Morgunblaðið - 23.10.2018, Qupperneq 12

12 DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 23. OKTÓBER 2018
Lesið vandlega upplýsingarnar á umbúðumog fylgiseðli
fyrir notkun lyfsins. Leitið til læknis eða lyfjafræðings sé
þörf á frekari upplýsingumumáhættu og aukaverkanir.
Sjá nánari upplýsingar um lyfið áwww.serlyfjaskra.is
Dolorin
500mg töflur - 20 stk og 30 stk
Reykjavíkurvegur 62 | Sími 527 0640 | 220Hafnarfjörður | www.wh.is
Skagfirðingurinn Svanhildur Páls-
dóttir fékk á dögunum viðurkenn-
ingu í þágu ferðaþjónustu á Norður-
landi. Það var þegar fólk sem
starfar í greininni nyðra hélt
uppskeruhátíð sína. Mætti þá í
Húnaþing vestra til þess meðal ann-
ars að kynna sér aðstæður þar. Við-
urkenning þessi fellur gjarnan í
skaut fólki sem hefur haft góð áhrif
á ferðaþjónustu á Norðurlandi í
heild sinni. Þar á Svanhildur langa
reynslu að baki, en hún ásamt öðr-
um keypti Hótel Varmahlíð árið
2006 og gerðist hótelstjóri.
Í Örlygsstaðabardaga
Í gegnum árin hefur Svanhildur
samstarfi ferðaþjónustunnar á
Norðurlandi með ágætum, segir í til-
kynningu, Var lengi í stjórn Mark-
aðsstofu Norðurlands og þar af for-
maður í nokkur ár. Auk þess var hún
ein af stofnendum Félags ferðaþjón-
ustunnar í Skagafirði og var for-
maður þar. Hótel Varmahlíð var selt
til nýrra eigenda í fyrra og nú starf-
ar Svanhildur hjá 1238 Battle of Ice-
land á Sauðárkróki. Sýndarveruleiki
er þar nýttur til þess að leyfa gest-
um að upplifa Örlygsstaðabardaga
Sproti og Fyrirtæki ársins
Aðrar viðurkenningar sem veittar
voru á uppskeruhátíðinni voru
Fyrirtæki ársins og Sproti ársins.
Fyrirtækjaverðlaunin eru veitt þeim
sem hafa byggt upp rekstur sem hef-
ur náð sterkri stöðu á markaði.
Þessa viðurkenningu hlaut Hotel
Natur á Þórustöðum á Svalbarðs-
strönd við Eyjafjörð. Hótelið reka
Stefán Tryggvason og Inga Margrét
Árnadóttir, sem árið 2005 breyttu
fjósi og hlöðu hótel.
Að þessu sinni fór Sproti ársinstil
Hótels Laugarbakka í Miðfirði, sem
Hildur Ýr Arnardóttir og Örn Arn-
arson eiga og reka. Þau breyttu
skólanum að Laugarbakka í hótel
sem var opnað 2016. Þar eru 56 her-
bergi auk margvíslegrar annarar
aðstöðu sem kemur hótelinu í
fremstu röð.
Ferðaþjónar Svanhildur Pálsdóttir er önnur frá vinstri. Önnur á myndinni
eru frá vinstri Hjalti Páll Þórarinsson, Halldór Óli Kjartansson og Unnur
Valborg Hilmarsdóttir sem öll eru frá Markaðsstofu Norðurlands.
Sprotar og reynsla
Ferðaþjónusta á Norðurlandi í fremstu röð
Lista- og menningarhátíðin Vökudag-
ar hefst á Akranesi fimmtudaginn 25.
október og stendur til sunnudagsins
4. nóvember. Undanfarin ár hefur ver-
ið haldinn nokkurs konar upptaktur
að Vökudögum degi fyrir almenna
setningu. Í ár verður Jón Ólafsson
með dagskrá sína Af fingrum fram í
Tónbergi miðvikudaginn 24. október
og gestur hans verður Gunnar Þórð-
arson. Á Gamla Kaupfélaginu verður
skemmtidagskrá Skagaleikflokksins,
kvöldvaka með hljómsveitinni Á móti
sól og tónleikar með sveitinni Slitn-
um strengjum.
Í Bíóhöllinni verða stórtónleikar
sem nefnast Í takt við tímann en þar
koma fram Skagfirski kammerkórinn,
Kammerkór Norðurlands, Sinfóníetta
Vesturlands ásamt einsöngvurunum
Helgu Rós Indriðadóttur og Kolbeini
Ketilssyni undir stjórn Guðmundar
Óla Gunnarssonar.
Leikskólarnir á Akranesi verða með
sýningar og viðburði, í Tónlistarskóla
Akraness verða viðburðir og bók-
menntakvöld á Bókasafni Akraness
verður undir styrkri stjórn Sigur-
bjargar Þrastardóttur sem er frá
Akranesi. Tónleikar verða með Karla-
kórnum Svönum og einnig verður
Kvennakórinn Ymur með tónleika.
Nánari dagskrá er á akranes.is.
Menningarhátíðin Vökudagar á Akranesi
Tónleikar og sýningar
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Akranes Menningarbær í blóma.
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
Sem landvörður í Mývatns-sveit tókst mér í grasaferð-unum að ná athygli fólksþegar ég sagði frá nytjum
og þjóðtrú á gróðri jarðar. Með því
að gæða frásagnirnar lífi fór fólk að
líta fram fyrir tærnar á sér og
skoða grösin og þar með var til-
gangnum líka náð,“ segir Guðrún
Bjarnadóttir náttúrufræðingur.
Hún er kennari við Landbúnaðar-
háskóla Íslands á Hvanneyri og
rekur jafnframt jurtalitunina
Hespuhúsið þar í sveit. Og nú er
komin út bókin Grasnytjar á Íslandi
– þjóðtrú og saga, þar sem Guðrún
er höfundur texta en ljósmyndirnar
eru eftir Jóhann Óla Hilmarsson.
Til matar, bygginga og litunar
Í bókinni er á 130 blaðsíðum
fjallað um villtar jurtir á Íslandi og
hvernig þær hafa verið nýttar í tím-
ans rás, það er til matar, bygginga,
litunar og annars. Á bak við þetta
er bæði þjóðtrú og margþætt efna-
fræði, sem ýmsar sögur fléttast við.
„Það er langt síðan ég fór að viða
að mér upplýsingum um grasnytjar
og þjóðtrú sem síðar endaði í MSc
ritgerðinni minni sem ég skrifaði
við Landbúnaðarháskóla Íslands á
Hvanneyri. Ísland, í þessu tilliti,
bar ég saman við Noreg og ná-
grannalönd en við komum sem
landnemar frá Noregi og Bret-
landseyjum og því margt sameig-
inlegt í nytjasögu þessara landa,“
segir Guðrún um bókina sem hún
segir hæfa öllum aldurshópum.
Myndir Jóhanns Óla gefi bókinni
mikið vægi svo og teikningar
Bjarna Guðmundssonar á Hvann-
eyri sem lýsti vel nytjunum eða
þjóðtrúnni.
Tilvistin samofin
gróðri og náttúru
„Íslendingar hafa stundað gras-
nytjar frá landnámi enda öll okkar
tilvist samofin gróðri og náttúru og
er að sjálfsögðu enn. Landnemar
þurftu að aðlagast nýjum aðstæðum
í nýju landi en Ísland hefur af
mörgum ástæðum mjög fáar teg-
undir en við höfum um það bil 500
tegundir æðplantna á meðan Nor-
egur hefur 1300 og Bretlandseyjar
um 5000 tegundir svo þeirra mögu-
leikar til nytja eru mun meiri en
okkar Íslendinga,“ segir Guðrún
sem telur að grasnytjar á Íslandi
hafi verið að mestu óbreyttar í
margar aldir. „Líklega breytast
nytjarnar fyrstu aldirnar eftir að
landsmenn aðlöguðu sig nýrri flóru
en á 18. öld fara að koma til lands-
ins nytjajurtir og smám saman
fjölgar tegundum í íslenskri flóru
með meiri samgangi milli landa og
einnig hlýnandi veðurfari undan-
farna áratugi. Þegar komið er fram
á 20. öldina þá fara nytjarnar að
láta undan og innfluttar vörur verða
ríkjandi, og landsmenn fara til
kaupmannsins og kaupa sína vöru í
stað þess að leita út í náttúruna. “
Kolvetni úr fjallagrösum
Guðrún segir að fjallagrösin sem
á latínu heita Cetraria islandica hafi
verið Íslendingum mikilvæg því úr
þeim fengust kolvetni. Fjallagrösin
og íslenska sauðkindin hafi haldið í
okkur lífinu á erfiðum tímum á mið-
öldum. Ætihvönn (Angelica arc-
hangelica) hafi einnig verið mikil-
væg en allir hlutar hennar eru ætir
og gefa góða næringu. Og svo lit-
irnir;
„Jurtalitun er vinsæl í dag og
margir að bardúsa við litun. Lit-
unarjurtirnar í dag eru mikið til
þær sömu og hafa verið í gegnum
aldirnar en í dag hafa bæst við nýj-
ar tegundir sem hafa numið land
hér og eru líka notaðar.“
Gögn og gróður jarðar
Fólk verður að geta
bjargað sér í harðindum.
Íslendingar verða að geta
nýtt sér náttúruna, svo
sem gróðurinn. Grasnytj-
ar úr flóru Íslands eru
umfjöllunarefni Guð-
rúnar Bjarnadóttur nátt-
úrufræðings í Hespuhús-
inu á Hvanneyri.
Morgunblaðið/Sigurður Bogi
Flóra Jurtanytjar voru mikilvæg undirstaða í fæðuöflun Íslendinga um aldir og sérstaklega voru kolefnisrík fjalla-
grösin mikilvæg. Þegar innflutningur til dæmis á kornmeti jókst breyttust nytjarnar, segir Guðrún hér í viðtalinu.
Hvönn Gefur næringu og setur svip
á umhverfi. Hér er jurt á vatns-
bakka og Herðubreið er í baksýn.