Morgunblaðið - 18.12.2018, Qupperneq 33

MENNING 33
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 18. DESEMBER 2018
Húðfegrun ehf | Vegmúli 2 | Sími 533 1320 | www.hudfegrun.is
Laserlyfting
Þéttir slappa húð á andlit og hálsi
Árangur af Laserlyftingu er sambærilegur við árangur af andlitslyftingu
með skurðaðgerð en það sem laserlyfting hefur fram yfir andlitslyftingu
er að einstaklingur getur farið í vinnu beint eftir meðferð.
15% afsláttur af gjafabréfum hjá Húðfegrun
Bylting ímeðferð á línum, hrukkumog slappri húð.
ICQC 2018-20
Vefurinn The Wrap, sem fjallar um
kvikmyndir og sjónvarpsþætti, segir
mögulegt að kvikmyndin Mortal
Engines verði stærsta „flopp“ árs-
ins, þ.e. sú kvikmynd sem minnstu
muni skila í miðasölutekjum miðað
við framleiðslukostnað. Að lokinni
þakkargjörðarhátíðarhelginni í
Bandaríkjunum virtist sem nýjasta
kvikmyndin um Hróa hött myndi
hreppa þann vafasama titil en nú lít-
ur út fyrir að Mortal Engines dragi
enn færri í kvikmyndahús. Hún fer í
flokk með „big budget“ kvikmynd-
um, þ.e. þeim dýrustu í framleiðslu
og skilaði aðeins 7,5 milljónum doll-
ara í miðasölu yfir frumsýningar-
helgi í Bandaríkjunum sem þykir lít-
ið fyrir slíka kvikmynd.
Framleiðslukostnaður Mortal
Engines nam meira en 100 millj-
ónum dollara og segir á vef Wrap að
mögulega hafi hann verið 150 millj-
ónir. Sjö og hálf milljón dollara yfir
frumsýningarhelgi er því ansi lítið
hlutfall af þeim kostnaði og mögu-
legt að myndin muni á endanum
ekki svara kostnaði.
Hera Hilmarsdóttir fer með burð-
arhlutverk í kvikmyndinni og hafa
gagnrýnendur verið almennt já-
kvæðir hvað hennar frammistöðu
varðar, m.a. sá sem skrifar fyrir
New York Times.
Mortal Engines
skilar litlu í miðasölu
Stjarna Hera Hilmarsdóttir fer með burðarhlutverk í Mortal Engines.
Gallerí Fold við Rauðarárstíg
stendur þessa dagana fyrir sér-
stöku jóla-vefuppboði undir yfir-
skriftinni Jólaperlur. Er það haldið
á vefnum uppbod.is. Boðin eru upp
úrvalsverk eftir marga kunna
myndlistarmenn og stendur upp-
boðið til 20. desember næstkom-
andi.
Meðal verkanna sem boðin eru
upp má nefna stórt olíuverk eftir
Jón Stefánsson, Hestar um vetur.
Það var áður í eigu dönsku vinnu-
veitendasamtakanna og ljósmynd
af verkinu er í bók um Jón Stef-
ánsson sem gefin var út af Helga-
felli árið 1950.
Landslagsmyndir eiga sinn sess á
uppboðinu en meðal annars eru
boðin upp verk eftir Jóhannes S.
Kjarval, Ásgrím Jónsson, Gunnlaug
Blöndal og verk eftir Þórarin B.
Þorláksson frá 1909. Boðin eru upp
þrjú verk eftir Louisu Matthías-
dóttur; sjálfsmynd af listakonunni,
uppstilling með grænmeti og olíu-
málverk af stúlku með hundi. Þá
verður boðið upp stórt abstrakt ol-
íumálverk eftir Svavar Guðnason
frá um 1970 auk abstrakt málverka
eftir Braga Ásgeirsson, Kristján
Davíðsson og Þorvald Skúlason.
Loks má nefna verk eftir Karól-
ínu Lárusdóttur, Húbert Nóa, Har-
ald Bilson, Soffíu Sæmundsdóttur
og Þránd Þórarinsson.
Boðið upp Hluti olíumálverksins
Hestar um vetur eftir Jón Stefánsson.
Jólaperlur á
myndlistaruppboðiTil bjargar sál hins látna. Tilþess eru sálumessursungnar. Sálumessa Gerð-ar Kristnýjar í samnefndri
nýútkominni ljóðabók er í formi
ljóðabálks sem settur er fram til að
halda á lofti minningu ákveðinnar
konu, svo aldrei gleymist hennar
saga og þjáningar þær sem hún
mátti þola. Þján-
ingar sem urðu til
þess að hún
treysti sér ekki til
að lifa.
Forsaga máls-
ins er sú að þegar
Gerður Kristný
ritstýrði tímariti
fyrir fimmtán ár-
um birti hún þar
frásögn þessarar ungu konu sem
sagði frá kynferðisofbeldi sem hún
hafði orðið fyrir árum saman af
hendi bróður síns, barn að aldri. Of-
beldi sem varð til þess að konan
fyrirfór sér. Gerður var kærð til
siðanefndar Blaðamannafélagsins
og dæmd fyrir birtingu greinar-
innar. Ljóðabálkurinn Sálumessa er
flugbeitt innlegg gegn þöggun kyn-
ferðisbrota, áminning um að við
þurfum að hafa hátt og að aldrei
megi hætta að berjast gegn þögninni
sem allt of oft hefur haft yfirhönd.
Ljóðmælandinn sem hefur orðið í
sálumessu Gerðar hvílir við hlið
hinnar látnu í dys, þetta eru ,,konur
huslaðar í holti“ eins og skepnur, og
er þar vísað til einnar af fjölmörgum
þjáningarsystrum hinnar látnu,
Steinunnar í Sjöundármálinu frá því
snemma á nítjándu öld sem heygð
var á Skólavörðuholti. Þannig minn-
ir Gerður Kristný lesandann á
hversu lengi ofbeldi gegn konum
hefur viðgengist, það er samtvinnað
mannkynssögunni, Íslandssögunni.
Sögur þeirra kvenna sem fallið hafa í
valinn vegna ofbeldis sem þær verða
fyrir, eru gamlar sögur og nýjar.
Hún nefnir Steinunni á nafn síðar í
bálkinum ,,Steinunn á Sjöundá /
skuldaði leigu“ en konan sem sungið
er um í ljóðabálkinum skal ,,sjálf
kaupa sér kistu“ eftir dauða sinn.
Með því að stilla saman þessum
tveimur konum og vísa um leið í ann-
að mál aftur í tímann, sýnir Gerður
Kristný okkur að meðferðin sem
þessar konur þurfa að þola er tíma-
laus, þær ganga í gegnum það sama
þó þær séu uppi á ólíkum öldum.
Mannlegur sársauki er hinn sami.
Í Sálumessu er brugðið upp
stundum úr lífi hinnar látnu allt frá
bernsku. Gerður Kristný er meistari
knöppu ljóðanna, hér sem fyrr, hún
tálgar til textann og miðlar nístandi
sársauka með því að kveikja mynd í
hugskoti lesenda:
Bernska þín
botnfrosin tjörn.
Og hjartaskerandi er varnarleysi
og ótti barnsins þegar það er rænt
sakleysinu:
Þú varst ein
þegar svertan
í augunum
breiddist yfir blámann.
Gerður Kristný þarf ekki mörg
orð til að lýsa þeim glæp sem það er
að ræna barn framtíð sinni með því
að brjóta á því, þegar fórnarlambið
heyrir í börnum kallast á:
Eitt andartak
sást hver þú
hefðir getað orðið
Gerði Kristnýju tekst að segja
með aðeins fjórum orðum hvernig
þeirri konu leið í sinni lífsgöngu sem
brotið var svo gróflega á sem barni:
Lífið reisti þér
myrkurkirkju
Og strax í næstu línu er vísun í
fagran texta friðar og allt um vefj-
andi ástar Davíðssálms nr. 23, um
drottinn sem gætir fólks og lætur
það hvíla á grænum grundum:
hvar þú máttir
næðist njóta
– nafnlausa
fórnarbarn –
Það er skelfileg tilhugsun að ein-
hver njóti næðis í myrkurkirkju allt
sitt líf, þar sem bekkir eru úr ekka.
Þetta stílbragð að vekja hjá les-
andanum í sömu andrá tilfinningu
fyrir dimmri vanlíðan og hinu bjarta
næði á grænum grundum, er afar
áhrifaríkt. Það kallar fram óþægi-
legar tilfinningar að vera leiddur inn
í myrkurkirkju fórnarlambsins en á
sama tíma vera minntur á bjarta og
friðsæla mynd úr texta sálmsins þar
sem verndari vakir yfir, eitthvað
sem fórnarlambið fór á mis við.
Slíku stílbragði andstæðna beitir
Gerður Kristný á fleiri stöðum í
ljóðabálkinum, þegar hún teflir sam-
an grimmd, harmi og vanlíðan ann-
ars vegar, og fegurð, gleði og sak-
leysi hinsvegar. Heitt og kalt til
skiptis, ýmist notalegt eða óþægi-
legt. Þetta stílbragð kemur einnig
fram í kaflaheitum bókarinnar, sem
eru orð úr öðrum tungumálum yfir
eitthvað fallegt, en í beinu framhaldi
er sagt frá orði sem vantar í orða-
forða okkar yfir eitthvað sem er
sársaukafullt:
Í farsi finnst orð yfir ljómann í augum
okkar þegar við eignumst vin
Það vantar orð yfir skelfinguna sem
hríslast eins og snjóbráð niður eftir
hryggnum
Og bókin endar á þremur orðum:
„Það vantar orð.“ Þannig erum við
sárlega minnt á að orð munu aldrei
ná fullkomlega yfir það hvernig
manneskju líður sem hefur orðið
fyrir ofbeldi.
Sálumessur eru sungnar og það er
sannarlega söngur í textanum í
þessari bók, hljómfallið sem felst í að
velja réttu orðin verður til að auka
áhrifamátt textans. Orðanna hljóðan
skiptir nefnilega miklu máli.
Ljóðabálkurinn er ekki einvörð-
ungu til varnar þeirri ákveðnu konu
sem þar segir frá, hann fjallar um
allar þær konur og öll þau börn sem
orðið hafa fyrir kynferðislegu of-
beldi, þeim glæp þar sem dauðinn er
oft eina færa leið fórnarlambanna út
úr myrkri kvalarinnar.
Gerður Kristný leggur í Sálu-
messu enn og aftur sitt af mörkum
við að segja frá og minna á ofbeldi
sem konur verða fyrir, en í ljóðabók
hennar Blóðhófni segir frá ofbeldinu
sem Gerður Gymisdóttir var beitt og
í Drápu segir frá morði sem framið
var í Reykjavík fyrir 30 árum, þegar
maður drap unga konu sína. Að
ógleymdri bók Gerðar og Thelmu
Ásdísardóttur, Myndin af pabba.
Sálumessa Gerðar Kristnýjar
skiptir máli, af því aldrei er nógsam-
lega barist gegn þeim öflum sem
vilja þagga kynferðisofbeldi. Aldrei
er nógsamlega vakin athygli á alvar-
leika slíkra glæpa. Og það verður að
segja okkur sögurnar með þeim
hætti að okkur standi ekki á sama.
Lesanda Sálumessu stendur sannar-
lega ekki á sama, hann finnur ekki
aðeins sárlega til með fórnarlömbum
allra slíkra mála í nánast hverri ljóð-
línu, heldur fyllist hann brennandi
reiði fyrir hönd þeirra sem svo
grimmilega hefur verið brotið á.
Bekkir úr ekka í myrkurkirkju
Morgunblaðið/Golli
Gerður Kristný Hún er meistari knöppu ljóðanna, segir m.a. í umsögn rýnis.
Ljóð
Sálumessa bbbbm
Eftir Gerði Kristnýju.
Mál og menning 2018. Innb., 88 bls.
KRISTÍN HEIÐA
KRISTINSDÓTTIR
BÆKUR