Morgunblaðið - 23.10.2018, Side 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 23. OKTÓBER 2018
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Notkunkannabis-efna hefur
verið lögleidd í
Kanada og varð
sala þeirra leyfileg
í liðinni viku. Fyrir
þremur árum var þetta skref
stigið í Úrúgvæ. Kannabis hef-
ur einnig verið lögleitt í nokkr-
um ríkjum Bandaríkjanna og
víða eykst þrýstingur á að al-
menn notkun þess verði leyfð. Í
umræðum um málið er oft látið
eins og kannabisefni séu sak-
laus, en sú er alls ekki raunin
og er full ástæða til að draga
skaðsemi þeirra fram.
Andstæðingar lögleiðingar
segja að hún myndi ýta undir
margvísleg geðræn og félags-
leg vandamál.
Neytendur kannabisefna
lenda frekar í umferðar-
óhöppum og með neyslu eykst
hætta á eitlakrabbameini og
sjúkdómum í öndunarvegi auk
þess sem neysla á meðgöngu
getur valdið seinkun á þroska
barns. Almennt séð er neysla
tóbaks og áfengis þó skaðlegri
heilsu.
Hættan af neyslu kannabis
er mest þegar kemur að geð-
rænum áhrifum og á það eink-
um við á barns- og unglings-
aldri. Benda rannsóknir til
þess að ellefti hver maður, sem
neytir kannabisefna reglulega,
verði fyrir geðröskunum af
völdum þeirra, allt frá þung-
lyndi til geðhvarfa.
Skilningur á virkni kannabis
hefur farið vaxandi
á undanförnum
áratug. Kannabis
virkjar boðefni í
líkamanum sem
einnig eiga þátt í
geðklofa.
Ef neytandinn er með veik-
leika fyrir geðklofa getur
neysla kannabisefna sett allt
úr skorðum og valdið sjúk-
dómi, sem ekki hefði komið
fram ella.
Neysla kannabis eykur
hættuna á geðhvörfum um 40
til 150% og hættuna á kvíða-
röskunum um allt frá 30 til 70%
eftir umfangi neyslunnar. Hafi
neyslan hafist fyrir 16 ára ald-
ur eykst hættan á kvíðarösk-
unum meira að segja um 220%.
Kannabisefni hafa mest
áhrif á heilann á meðan hann er
að mótast og þroskast. Sam-
kvæmt taugafræðinni hefur
heilinn náð fullum þroska við
25 ára aldur. Eftir því sem
neytandinn er yngri verða nei-
kvæðu áhrifin meiri. Börn sem
hefja neyslu fyrir 15 ára aldur
ljúka síður skyldunámi. Þau
eiga erfiðara með að leggja orð
á minnið og neyslan hægir á fé-
lagsþroska.
Það er engin ástæða til þess
að fegra áhrif kannabisefna og
verulega hæpið að lögleiða þau.
Neysla þeirra hefur verið
sveipuð hjúpi huggulegheita,
en afleiðingarnar geta verið
skelfilegar og það er ábyrgðar-
leysi að afneita þeirri stað-
reynd.
Neysla kannabis-
efna getur haft
skelfilegar afleið-
ingar}
Hæpin lögleiðing
Þeir sem lengi hafa
þraukað eiga flest-
ir í farteski sínu
minningar um
„bernskubrekin“.
Sum eru aldrei
viðruð fyrir ann-
arra eyrum. En þau sem fóru
betur en horfði kitla einatt í
senn taugar spennu og gríns,
jafnvel þótt manneskjan sem
ungdómurinn nú er orðin
myndi aldrei „haga sér svona“.
Eldri borgara rámar í að fyr-
ir hálfri öld hertóku 11 íslensk-
ir stúdentar í Stokkhólmi ís-
lenska sendiráðið þar. Snortnir
af fullstórum skammti af
stemningunni sem kennd var
við „’68-kynslóðina“ réðust þeir
inn í útstöð íslenska ríkisins.
Nú hafa tveir þeirra fengið
styrk frá þessu sama ríki til að
gera „mynd“ um atburðinn til
að árétta að þar hafi ungviðið
verið í réttum erindum.
Gústaf Adolf Skúlason, sem
var einn af þessum 11, hefur á
hinn bóginn skrifað sig frá
gerningnum með hófstilltri og
óvenjulegri grein hér í blaðinu
og segir: „Í blindum
heimi bókstafstrúar
er mikilvægara að
geta vitnað í línuröð
og blaðsíðutal bind-
is í bókaútgáfu
Marx, Leníns, Stal-
íns og Maós Tsetungs en að sjá
dauðann og örbirgðina sem
kommúnisminn hefur valdið.
Slík veruleikafirring er hættu-
leg hvaða samfélagi sem er. Í
dag birtist angi hennar m.a. hjá
hámenntuðu fólki sem vill rústa
stjórnarskránni og dýrkar
framsal þjóðarinnar í hendur
erlendra afla eins og ESB.“
Gústaf lýkur grein sinni svo:
„Byltingarrómantíkin tók
nokkur ár af ævi minni. Ég er
þakklátur öllum þeim sem hafa
fyrirgefið mér bernskubrekin
og skil líka þá sem ekki hafa
gert það. Betra er að gera mis-
tök sem ungur maður en til ára
kominn.
Mér finnst bara sorglegt að
sjá suma jafnaldra mína enn á
sama stað eftir tæpa hálfa öld.
Hefur virkilega engin þróun átt
sér stað?“
Gerð hefur verið
heimildarmynd um
yfirtöku íslensks
sendiráðs}
Eru þeir engu nær?
A
llir þurfa öðru hvoru að staldra við
og íhuga á hvaða leið þeir eru.
Ekki bara sem einstaklingar
heldur líka við öll sem samfélag.
Stundum er talað um að ákveðið
fólk sé áhrifavaldar. Við viljum gjarnan geta
litið upp til þeirra sem stöðu sinnar vegna eiga
að vera til fyrirmyndar. Í gamla daga bar mað-
ur virðingu fyrir skólastjórum og kennurum,
þeim sem skipuðu æðsta sess í hugarheimi
barns og unglings. Jafnvel þegar ég var kom-
inn í háskóla leit ég upp til prófessoranna, þó
að á þeim tíma vissi maður vel að þar var mis-
jafn sauður.
Ekkert þótti nemendum að því að kennarar
væru strangir, ef þeir voru samkvæmir sjálfum
sér. Um leið og þeir urðu ósanngjarnir, til
dæmis skömmuðu aðra en þá sem áttu það skil-
ið, fóru efasemdir að vakna. Kennarar sem hegðuðu sér
ekki eins og þeir áttu að gera urðu öllum mikil vonbrigði.
Enginn fær frí frá því að vera vandur að virðingu sinni.
Smám saman áttaði maður sig á því að þau sem veljast í
ábyrgðarstöður eru líka mannleg. Það breytir því ekki að
okkur ber öllum að vanda okkur eftir föngum. Í Viðreisn
leggjum við sérstaka áherslu á það að stunda málefnalega
umræðu og höfum sett okkur viðmið: „Óvönduð orðræða
getur valdið skaða og þjáningu og í sumum tilfellum varð-
ar hún við lög. Hugsum áður en við tölum eða sendum
skilaboð frá okkur, notum jákvæða orðræðu í riti, á sam-
félagsmiðlum, í ræðustól, í viðtölum, í kosningabaráttunni,
á þingi og í ríkisstjórn. Orðfæri okkar á að vera
uppbyggilegt og jákvætt. Við skulum fjalla
mest um framtíðina, lausnir og hvatningu. Við
ætlum að vera góðar fyrirmyndir og við ætlum
að byggja upp traust og trúverðugleika.“
Einhvern tíma hef ég örugglega fallið á
þessu prófi, en staðreyndin er sú að mörgum
finnst lítið fútt í flokki sem ekki kemur fram
með sleggjudóma, fer mjúkum höndum um
andstæðingana, reynir að finna kjarna málsins
og samhengið milli orsakar og afleiðingar.
Fljótlega eftir að ég stökk út í sundlaug stjórn-
málanna heyrði ég brigslyrði um annarlegar
hvatir sem lægju að baki okkar málflutningi og
gerðum. Þá er mannlegt að vilja svara í sömu
mynt.
Á undanförnum árum hefur yfirvegun verið
á undanhaldi í stjórnmálum, viðskiptum, kjara-
baráttu og dægurmálaumræðu. Þau sem til forystu veljast
á þessum sviðum bera ábyrgð. Enginn hefur áhuga á for-
ystumanni sem hefur ekkert fram að færa, en við berum
líka öll ábyrgð á því að kjósa foringja sem bera virðingu
fyrir staðreyndum, setja ekki fram kenningar sem byggj-
ast á „hliðstæðum veruleika“ og gera lítið úr þeim sem
hafa aðra skoðun. Allir vita hvernig fór fyrir samfélaginu
þegar útrásarvíkingarnir buðu efnahagslögmálunum birg-
inn. Meðvirkni fjölmiðla og stjórnmálamanna olli því hve
langt firringin gat gengið. Við megum aldrei gleyma því.
Benedikt
Jóhannesson
Pistill
Bylting helvítis drullusokkanna
Höfundur er stærðfræðingur og stofnandi Viðreisnar.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Um tveir tugir umsagnahafa borist atvinnuvega-nefnd Alþingis umfrumvarp sjávarútvegs-
ráðherra um veiðigjald. Er þar um
að ræða einstaklinga, félög og
stofnanir og koma fram ýmis sjón-
armið um efni frumvarpsins.
Með frumvarpinu er gert ráð
fyrir að útreikningur veiðigjalds og
álagning verði færð til Ríkisskatt-
stjóra. Ákvörðun veiðigjalds verði
byggð á ársgömlum gögnum um
afkomu sjávarútvegsfyrirtækja í
stað um tveggja ára líkt og verið
hefur.
Það er mat ríkisskattstjóra að sú
einföldun á útreikningi veiðigjalds
sem frumvarpið gerir ráð fyrir sé
til verulegra bóta og einföldunin
líkleg til að spara vinnu og auka
gagnsæi, segir í umsögn embættis-
ins. Þar kemur einnig fram að
tímaramminn sem ætlaður sé til
úrvinnslu gagna geti verið knapp-
ur.
Bent er á að vinna við ákvörðun
og útreikning veiðigjalds muni
verða töluverð og með tilheyrandi
kostnaði, bæði í formi stofnkostn-
aðar og síðan rekstrarkostnaðar á
hverju ári. „Er því nauðsynlegt
miðað við þá hagsmuni sem í húfi
eru að tryggt verði að verkefnið
verði að fullu fjármagnað til að
framkvæmd við vinnslu þessara
upplýsinga og útreikning gjaldsins
geti orðið með sem öruggustum
hætti,“ segir í umsöginni. Þá segir
að hugsanlega hafi ekki verið tekið
nægilegt tillit til kostnaðar við
áhættugreiningu við kostnaðarmat.
SSÍ á móti veiðigjaldi
Í umsögn Sjómannasambands
Íslands er meðal annars ítrekað að
sambandið er mótfallið veiðigjaldi
á útgerðina. „Þar sem Samtök
fyrirtækja í sjávarútvegi hafa stutt
þá pólitík að útgerðin greiði hóf-
legt veiðigjald er erfitt fyrir sam-
tök sjómanna að leggjast gegn
skoðun þeirra enda gert ráð fyrir
því að það sé útgerðin en ekki sjó-
mennimir sem greiði þessi gjöld til
hins opinbera.
Hins vegar er útgerðin með
kröfur á samtök sjómanna um að
veiðigjöldin verði tekin af óskiptu
áður en skipt er, þ.e. að sjómenn-
irnir greiði í raun veiðigjöldin fyrir
útgerðina. Þeirri kröfu útgerðar-
innar vísar Sjómannasamband Ís-
lands á bug enda eru veiðigjöldin
skattur á útgerðina sem stjórnvöld
leggja á hagnað hennar og eru þau
því sjómönnum óviðkomandi,“ seg-
ir í umsögn Sjómannasambandsins.
Minni útgerðarfyrirtæki
Skjöldur Pálmason, fram-
kvæmdastjóri Odda á Patreksfirði,
segir að frumvarpið tryggi í sessi
ofurskattlagningu á sjávarútvegs-
fyrirtæki og sé engan veginn hóf-
legt. „Frumvarpið tekur ekki tillit
til afleitrar samkeppnisstöðu minni
fyrirtækja, sérstaklega á lands-
byggðinni, sem bera þurfi ein ýms-
an kostnað s.s. flutningsgjöld af að-
föngum og afurðum, auk þess að
bera sérstaka skatta opinberra að-
ila s.s. kolefnisgjald, olíugjald o.fl.
Frumvarpið ívilnar því þeim sem
hafa betri aðstöðu til að nýta ódýr-
ari flutningaleiðir og njóta ann-
arrar samkeppnisaðstöðu,“ segir í
umsögn Skjaldar.
Í umsögn Þórólfs Matthíassonar
hagfræðiprófessors er m.a. fjallað
um aðferðafræði og tilgang frum-
varpsins. Lokaorð umsagnar hans
eru eftirfarandi: „Kvótakerfinu var
upphaflega komið á til að auka
þjóðhagslega arðsemi veiðanna,
m.a. með því að þvinga óhag-
kvæmar útgerðir til að hætta
rekstri. Skynsamleg framkvæmd
veiðigjaldsálagningar styður þetta
markmið og getur jafnvel orðið til
að bæta skilvirkni opinberrar
tekjuöflunar. Aðgerðir sem lúta að
því að auðvelda óhagkvæmum út-
gerðum róðurinn t.d. með ótíma-
bundnum afslætti af veiðigjaldi
vinna gegn hinum upphaflega til-
gangi kvótakerfisins.“
Vinna við veiðigjöldin
verði að fullu fjármögnuð
Morgunblaðið/Halldór Sveinbjörnsson
Á Ísafirði Kristján Þór Júlíusson sjávarútvegsráðherra hefur haldið fundi
um veiðigjaldafrumvarpið víða um land á undanförnum dögum.
Í umsögn Erlu Friðriksdóttur í
Stykkishólmi er fyrirhuguð álagn-
ing veiðigjalds á sjávargróður í
frumvarpinu gagnrýnd og er vitnað
til breytinga á lögum um veiðigjald
á síðasta ári, sem fólu í sér að
ákvæði voru sett í lögin um nýt-
ingu sjávargróðurs, þ.e. þangs og
þara.
„Það sem skýtur skökku við er
að lagabreytingin var ekki ein-
skorðuð við auðlindir í sameign
þjóðarinnar heldur tekur jafnframt
til auðlinda sem enginn ágreiningur
er um að sé í einkaeign, þ.e. fyrst
og fremst þangs, en einnig þara
sem er í fjöru og netlögum landar-
eigna. Hér er því reynt að heimfæra
ákvæði laga sem eiga við um vernd
og nýtingu auðlinda í þjóðareigu yf-
ir á auðlindir sem enginn lögfræði-
legur ágreiningur hefur verið um að
teljist einkaeignarrétti undirorp-
inn,“ segir í umsögninni. Sé veiði-
gjald innheimt ætti það því að
renna til landeigandans.
Renni til landeigandans
GJALD Á SJÁVARGRÓÐUR