Morgunblaðið - 03.12.2018, Síða 26

26 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 3. DESEMBER 2018
Þessi fyrsta skáldsaga írskahöfundarins Sally Rooneyveitir lesendum innsýn íflókið vináttu- og ástar-
samband fjögurra manneskja í
Dublin. Sagan er sögð frá sjón-
arhorni aðalpersónunnar Frances,
sem er rétt rúmlega tvítugur há-
skólanemi í Dublin. Hún á í flóknu
sambandi við sína bestu vinkonu og
fyrrverandi ástkonuna Bobbu. Þær
kynntust í menntaskóla og vinátta
þeirra einkennist af miklu valda-
ójafnvægi. Frances, sem segir sög-
una, lætur Bobbu að mestu stjórna
sér og hefur sífelldar áhyggjur af því
hvernig hún kemur fram og hvað
öðru fólki finnst um hana. Hvort hún
hafi sett upp réttan svip í réttum að-
stæðum. Bobba er frjálslynd lesbía
með sterkar
skoðanir, er á
móti ríku fólki
þó að hún komi
sjálf úr efnaðri
fjölskyldu, og
hefur þann hæfi-
leika að hrífa
alla í kringum
sig með sér og
hefur gríðarlegt
vald yfir flestum
sem hún hittir. Frances sér ekki sól-
ina fyrir Bobbu.
Líf þessara ungu háskólakvenna
tekur stakkaskiptum þegar þær
kynnast hjónunum Nick og Melissu.
Nick og Melissa eru á fertugsaldri og
virðist ekki þykja óeðlilegt að vingast
við ungu konurnar Bobbu og Fran-
ces, sem þau kynnast í gegnum lista-
samfélagið í Dublin og hefja að bjóða
þeim heim til sín í hvers kyns boð.
Melissa og Bobba tengjast sterkum
böndum og Fances virðist afbrýði-
söm en sjálf hefja þau Nick mjög
sterkt og sérstakt samband sín á
milli.
Persónur Rooney í sögunni Okkar
á milli eru vel skapaðar, flóknar og
oft á tíðum er erfitt að átta sig á
valdaójafnvæginu þeirra á milli sem
er rauði þráðurinn í bókinni. Höf-
Af fjöllyndi og
valdaójafnvægi
Skáldsaga
Okkar á milli bbbbn
Eftir Sally Rooney.
Bjarni Jónsson íslenskaði.
Benedikt bókaútgáfa, 2018.
Kilja. 302 bls.
ÞORGERÐUR ANNA
GUNNARSDÓTTIR
BÆKUR
Tónastöðin • Skipholti 50d • Reykjavík • sími 552 1185 • www.tonastodin.is
Japanskt
meistaraverk
Landsins mesta
úrval af píanóum
í öllum verð�lokkum.
Hjá okkur færðu
faglega þjónustu,
byggða á þekkingu
og áratuga reynslu.
VIÐTAL
Ásgeir Ingvarsson
ai@mbl.is
Það verður að segjast eins og er að
Jón St. Kristjánsson er afskaplega
hógvær þýðandi. Þegar blaðamaður
hringir vill hann alls ekki gera mikið
úr því að hafa þýtt Andresblöðin í
fimmtán ár, hafa verið útnefndur til
íslensku þýðingarverðlaunanna oftar
en einu sinni og oftar en tvisvar, eiga
þrjár þýddar barnabækur í jóla-
bókaflóðinu í ár og þá fjórðu – verð-
launaskáldsöguna Hin ósýnilegu (n.
De Usynlige) eftir Roy Jacobsen –
væntanlega í búðir fljótlega eftir ára-
mót:
„Ég þykist ekki vera neitt sér-
fróður um barnabókmenntir – er
bara gamall bókaormur og met
barnabækur fyrst og fremst út frá því
hvað mér hefði sjálfum fundist þegar
ég var yngri,“ segir hann. „Það vildi
bara þannig til að ég hlaut tilnefningu
þegar barnabækur voru í fyrsta
skipti tilnefndar til þýðingarverð-
launanna og hefur loðað við mig síðan
þá að þýða bækur fyrir börn með-
fram öðrum verkum. Andrés Önd hef
ég fengið að þýða í fimmtán ár og úr
því enginn virðist vilja losna við mig,
er fólk sennilega sátt við mig þar.“
Barnabækurnar þrjár sem Jón
þýddi fyrir þessi jólin eru Ótrúleg
ævintýri Brjálinu Hansen, Villinorn,
og Seiðmenn hins forna en bækurnar
eru allar gefnar út af Angústúru. Jón
þýddi Brjálínu úr þýsku, Villinorn úr
dönsku og Seiðmenn hins forna úr
ensku, en hann vill heldur ekki gera
mikið úr því að geta þýtt úr mörgum
tungumálum.
„Ég átti alltaf auðvelt með að læra
tungumál og hef reynt að halda þeim
við, en svo er það þannig að ef maður
getur þýtt úr dönsku þá á maður einn-
ig að geta þýtt norskan texta ef maður
vill leggja það á sig.“
Ævintýri og erfiðleikar
á máli sem börn skilja
Angustúra leggur m.a. áherslu á út-
gáfu vandaðra barnabóka og segir Jón
að nýju bækurnar þrjár ættu að hitta í
mark hjá ungum lesendum. Eru þær
allar fyrsta bókin í bókaflokki eða
bókaþrennu og hafa notið mikilla vin-
sælda erlendis.
Villinorn fjallar um unga stúlku
sem uppgötvar að hún býr yfir galdra-
mætti. „Bókin er laus við alla prédik-
un en fullorðna fólkið sem les textann
mun tengja hann við umræðuna um
umhverfismál enda sækir stúlkan
kraft sinn frá náttúruni,“ útskýrir
Jón. „Brjálína Hansen er af öðrum
toga, er létt og fjörug saga á yfirborð-
inu en mikill harmur undir niðri.
Brjálína er skilnaðarbarn, þarf að tak-
ast á við erfiðar aðstæður og fjallar
bókin um alvarlega hluti en með þeim
tóni og á því máli sem krakkar geta
skilið.“
Villinorn og Brjálína Hansen gerast
í nútímanum en sögusvið Seiðmanna
hins forna er forn ævintýraheimur
þar sem finna má riddara, nornir,
galdrakarla og fljúgandi töfratól.
„Cressida Cowell, höfundur bókar-
innar, er sú sama og skrifaði Að temja
drekann sinn sem varð síðar að feiki-
vinsælum teiknimyndum,“ segir Jón.
Hafa síðan eflaust margir beðið eft-
ir þýðingu á bokinni Hin ósýnilegu,
sem JPV gefur út, enda var verkið til-
nefnt til Man Booker bókaverðlaun-
anna árið 2017. Heyra má á Jóni að
það hafi verið ánægjuleg áskorun að
þýða Roy Jacobsen. „Bókin er ekki
löng en gríðarlega vel skrifuð og hefði
alveg mátt vinna Booker-verðlaunin.
Þessu knappa riti tekst að spanna
fimmtán ára tímabil í sögu fólksins
sem býr á lítilli eyju í norska eyjaklas-
anum og þá erfiðu lífsbaráttu sem
eyjarskeggjar háðu á norðurhjara
veraldar um og eftir fyrri heimsstyrj-
öld.“
Hafi aðgang að góðu lesefni
Þó Jón vilji ekki gera mikið úr þeim
fjölda bóka og flaumi Andrésblaða
sem hann hefur þýtt þá færist talið yf-
ir í gildi góðra barnabókmennta. Nú
þegar unga fólkið elst upp með nefið
límt við snjallsímann og margir
grunnskólanemendur eiga erfitt með
að lesa sér til gagns og ánægju virðist
aldrei hafa verið brýnna að bjóða
börnum og unglingum upp á áhuga-
verðar bækur á góðri íslensku. Jón
tekur ekki undir það með blaðamanni
að gott ráð sé beinlínis að halda góð-
um bókum að börnunum, nema því
aðeins að þau séu höll undir bóka-
lestur. „En þau þurfa að hafa aðgang
að fjölbreyttum bókum sem þau geta
sjálf leitað í. Æskan þarf að alast upp
við það að bókum sé sýnd virðing og
að bókalestur þyki einhvers virði,“
segir hann. Má heyra á Jóni að hon-
um finnst ekki líklegt til árangurs að
ætla beinlínis að knýja börn til að lesa
meira, en ef þeim stendur til boða les-
efni sem þeim finnst skemmtilegt lesi
börnin að eigin frumkvæði og hafi
gaman af. „Ég veit að margir for-
eldrar kaupa Andrésblöð því börnin
vilja ekki lesa neitt annað, og þau eru
þá í það minnsta að lesa.“
Þýðendur leika mikilvægt hlutverk
í að tryggja aðgengi íslenskra barna
og ungmenna að bókum og blöðum til
að lesa enda verður seint of mikið
framboð af frumsömdum íslenskum
barnabókum. Að þýða verk fyrir unga
lesendur er hægara sagt en gert og
þarf Jón að reyna að finna rétta jafn-
vægið þannig að textinn sé hæfilega
auðlesinn, bæti samt málþroska og
orðaforða lesandans, og falli að yfir-
bragði frumtextans. „Bókin um Brjál-
inu er t.d. ekki skrifuð á neinu barna-
máli, en er samt auðskilið verk af
hendi höfundar. Villinorn fer aftur á
móti bil beggja og eru söguhetjurnar
unglingar sem tala unglingamál. En á
sama tíma fléttast inn í söguna galdr-
ar og drungi og á þeim stöðum í bók-
inni upphefst stíllinn örlítið og ég get
leyft mér að nota meira krefjandi
orð,“ útskýrir Jón. „Svo höfum við
höfunda eins og Cressidu Cowell sem
mér finnst greinilega ætla sér að ala
börnin upp í að lesa dálitið flókinn stíl
og textinn í Seiðmönnum hins forna
er þrælsnúinn, málið upphafið, og ég
leyfi mér alltaf að þýða þannig verk
að ég gefi engan afslátt af textanum.
Í síðustu yfirlestrarumferðunum
gæti ég samt að því hvort útkoman sé
ekki örugglega skiljanleg þeim ald-
urshópi sem bókin er ætluð, og hvort
framandi orð eða orðasambönd séu
ekki í það minnsta skiljanleg af sam-
henginu.“
Getur leikið sér með málið
Stílsnilli Jóns sést greinilega í
Andrésblöðunum og segir hann að
þar fari eftir hverri sögu og hverjum
„Bara gamall
bókaormur“
 Þegar Jón St. Kristjánsson þýðir barnabækur þarf hann
að nota málið á þann hátt sem hæfir lesendahópnum
 Stundum passar að nota háfleygan texta í barnasögum