Ljósmæðrablaðið - 01.12.2010, Blaðsíða 17

17Ljósmæðrablaðið - desember 2010
inn að greinast með athyglisbrest og er búinn
að vera með kvíða, sko hann greindist með
kvíða í leikskóla. Það að alast upp við svona
aðstæður getur haft þessi áhrif.“ Tvær aðrar
konur í rannsókninni sögðu að börn þeirra
hafi greinst með kvíða, þroska- og hegðunar-
vandamál.
Eftir skilnað
Allar konurnar sem tóku þátt í rannsókn-
inni höfðu skilið við ofbeldismennina. Eftir
skilnaðinn urðu í sumum tilvikum miklar og
jákvæðar breytingar á líðan barnanna bæði
heima og í skóla. Sum börnin glímdu þó enn
við erfiðar endurminningar og spurðu út í
gamlar sársaukafullar minningar. Þá glímdu
sum börnin enn við talsverða reiði út í föður
sinn og ofbeldi hans og vildu ekki fara til
hans um helgar. Eldri börnin vildu jafnvel
skipta um nafn og kenna sig við móður sína.
Jákvæðar breytingar á líðan barnsins
– heima og í skóla. Flestar konurnar lýsa
mikilli breytingu á börnum sínum eftir að
þær fóru úr ofbeldissambandinu. Linda sagði
um ungan son sinn:
„Hann er svo brosandi og hlæjandi ...
þannig að þetta hefur greinilega haft mikil
áhrif á þetta með svefninn. Hann var alltaf
að vakna á nóttunni og örugglega verið eitt-
hvað óöruggur og verið einhver hræðsla í
gangi hjá barninu. Hérna [í Kvennaathvarf-
inu, þangað sem hún flúði eftir að maður
hennar henti henni og barni þeirra út] bara
steinsefur barnið alla nóttina og svo öruggur
og já og fínn. Já, hann er bara alveg nýtt
barn.“
Inga hafði þetta að segja um breytingarnar
á sínum dreng eftir skilnaðinn en hann var
byrjaður í skóla:
„Hann [fyrrum eiginmaður] rífur alltaf
kjaft við allt og alla og hann ber ekki virð-
ingu fyrir neinum, ekki fullorðnu fólki, ekki
neinu. Og þú veist það er bara það sem er
búið að vera fyrir barninu öll þessi ár og ég
þurfti sko, ég var nánast ár að rétta barnið
af. Kennarinn sagði bara: „hann er stökk-
breyttur barnið, hvað ertu að gera heima?“
Hann er bara búinn að slaka á og þú veist
hann er bara farinn að njóta lífsins og bara
vera rólegur lítill strákur sem er bara að
leika sér og hafa gaman.“
Erfiðar endurminningar og neikvæðar
tilfinningar. Heimilisofbeldið var samt
að sækja á börnin og þau voru talsvert að
hugsa og spyrja út frá gömlum minningum.
Sara segir að barn hennar spyrji hvers vegna
pabbi sinn hafi farið: „Var það af því að
hann var svo vondur við okkur?” Langvar-
andi neikvæðar tilfinningar og hræðsla yngri
barnanna við feðurna kom meðal annars
fram í því að þau vildu ekki fara til þeirra
um helgar. Langvarandi reiði eldri barnanna
út í föður sinn og ofbeldi hans kom m.a.
fram í því að þau vilja sum skipta um nafn
og kenna sig við móður sína. Dísa sagði að
maður hennar kenndi börnum sínum um
skilnaðinn og að hann hafi ekki talað við þau
orð eftir skilnaðinn (14 ár síðan þau skildu)”.
Guðrún segir: “barnið var með skrítna leiki
eftir að hann hafði verið hjá föður sínum”.
Hann fór í könnunarviðtal þess vegna hjá
barnavernd. Þar brotnaði barnið niður þegar
farið var að tala við hann um föður hans og
vildi ekkert meira tala. Ákveðið var eftir
þetta að faðirinn fengi einungis að sjá barnið
undir eftirliti.
.
Horft til framtíðar
Konurnar í þessari rannsókn töluðu gjarnan
um að mjög náið samband væri á milli þeirra
og barnanna. Þær horfðu þó með nokkrum
ugg til framtíðar og höfðu flestar áhyggjur
af börnum sínum fæddum og ófæddum og
voru margar hræddar um börnin sín núna og
uggandi um framtíð þeirra.
Áhyggjur og hræðsla vegna barnanna
núna. Eftir skilnaðinn skelfdu margir ofbeld-
ismennirnir konurnar og beittu endalausri
áreitni eftir að sambúð lauk, hringdu stöðugt
og þær voru lengi að losna við þá. Margar
konurnar voru hræddar og óöruggar með
sig og börn sín, bæði fædd og ófædd. Bára
hefur miklar áhyggjur af börnum sínum og
segir: „Ég er svo hrædd, ég er alveg skelf-
ingu lostin vegna barnanna minna ... Mér
er alveg sama þótt hann ráðist á mig en ég
er hrædd um börnin mín.“ Mennirnir sýndu
börnum sínum engan áhuga fyrr en löngu
eftir skilnað. Þá vildu börnin ekki fara til
þeirra í sumum tilvikum og konurnar höfðu
áhyggjur af samskiptum þeirra og börnin
áttu erfitt með að tala um samveru þeirra
með feðrum sínum. Sara sagði: „Ég hafði
alltaf á tilfinningunni að barnið mætti ekki
segja mér hvað þeir voru að gera og mér
fannst það alveg rosalega óþægilegt.“
Sigrún hætti með manni sínum þegar hún
var komin nokkra mánuði á leið og lýsti vel
líðan sinni á meðgöngunni og áhyggjum af
ófæddu barni. Hún sagði m.a.:
„Hann hringdi eina nóttina, þá hringdi
hann hundrað sinnum, fyllti innboxið og
skilaboðin og hótaði mér öllu illu og þetta
var þannig bara að ég var skíthrædd við
hann. Alla meðgönguna leið mér hræði-
lega.“
Áhyggjur af framtíð barnanna. Þær telja
að börnin hljóti að fá rangar hugmyndir um
hvernig á að haga sér í fjölskyldu. Konurnar
hafa af því áhyggjur að það sækja börnin í
sem þau eru vön og þær hafa af því áhyggjur
að drengirnir þeirra muni ekki kunna að haga
sér vel gagnvart maka sínum í framtíðinni og
þær hafa áhyggjur af því að stúlkurnar endi
í ofbeldissambandi. Jóna segir eina dóttur
sína þegar hafa farið í ofbeldissamband eins
og hún ólst upp í sjálf. Þeim konunum fannst
öllum að þær hafi sjálfar haft tilhneigingu til
að gera lítið úr ofbeldinu og áhrifum þess,
bæði á þær sjálfar og börnin. Dísa sagði til
dæmis: “hann var helvítis fauti og hann
var rosalega strangur, en ég held að þau
(börnin) hafi ekki beðið tjón af”.
Umræður
Meginniðurstaða rannsóknarinnar er að
það er mat mæðranna að heimilisofbeldið
hafi haft skaðleg áhrif á börnin þeirra og
að ekki sjái fyrir endann á því. Þetta kemur
heim og saman við rannsóknir sem benda
til að börnum sem alast upp við ofbeldi sé
hætt við skaða á félagslegum og tilfinninga-
legum þroska. Þau eru líklegri til að fá ýmis
sálfélagsleg einkenni, athyglisbrest og ná oft
litlum menntaþroska (Bergman o.fl., 2008;
Talge o.fl., 2007). Konurnar höfðu áhyggjur
af fæddum og ófæddum börnum sínum og
rannsóknir sýna að full ástæða er til, eins
og áður er greint frá (Khashan o.fl., 2008;
Mattes o.fl., 2009; Turner o.fl., 2006).
Andfélagsleg hegðun hjá börnunum kom
einkum fram í hegðunarvandamálum eins
og virðingarleysi og hortugheitum gagnvart
móðurinni og stundum einnig öðrum full-
orðnum. Þetta kemur heim og saman við
rannsókn Moylan og félaga (2010) sem hafa
sýnt fram á að ofbeldi á börnum og heim-
ilisofbeldi saman auki hættu á að barnið
sýni andfélagsleg einkenni. Minni hætta er
ef einungis annað áreitið er til staðar. Mörg
börnin fundu fyrir kvíða og tvö greindust
með athyglisbrest. Þetta kemur heim og
saman við rannsóknir Mill og Petronis
(2008) að heimilisofbeldi auki líkurnar á að
börn fái athyglisbrest með ofvirkni - ADHD.
Slæmar minningar tengdar heimilisofbeld-
inu sækja á börnin og þau eru talsvert að
hugsa og spyrja út frá sárum minningum.
Þetta kemur heim og saman við rannsókn-
arniðurstöður Mertin og Mohr (2002) sem
fundu að börn sem höfðu búið við heim-
ilisofbeldi [n=56] glímdu mörg við áleitnar
spurningar en 20% þeirra greindust með
áfallastreituröskun. Þau sem greindust með
áfallastreituröskun voru með áberandi meiri
kvíða og depurð.
Að sækja í sama mynstur
Konurnar voru hræddar um að börnin þeirra,
bæði strákar og stelpur, myndu sækja í þau
samskiptamynstur sem þau þekktu þegar
þau yxu úr grasi. Rannsóknir sem benda til
að drengir sem alast upp við ofbeldi gagn-
vart móður sinni séu mun líklegri til að hafa
sama háttinn á þegar þeir fara í samband
seinna meir. Stúlkur með þennan bakgrunn
eru tvisvar sinnum líklegri til að verða
fórnarlömb ofbeldis og fjórum sinnum
líklegri til að verða fórnarlömb kynferðis-
ofbeldis á ævi sinni heldur en aðrar sem
ekki hafa búið við ofbeldi (Hagemann-
White, Katenbrink og Rabe, 2006) svo
áhyggjur mæðranna eru á rökum reistar. Þá
gerðu Milletich, Kelley, Doane og Pearson
(2010) rannsókn á 183 karlmönnum og 475
konum og notuðu Adult-Recall útgáfuna af
Revised Conflict Tactics Scale (CTS2-CA),
Exposure to Abusive and Supportive Envi-
ronments Parenting Inventory (EASE-PI)
og Revised Conflict Tactics Scale (CTS2).
Niðurstaða þeirra var m.a. að ef kona hafði