Ný Dögun - 01.11.1993, Qupperneq 15

A)ý ÐöguKv
Félagslegur missir er oft mikill. Vinirnir
sem mættu allir á sjúkrahúsið eftir fyrstu
aðgerðina eða meðferðina týna oftar en ekki
tölunni. Það reynist mörgum erfitt að
horfast í augu við væntanlegan dauða vinar.
Þá opinberast oft eigin dauðleiki og hræðsl-
an við þetta allt saman verður vináttunni
og ræktarseminni yfirsterkari. Vinir og
ættingjar, sem vita ekki hvað þeir eiga að
gera eða segja finnst oft öruggast að halda
sig í burtu. Þetta er slæmt því hræðslan við
það að verða yfirgefinn er oft mikil og
einmanaleikinn þrúgandi hjá þessum
sjúklingum. Þeir þurfa vináttuna og hlýjuna.
„Góðar eru gjafir þínar, en meira þykir mér
verð vinátta þín og sona þinna" segir í Njálu.
Hvað varðar aðstandendur er þörfin
fyrir vináttuna mikil eftir andlátið sérstak-
lega þegar um fer að hægjast. Jarðarför og
annað slíkt yfirstaðið og tómleikinn og
einmanaleikinn sverfur að.
Af öllum þeim gæðum sem okkur veitir
viturleg forsjá til ánægjuauka er vináttan
dýrmætust.
Fólk kemst af á ýmsan hátt þrátt fyrir
missinn. Til þess notar það ýmsar aðferðir
oft ósjálfrátt.
Afneitunin - er ein af þeim. í raun er
afneitunin alltaf notuð af og til í gegnum
allt ferli missisins. Það er erfitt að standa
frammi fyrir missinum 24 klst. á sólarhring
alla daga. Því er gripið til afneitunar inn á
milli. Þetta eru eðlileg viðbrögð og mjög
sjaldgæft að fólk noti afneitun stöðugt í
gegnum allt ferlið til enda. Afneitun er fyrir
mörgum aðferð til að halda mikilsverðum
samböndum við annað fólk, því að þess
meiri sem afneitunin er þess minni þvingun
er það fyrir aðra að umgangast þá.
Reiðin - er önnur aðferð til að komast af.
Hún beinist oft gagnvart einhverjum eða
hverju sem er. Aríðandi er þá að gera sér
vel grein fyrir því að hún er oftast ekki
persónuleg heldur útrás vegna mikillar innri
vanlíðunar.
Samningaleiðin - er önnur aðferð.
Algengt er að reyna að semja við almættið
um örlítið meiri tíma gegn því t.d.að hætta
að drekka, vera betri við náungan, eða
eitthvað annað.
Depurð - er tilfinning sem nær alltaf
fylgir miklum missi. Hún er eðlileg og
eitthvað sem gert er ráð fyrir að komi fram
fyrr eða síðar.
Sátt - er þegar fólk er hvorki haldið
depurð né reiði. Þetta ástand er eiginlega
hálf tilfinningalaust. Hvorki gleði né sorg.
Við sjáum þetta oft sem endastig sorgar-
innar. Það sem við verðum helst að hafa í
huga í þessu er að það er sjúklingurinn sem
ómeðvitað bregst við sinni eigin sorg og
missi á sinn ákveðna hátt innra með sér.
Viðbrögðin út á við geta verið erfið að-
standendum og vinum. Þá er gott að geta
skilið, að þetta eru aðferðir einstaklingins
til að komast af við erfiðar aðstæður í
sjúkdómsbaráttunni. Þá er einnig mikilvægt
að styðja við viðkomandi og gefa honum
tækifæri til að komast yfir erfiðar tilfinn-
ingar í rólegheitum. Þetta gerir maður best
með því að vera til staðar og vera tilbúinn
til að hlusta og ræða málin þegar sjúkl-
ingurinn sýnir þess merki að vilja vinna í
sínum málum.
;Að kveðja
Kveðjustundin er afar mikilvægur þáttur
í sorgarferlinu. Eins og ég þekki hana best,
þá er sjúklingurinn á sínu heimili, oft í sínu
eigin rúmi eða sjúkrarúmi, sem búið er að
koma fyrir heima. Hann er umkringdur
ástvinum sínum, sem skiptast gjarnan á að
vaka yfir honum. Aðstandendur þessir eru
oftar en ekki búnir að fara í gegnum stutt
eða langt en strangt sjúkdómsferli með
sjúklingnum og þeir halda áfram að vera
næstir honum þar til hann skilur við. Þessar
stundir eru oft fallegar, fullar af væntum-
þykju, tillitsemi, hlýju, sorg, söknuði,
15