Fréttabréf Ættfræðifélagsins - 01.09.2015, Qupperneq 20

20http://www.ætt.is
Fréttabréf Ættfræðifélagsins í september 2015
aett@aett.is
Seint á 19. öld flutti fimmti partur íslensku þjóð-
arinnar af landi brott til Vesturheims. Kanadastjórn
bauð Evrópubúum þá að setjast að í landi sínu
og það sama gerðu yfirvöld í hinni strjálbyggðu
og fjarlægu Ástralíu. Þangað í suður hélt þó að-
eins einn Íslendingur. Í meira en öld voru afdrif
Þorvaldar jarðyrkjumanns frá Bryggjum ókunn
jafnt ættmennum hans og ættfræðingum hér heima.
Fréttir af Þorvaldi og andláti hans bárust fyrst
um aldamótin 2000 þegar aldargömul bók eft-
ir Thorvald Weitemeyers barst í hendur Magnúsi
Ó. Ingvarssyni í Keflavík. Sú bók kemur nú út í ís-
lenskri þýðingu Ragnars heitins Böðvarssonar ætt-
fræðings undir heitinu Vinur Landeyings.
Í bókinni sem hét í fyrstu útgáfu Missing
friend rekur danskur ævintýramaður sögu sína í
Drottningarlandi í Ástralíu og segir um leið sögu vin-
ar síns og ferðafélaga frá Íslandi. Sveitadrengs sem
var alltof blíðlyndur fyrir hið hrjúfa líf óbyggðanna.
Þorvaldur frá Bryggjum var kominn langt að heiman
þegar hann veiktist skyndilega í tjaldi sínu á regnvot-
um degi í janúarmánuði 1874. Frásagnir af andláti
hans eru hinar ævintýralegustu og rithöfundurinn gef-
ur skáldfáki sínum lausan tauminn.
Öll frásögn Weitemeyers af lífi landnemanna í
Ástralíu er lífleg og skemmtileg. Hann gerir lítið til
að fegra sjálfan sig og segir jafnt frá eigin hetjudáð-
um og asnaskap. Ferðalangurinn kemst í hann krapp-
an í baráttu við flóð, sjúkdóma og krókódíla. En hann
er ekki síður í vandræðum þegar hann reynir að temja
sér siði breskra herramanna og leggur á flótta undan
unnustu sem tekur að sér að temja hinn óstýriláta
sögumann.
Bók Weitemeyers kom fyrst út á ensku 1892. Árið
1914 kom út dönsk þýðing og hét En udvandrers
æventyr i Australien fortalt af ham selv. Þýðandinn
W. Dreyer segir þar í formála að frásögnin sé bæði
merkileg og fyndin, og er það ekki ofmælt.
Ættir og uppruni
Í inngangskafla fjallar Magnús Ingvarsson lítillega
um Ástralíufarann Þorvald og ætt hans og segir þar:
Þorvaldur Halldórsson fæddist á Bryggjum í
Krosssókn í Landeyjum og var skírður þar 7. mars
1847. Hann var sonur hjónanna þar, Halldórs
Þorvaldssonar og Kristínar Sigurðardóttur. Halldór
var fæddur í Þúfu á Landi þann 3. febrúar 1810, d. 8.
febrúar 1880. Kristín var fædd 14. september 1817,
d. 1. ágúst 1880. Samkvæmt manntölum 1835, 1840,
1845, 1850, 1855, 1860, 1870 og 1880 bjuggu þau
í Kirkjulandshjáleigu, síðar á Bryggjum og loks í
Álfhólahjáleigu. Þorvaldur hlýtur að vera fæddur á
Bryggjum, að minnsta kosti voru foreldrar hans ábú-
endur þar þegar hann fæddist og var skírður þar.
Þorvaldur var sjötti í röð 12 alsystkina, en eitt
barn hafði faðir hans eignast fyrir hjónaband og var
það sonur, Jón (1834–1856), sem dó 22 ára gamall í
Álfhólahjáleigu, vinnumaður hjá föður sínum. Móðir
hans var Guðrún Ólafsdóttir (1810–1879), síðar hús-
móðir á Raufarfelli. Börn Halldórs og Kristínar voru:
Jón (1840–1840), Kristín (1841–1851), Ingunn (1843–
1923), Sigurður (1844–1935), Sesselja (1845–1924),
Þorvaldur (1847–1874), Jón (1848–1926), Auðunn
(1849–1851), Guðlaugur (1851–1851), Kristín (1852–
1898), Jón (1859–1859) og Margrét (1860–1904).
Eins og hér má sjá dóu fimm af þessum alsystkinum
10 ára eða yngri en sjö komust til fullorðinsára.
Bóndadóttir sýslumannsfrú
Þorvaldur lærði lestur, skrift og reikning eins og þá
var títt um börn, enda var það skylda foreldra að
kenna þeim þessar listir. Þegar hann fermdist árið
1862, 14 eða 15 ára, fær hann góðan vitnisburð hjá
prestinum, sem segir að kunnátta hans sé ágæt. Eins
Bjarni Harðarson:
Meðan þúsundir fóru til Vesturheims hélt einn í austur:
Sagan af Ástralíufaranum
Þorvaldi frá Bryggjum
Þýðing bókarinnar
Vinur Landeyings var
síðasta verk Ragnars
Böðvarssonar en hann lést
24. maí 2014. Ljósmynd:
Anna María Sigurjónsdóttir.