauð-
synleg tæki eru til reiðu og hvorki
fjárútlát né fyrirhöfn eru umtals-
verð? En það er hollur siður í fá-
mennu landi að erfa ekki yfirsjónir
þótt herfilegar séu, betra er að leggja
heilann í bleyti og leita nýrra úrræða,
og þessvegna skulum við ekki elta
uppi syndaseli í þessu dapurlega
máli, en óhjákvæmilegt er þó að
draga þarfan lærdóm af og taka af
honum mið í framtíðinni.“
Ögrar viðskiptavinum
Tveimur dögum síðar skrifaði maður
að nafni Jón Ólafsson í Velvakanda:
„Það er í rauninni alveg furðulegt,
að stofnun sem berst í bökkum fjár-
hagslega skuli leyfa sér að fúlsa við
auglýsingatekjum upp á hundruð
þúsunda króna. Og það er líka furðu-
legt, að stofnun, sem þarf á velvild og
meðbyr að halda hjá almenningi, ekki
síður en stjórnvöldum, ef hún ætlar
að leysa vandræði sín, skuli ögra við-
skiptavinum sínum eins freklega og
raun varð á hjá sjónvarpinu, þegar
það skellti á og lokaði fyrir útsend-
ingar frá heimsmeistarakeppninni.
Og einkarétt sinn gat Sjónvarpið að-
eins hugsað sér að nota til að hindra
að myndirnar yrðu sýndar – láta þær
úreldast og falla í gengi, en valda
þúsundum og aftur þúsundum áhorf-
enda vonbrigðum og ergelsi.
Hvað var það sem olli þessum ólík-
indaviðbrögðum Sjónvarpsins? Um
það hafa engin svör fengist önnur en
þau, að forráðamennirnir viti ekki
hvað sé að gerast í kringum þá. Þetta
er vissulega ekki uppörvandi til af-
spurnar. […] Ég held að þetta breyt-
ist ekki nema með nýjum mönnum,
sem eru tilbúnir að láta skriffinnsku
víkja fyrir verkum, dáðleysi fyrir
dug. En ef stofnunin heldur áfram í
óbreyttri mynd, þá legg ég til að hún
verði gerð að deild við Þjóðminja-
safnið og sett undir yfirstjórn Þórs
Magnússonar.“
Sýndur í sauðalitunum
Dagskrá sjónvarps sunnudaginn 11.
júlí hófst kl. 15 með undanúrslitaleik
Frakka og Vestur-Þjóðverja sem
fram fór þremur dögum áður. Sú út-
sending var í lit en þegar skipt var yf-
ir í beina útsendingu frá úrslita-
leiknum sjálfum klukkan 17:50 réðu
gömlu góðu sauðalitirnir ríkjum.
„Leikurinn verður sýndur í svart/
hvítu og með frönsku tali vegna þess,
að hann fékkst ekki í sjónvarpskerfi
því, sem íslenzka sjónvarpið notar,
heldur frönsku kerfi, Secam,“ sagði í
frétt Morgunblaðsins. Í sömu frétt
kom fram að tækist ekki að knýja
fram úrslit yrði aukaleikur tveimur
dögum síðar og hann yrði sýndur í lit
enda sendur út í vesturevrópska
sjónvarpskerfinu, Pal.
Ekki reyndi á Pal, þar sem Ítalir
unnu öruggan sigur á Vestur-
Þjóðverjum, 3:1.
Paolo Rossi, markakóngur HM, varnar-
jaxlinn Giuseppe Bergomi, Dino Zoff,
hinn fertugi markvörður, og félagar með
heimsbikarinn sumarið 1982.
Ljósmynd/FIFA
Allt ætlaði um koll að keyra þegar Ríkissjónvarpið skellti í lás og fór í sumarfrí 1. júlí 1982 – í miðju HM í knattspyrnu. Menn
vönduðu stofnuninni ekki kveðjurnar í lesendabréfum og framkvæmdastjórinn viðurkenndi að ef til vill hefði skort framsýni.
’
Hvað knattspyrnuna áhrærir, þessa perlu íþróttanna, þá sér það
víst hver einasti maður sem nennir að hugsa, að það er ekki í verka-
hring ríkisvaldsins að úrskurða hvenær leyfa skuli Íslendingum að horfa
á fótboltaleiki og hvenær þeim sé hollast að gera eitthvað annað.
Baldur Hermannsson, 1982.
INNLENT
ORRI PÁLL ORMARSSON
orri@mbl.is