Morgunblaðið - 17.08.2018, Blaðsíða 21

Þéttbýliskjarnarnir á
Íslandi eru frekar ungt
fyrirbæri. Lengi vel
hafðist fólkið við í sveit-
um landsins en fer svo
að flytjast „á mölina“
eins og sagt er og í
frekar fámennar
byggðir sem margar til
að byrja með sam-
anstóðu af fáeinum hús-
um, kofum kallast það í
dag, og gerist upp úr aldamótunum
1900 en fer upp úr því hratt fjölgandi.
Fólkið sem kom úr sveit reisti sér
vitaskuld sitt eigið hús niður við
strönd handa fólki sínu í hinu og
þessu sjávarplássi og gerði, eins og
títt var í þann tíð, flest af vanefnum
með spýtu hér og spýtu þar. Og svo
var einhvers staðar nagli á stangli.
Allt af skorti gert en samt byggt og
verki lokið.
Er tímar líða og fjármagnið að
aukast í veskjum landsmanna fara
þeir að byggja veglegri hús og nú af
efnum en ekki vanefnum. Með rýmri
fjárhag, meiri fjárhagslegum um-
svifum og stækkandi bæjarfélögum
fer hugsunin smám saman að snúast
um að fjarlægja allt þetta gamla
„kofadrasl“ sem fyrir sé, þ.e. gömlu,
litlu timburbyggingarnar, og byggja
almennileg hús á reitunum. Máski til
að afmá minningu þjóðarinnar um fá-
tækt, sóðaskap, kamarmenningu-
,vatnsbrunna við hús og slíka þætti.
Sem eru mistökin stóru, sé tilgáta
höfunda rétt um þetta atriði. Enda
bara hluti af sögu landsins sem er
svona og enginn ætti að vilja hag-
ræða. Eru öll slík inngrip fólks eru
bara fals á sögunni. Rangt er þegar
fólk vill reyna að afmá part sinnar
eigin þjóðarsögu. En hversu oft hefur
ekki slíkt verið reynt og hvað ætli
hafi kennt okkur meira en sagan að
baki, sögð eins og hún var raunveru-
lega?
Og fjöldinn allur af
gömlum hverfum bæj-
anna, mest þó á
suðvesturhorni lands-
ins þar sem allur fjöld-
inn býr, tekur stakka-
skiptum útlitslega séð
og verður fyrir mörg-
um óþekkjanlegur.
Það sem skeður á
þessum tíma, þegar allt
er farið í gang og
hreyfing orðin á öllum
hlutum og þjóðin sem
óðast að færast til nú-
tímalegs horfs, er að
hugsunina um varðveislu eldri
byggða skortir í sjálfa þjóðarsálina.
Þar sem svo háttar til hjá þjóð er
engin von til að eitt né neitt verði
varðveitt af því sem eldra er. Mun-
um að til staðar er öll sú þekking
sem leyndist í ríkjunum í kring sem
flest stóðu á talsvert eldri merg en
íslensk þéttbýlisbyggð gerir, en þau
voru fyrir margt löngu búin að átta
sig á gildi slíkrar varðveislu og kom-
in með þau inn í skipulög sín. En Ís-
lendingar sóttu ekki í þá þekkingu
lengi vel né menntuðu sig og létu
allt svona lagað áfram reka á reið-
anum í áratugi og gera sumpart enn.
Höfundur telur að það hafi alveg
gleymst að sækja sér slíka þekkingu
til annarra borga. Sem er svo sem
skiljanlegt skoðað í því ljósi að hugs-
unin sjálf var ekki til staðar.
Þegar Íslendingar voru að hefja
sína vegferð með þéttbýliskjarna
voru margar borgir nágrannalanda
orðnar aldagamlar og fyrir löngu
búnar að átta sig á gildi varðveislu
eldri byggða hjá sér sem sumar
hverjar standa enn í sinni uppruna-
legu mynd. Þessum parti sinnar
menningar sinna Íslendingar ekki
vel. Það gerir það að verkum að fólk
í dag þekkir ekki lengur sum svæðin
sem það ólst upp í því þau eru orðin
óþekkjanleg frá því sem þau voru.
Íslendingar hafa þó svolítið vaknað
af þessum dvala sínum. Samt er enn
talsvert langt í land að ásættanlegt
sé. Allt vegna þess að menn kynntu
sér ekki aðferðir annarra þjóða í
upphafi ferðalagsins. Ekki er samt
svo að skilja að um beint stolt hafi
verið að ræða heldur að hugsunina
vantaði.
Má nefna sem dæmi fiskiskip þau
og togara sem hér veiddu og bjuggu
til undirstöður undir velferð dags-
ins. Hvergi er hægt að skoða eitt
einasta af þessum skipum á veglegu
safni sem ríkið stendur undir
kostnaðarlega. Hvað er þetta annað
en hreinn skandall? Enn í dag er allt
svona nánast í skötulíki. Bær sem
fæddi menn og ól mun alltaf hafa til-
finningalegt gildi fyrir þá á meðan
þeir lifa.
Það mega Hafnfirðingar eiga að
þeir hafa látið elstu byggð sína, ofan
við gömlu höfnina, haldast óbreytta.
Þar búa enn fjölskyldur og þar er
enn nokkurt líf. Hraunmyndin, eitt
einkenna bæjarins, er þó að mestu
horfin en þaðan eiga innfæddir bæj-
arbúar margar góðar minningar.
Bara smáspilda er eftir ofan við
hluta Herjólfsgötu og á parti Hjalla-
brautar. Norðurbærinn er allur
byggður á hraunbreiðu og iðnaðar-
hverfið einnig austan við Reykjanes-
braut. Bæði hverfin tilheyra sama
hrauni. Í eina tíð var hægt að fara
vegslóða frá Álftanesvegi um þetta
hraun, örlítið vestar en gamla slát-
urhúsið var. Gerði maður það stund-
um að leik sínum að hjóla veginn og
fannst manni að aldrei ætlaði maður
að komast yfir það sökum vega-
lengdar. Slóðinn endaði við gömlu
fiskverkunarhúsin sem lengi stóðu
gegnt núverandi bensínstöð við
Norðurbæinn.
Enn skortir talsvert á að veglega
sé tekið á öllum þessum málum í
þessu landi.
Byggðir landsins
Eftir Konráð
Rúnar
Friðfinnsson
» Það mega Hafnfirð-
ingar eiga að þeir
hafa látið elstu byggð
sína, ofan við gömlu
höfnina, haldast
óbreytta.
Konráð Rúnar
Friðfinnsson
Höfundur er sjálfboðaliði
í kirkjulegu starfi.
Alvarlegasti vandi
þjóðar okkar núna er
guðleysið. Það vantar
trúarvakningu í ís-
lenskt mannfélag.
Foreldrar ættu aftur
að fara að biðja til
Guðs með börnum
sínum, sækja með
þeim kirkju, kenna
þeim kristindóm.
Grunnskólarnir eru
lokaðir prestum. Og þar eru engin
kristin fræði.
Fótboltahetjur okkar bíta flestar
úr sér tunguna í fyrirmannlegri
þögn, þegar fluttur er þjóðsöng-
urinn um Guð vors lands, en áhorf-
endurnir á pöllunum þenja sig að
vísu fullum hálsi, og það svo, að við
liggur, að sá vikni, sem heima situr
við sjónvarpið, lítill fyrir mann að
sjá. Ágætar héraðshátíðir eru
haldnar, þar sem menn taka sér
margt gott fyrir hendur, nema það
að ganga í guðshús. Biskupsskrif-
stofan er lokuð vegna sumarleyfa,
allt um tugi fólks á launaskrá.
Borgarstjórn Reykjavíkur er ekki
góð við Hjálpræðisherinn. Aldinn
blaðamaður er kvaddur í Gamla
bíói. Rektor Háskóla Íslands út-
skrifar hundruð kandídata og kveð-
ur þá, án þess að biðja þeim bless-
unar Guðs.
Við Guðfræði- og trúar-
bragðadeild Háskólans hafa að vísu
tveir prófessoranna hlotið vígslu, en
hvorugur þeirra hefur neina telj-
andi reynslu af prestskap. Á alþingi
Íslendinga situr fólk, sem hegðar
sér eins og það sé andstæðingar
kirkju og kristni. Og hæstvirtur
forseti vor leggur hornstein að
vatnsorkuveri og óskar
þess raunar, að blessun
fylgi mannvirkinu, en
segir ekki „Guðs bless-
un“.
Hverfi af landinu
kristinn siður feðra
okkar og mæðra,
þeirra, er héldu vel trú
sína, verður til tóma-
rúm, sem fyrr en varir
fyllist öðru efni.
Þeim, sem hæst hafa
um guðleysi sitt, og
það svo, að þeir stofna um það fé-
lög, hafa hlutirnir oft snúist til mót-
gangs og armæðu í bernsku eða
æsku. Hina sömu hefur brostið
greind, karakterstyrk, fræðslu og
hjálp til þess að leggja þetta að
baki, fyrirgefa, gleyma. Í meintu
guðleysi eru ýmsir haldnir sekt-
arkennd með grímu, það sækir að
syndavitund í dularklæðum.
Fræg skáldsaga hefst svo: „Ég
hefi löngum velt því fyrir mér, sem
pabbi sagði við mig, þegar ég var
drengur: Einlægt þegar þú finnur
hjá þér hvöt til þess að gagnrýna
einhvern, minnstu þess þá, að ekki
hafa allir hér í heimi átt sama láni
að fagna og þú!“
Eftir Gunnar
Björnsson
»Hverfi af landinu
kristinn siður feðra
okkar og mæðra, þeirra,
er héldu vel trú sína,
verður til tómarúm, sem
fyrr en varir fyllist öðru
efni.
Höfundur er pastor emeritus.
Gunnar Björnsson
Lands vors Guð
UMRÆÐAN 21
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 17. ÁGÚST 2018
Renndu við hjá okkur í Tangarhöfða 13
Sími 577 1313
kistufell.com
TANGARHÖFÐA 13
VÉLAVERKSTÆÐIÐ
Allar almennar
bílaviðgerðir
Dalvegi 16c | 201 Kópavogur | Sími 568 6411 | rafvorur@rafvorur.is
Þvottavélar og þurrkarar
sem taka 10,1 kg
Amerísk
gæða
heimilistæki
rafvorur.isRAFVÖRUR ehf
Ljósmyndakeppni
Bílablaðs Morgunblaðsins
Kosning og nánari upplýsingar á
Facebook.com/bilafrettir
Leiðbeiningar fyrir ljósmyndara:
• Ljósmyndir skal senda í tölvupósti á bill@mbl.is
• Frestur til að skila inn myndum í keppni ágústmánaðar er til kl. 23:59 föstudaginn 17. ágúst.
• Myndina skal senda sem viðhengi, á jpg-sniði og skal myndin vera í hámarksupplausn.
• Fullt nafn rétthafa myndarinnar og símanúmer skal fylgja með auk lýsingar á myndefninu
• Keppt verður í fjórum lotum, næstu fjóra mánuði og fyrir þrjár bestu myndir hvers mánaðar eru
veittar gjafakörfur með Meguiar bón- og bílaþvottavörum frá Málningarvörum.
• Hver þátttakandi getur aðeins sent inn eina mynd í hverjum mánuði
• Sérstök dómnefnd velur síðan bestu ljósmyndina í desember.
Fyrsti vinningur er ferð
fyrir tvo á bílasýningu-
na í Genf í febrúar.
Í boði Toyota á Íslandi
www.mbl.is/bill
Atvinna